Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ανέδειξε έναν αδιαμφισβήτητο νικητή. Οι ΗΠΑ με την επίδειξη ισχύος σε Ναγκασάκι και Χιροσίμα, έδειξαν σε φίλους και εχθρούς ποιός είναι το αφεντικό. Οι υπόλοιπες μεγάλες Δυτικές δυνάμεις, δεν είχαν καμία διάθεση και κανέναν τρόπο να μην αποδεχθούν την νέα αναδυόμενη αυτοκρατορία, φροντίζοντας βέβαια να διατηρούν άριστες σχέσεις μαζί της.
Από την δεκαετία του 1920, το δολάριο έχει ήδη ξεκινήσει να εκτοπίζει τη λίρα και την στερλίνα ως κυρίαρχο αποθεματικό νόμισμα και νόμισμα διεθνών εμπορικών συναλλαγών. Το καλοκαίρι του 1944 και ενώ ακόμα καλά καλά δεν είχε τελειώσει ο πόλεμος, οι εκπρόσωποι των 44 χωρών που ήταν στην πλευρά των νικητών - συμμάχων, συμμετείχαν μετά από πρόσκληση των ΗΠΑ, στην διάσκεψη του Bretton Woods, όπου θα γινόταν η συμφωνία για την μετέπειτα οικονομική - νομισματική πορεία του πλανήτη.
Η διάσκεψη ήταν μια «υπόκλιση» των υπολοίπων, στην αποδοχή της παγκόσμιας κυριαρχίας των ΗΠΑ. Το Bretton Woods «γέννησε» το ΔΝΤ (από την ίδρυση του μέχρι και σήμερα, απόλυτα ελεγχόμενο από τις ΗΠΑ) και «βάφτισε» επίσημα το δολάριο ως νόμισμα των παγκόσμιων συναλλαγών.
Οι ΗΠΑ από εκείνο το χρονικό σημείο και μετά, έμοιαζαν με τον σπιτονοικοκύρη που κρατούσε τα κλειδιά της αποθήκης τροφίμων. Εκείνος μετά βεβαιότητας δεν θα πεινάσει ποτέ! Οι υπόλοιποι αν θέλουν να έχουν πρόσβαση στην αποθήκη, οφείλουν να τα έχουν καλά με τον «κλειδοκράτορα».
Το 1971 οι ΗΠΑ πήγαν ένα βήμα παραπέρα. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ (πέρα από χιλιάδες νεκρούς), κόστισε σε σημερινές ισοτιμίες παραπάνω από 1,2 τρισ. Οι Δυτικοί σύμμαχοι, κυρίως η Αγγλία και η Γαλλία, είχαν συσσωρεύσει απίστευτες ποσότητες δολαρίων και βλέποντας την ανεξέλεγκτη κοπή χρήματος από τις ΗΠΑ, θορυβήθηκαν.
Η φανερή τους διάθεση να μετατρέψουν τα δολάρια σε χρυσό, που φυσικά δεν υπήρχε ως απόθεμα στην Ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ, είχε ως αποτέλεσμα, την «πειρατική» απόφαση του προέδρου Νίξον, να ανακοινώσει την αποδέσμευση της έκδοσης δολαρίων από την εγγύηση αντίστοιχων ποσοτήτων χρυσού. Σε ένα ρεσιτάλ κυνικότητας το βαθύ Αμερικανικό κράτος δια του προέδρου του, πληροφόρησε τον υπόλοιπο πλανήτη ότι οι ΗΠΑ ως η ισχυρότερη χώρα και οικονομία του κόσμου, δεν θα δίνει πλέον λογαριασμό για την ποσότητα χρήματος που θα εκδίδει.
Επόμενο μεγάλο κόλπο, η συμφωνία με την Σαουδική Αραβία (ακολούθησαν και οι υπόλοιπες χώρες του ΟΠΕΚ), για αποκλειστική πληρωμή του πετρελαίου σε δολάρια (τα γνωστά και ως πετροδολάρια). Έναντι αυτού, οι ΗΠΑ εγγυήθηκαν την ασφάλεια της χώρας και φρόντισαν να υπάρχουν πάντα εστίες έντασης στην Μέση Ανατολή, οπότε να είναι και απαραίτητη η «προστασία» που θα προσέφεραν.
Έχοντας το μοναδικό παγκόσμιο προνόμιο να πληρώνουν την ενέργεια στο δικό τους νόμισμα και γιγαντώνοντας διαρκώς (πάλι με δολάρια) την στρατιωτική τους ισχύ, οι ΗΠΑ ήταν αναμφισβήτητα η παγκόσμια υπερδύναμη, με μόνο αντίπαλο δέος την τότε Σοβιετική Ένωση, που κατάλαβε νωρίς ότι η μόνη (έστω και ελάχιστη) ισορροπία απέναντι σε αυτό το ανισόρροπο σύστημα, ήταν η ανάπτυξη ίσης δυνατότητας πρόκλησης καταστροφής οπλικών συστημάτων με αυτά που διέθετε η Αμερική.
Η ανάπτυξη του πυρηνικού οπλοστασίου της ΕΣΣΔ, ήταν μέχρι την διάλυση της το μοναδικό ίσως σταθερό δόγμα. Η μητροπολιτική Ρωσία που προέκυψε μετά την διάλυση, ήταν και ο κληρονόμος του τρομερού αυτού οπλοστασίου, που ήταν το μόνο «αγκάθι» στην παντοκρατορία των ΗΠΑ.
Ο χρόνος κύλησε και φτάσαμε στο σήμερα. 51 χρόνια μετά την πραξικοπηματική απόφαση των ΗΠΑ, για πρώτη φορά το δολάριο κινδυνεύει άμεσα να χάσει την παγκόσμια κυριαρχία του. Η μονομερής από τους Αμερικανούς δέσμευση των Ρωσικών κεφαλαίων σε δολάρια ως μέρος των κυρώσεων του Ουκρανικού πολέμου, πιθανόν να αποτελέσει την αρχή του τέλους για το κυρίαρχο ως σήμερα νόμισμα.
Οι ίδιες οι ΗΠΑ με μια άκρως αμφιλεγόμενη και αντισυμβατική κίνηση, έδειξαν σε όλους ότι τα δολάρια τους ανά πάσα στιγμή κινδυνεύουν να δεσμευτούν αν κάνουν το οτιδήποτε ενοχλήσει το ρουθούνι του αυτοκράτορα. Η κίνηση της δέσμευσης δολαρίων εξαιτίας κυρώσεων θεωρείται περίεργη, γιατί ξύπνησε τα αντανακλαστικά της Κίνας κατά κύριο λόγο και άλλων χωρών δευτερευόντως.
Οι Κινέζοι, που αναμφίβολα βρίσκεται στην πορεία να στεφτεί η νέα αναδυόμενη αυτοκρατορία, ξέρουν ότι η διαδοχή δεν θα είναι αναίμακτη. Η σύνδεση των οικονομιών Κίνας και ΗΠΑ είναι τόσο παρά φύση συνδεδεμένη, που κανείς από τους δυο δεν τολμά να διανοηθεί πως θα «σπάσει». Όμως η σχέση είναι ανισοβαρής.
Η επίσκεψη Πελόζι στην Ταιβάν, όπου εις γνώσιν της μπορούσε να προκαλέσει πολύ χειρότερες εξελίξεις από τα εντυπωσιακά στρατιωτικά γυμνάσια των Κινέζων, ήταν ένα ακόμα περίεργο σε όλα τα περίεργα που συμβαίνουν. Οι περισσότεροι παρατηρήσαμε, ότι στις ΗΠΑ, υπήρξαν πολλές αντίθετες φωνές στην επίσκεψη Πελόζι. Από τον ίδιο τον Μπάιντεν, μέχρι και σχεδόν όλα τα “έγκριτα” ΜΜΕ η αμηχανία ήταν φανερή, αφού όλοι έβλεπαν το πασιφανές. Μια άκαιρη πρόκληση που θα μπορούσε να ανάψει το φυτίλι για έναν επίσης άκαιρο Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η παγκόσμια οικονομία παραπαίει. Καμία οικονομική ανάλυση δεν δίνει ελπίδες ανάκαμψης, όσο συνεχίζεται αυτή η πολύ ύποπτη πολεμική ατμόσφαιρα σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Γιατί ύποπτη; Δεν μπορεί κάποιος να διανοηθεί ότι οι ΗΠΑ λειτούργησαν με τέτοιο ερασιτεχνισμό στην «Μπάιντεν εποχή». Από την στιγμή της εκλογής του και μετά, λες και άναψε ένα φυτίλι στον κόσμο. Ένα φυτίλι που το αφήνουν να καίγεται κι ας φαίνεται στο βάθος το χάος…
Μια εικασία θα ήταν ότι οι ΗΠΑ έχουν πλέον κατανοήσει ότι το «υπερτυπωμένο» δολάριο είναι ώρα να κάνει βουτιά στο κενό. Έτσι, προκαλούν ένα όσο το δυνατόν ελεγχόμενο «μπάχαλο» μέσω πολεμικών συγκρούσεων, για να μηδενίσει με κάποιον «λογιστικό τρόπο» το χρέος και να ξεκινήσει ένα νέο ψηφιακό νόμισμα, (το e-dollar), στην ίδια (αν όχι καλύτερη) αφετηρία, από το υπό γέννηση νόμισμα της Ανατολής, το οποίο αναφέρουμε παρακάτω.
Είναι δεδομένο πια ότι ο κόσμος χωρίζεται στα δυο. Η Κίνα βλέποντας ότι οι ΗΠΑ προκειμένου να διατηρήσουν τα κεκτημένα δεν θα βάλουν φρένο πουθενά, έκαναν μια στρατηγική επιλογή. Η συμμαχία με την Ρωσία, υπό προϋποθέσεις ενεργοποιεί προς όφελος της και το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο του πλανήτη. Κοινός τους στόχος; Η λήξη της Αμερικανικής αυτοκρατορίας.
Η στρατιωτική ισορροπία μεταξύ ΗΠΑ vs Κίνα - Ρωσία, που είναι το ένα ζητούμενο, μάλλον είναι τόσο κοντά σε ισχύ, (αφού προστέθηκαν τα ρωσικά πυρηνικά), που δεν έχει νόημα να ψάχνουμε ποιος υπερτερεί. Όλοι μαζί, με απλό συμβατικό πόλεμο, έχουν την δυνατότητα να καταστρέψουν 5-6 πλανήτες σαν τη Γη. Άλλωστε αν φτάσουμε μέχρι εκεί, μάταια συζητάμε όλα τα άλλα.
Όμως ο βασικός στόχος Κίνας και Ρωσίας, στον πόλεμο απέναντι στην αυταρχική παντοκρατορία των ΗΠΑ, δεν είναι άλλος από το δολάριο. Σε ανύποπτη στιγμή, το 2020, ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σ. Λαβρόφ είχε καλέσει την Κίνα να αποδεσμευτούν από την ισοτιμία του δολαρίου στις μεταξύ τους συναλλαγές. Τότε οι περισσότεροι το προσπέρασαν ή αντέτειναν ότι η σύνδεση δολαρίου και ενέργειας είναι αρκετή για να διατηρηθεί ο απόλυτα κυρίαρχος χαρακτήρας του Αμερικανικού νομίσματος.
Σήμερα, είμαστε ένα βήμα πριν από αυτήν ακριβώς την αποσύνδεση. Η πρώτη πράξη παίχτηκε με την απαίτηση της Ρωσίας για πληρωμές σε ρούβλι. Η συνέχεια θα έχει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Εδώ απαραίτητα πρέπει να κάνουμε μια στάση για να εξετάσουμε μια νέα παράμετρο που δεν υπήρχε πριν στην νομισματική οικονομία. Μέχρι και το 2009 οπότε και εμφανίστηκε το Bitcoin, δεν υπήρχε τρόπος έκδοσης νομισμάτων αν αυτά δεν προέρχονταν από ένα κράτος. Το πρόβλημα μέχρι τότε, ήταν ότι δεν υπήρχε πέρα από το κλασσικό τραπεζικό σύστημα κανένας άλλος «εκδότης – διαχειριστής» χρήματος, από το δίδυμο κράτος - τράπεζες. Το πρόβλημα λύθηκε με την εμφάνιση της τεχνολογίας blockchain.
Το blockchain είναι μια απίστευτα ανατρεπτική εφεύρεση στον τρόπο που θα παράγονται από εδώ και μετά οι νομισματικές αξίες. Η χρήση της συγκεκριμένης τεχνολογίας, έχει ξεπεράσει προ πολλού το οικοσύστημα των κρυπτονομισμάτων όπου άνθισε αρχικά. Πλέον έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως και από το κλασσικό τραπεζικό σύστημα. Στον αντίποδα (και για να μην ξεχνιόμαστε), βάλτε στο μυαλό σας πως λειτουργεί το δολάριο και κάντε μόνοι σας τις συγκρίσεις.
Ένα πιθανό κοινό νόμισμα Κίνας, Ρωσίας, Ινδίας και πολλών άλλων χωρών που συνωστίζονται στην αυλή των BRICS, θα επαναφέρει την «νομισματική τάξη», αφού η αξία του θα είναι συνδεδεμένη με αυτό που αποκαλούμε «κρίσιμα αγαθά». Με δυο λόγια, κάθε νομισματική μονάδα που θα κυκλοφορεί θα πρέπει να αντιστοιχεί με κάποια άλλη αξία, χωρίς όμως να είναι απαραίτητα συνδεδεμένη με την ισοτιμία του δολαρίου. Αυτή η σύνθετη σύνδεση αξιών και αλγοριθμικής ανάλυσης των ισοτιμιών, είναι «δουλειά» του blockchain. Η ίδια «δουλειά» του Blockchain, είναι και η ασφάλεια των συναλλαγών, όσο και η ταχύτητα (χαρακτηριστικά που μέχρι σήμερα προσέφεραν μόνο οι τράπεζες).
Μια ανατροπή σαν κι αυτή, είναι το χειρότερο σενάριο για τις ΗΠΑ. Από τη μια πλευρά ένα «τοξικό» νόμισμα όπως το δολάριο και από την άλλη ένα νόμισμα με κάθε ευοίωνη προοπτική αν δεν ακολουθήσει τα λάθη και τον καιροσκοπισμό του Αμερικανικού νομίσματος. Οι ΗΠΑ γνωρίζουν ότι μια τέτοια εξέλιξη, θα άφηνε την αυτοκρατορία ημίγυμνη. Η προσπάθεια τους δεν θα είναι να ξαναπάρουν πίσω τα χαμένα ρούχα. Θα είναι να μην μείνει η αυτοκρατορία εντελώς γυμνή.
Για τον περισσότερο κόσμο η υποτίμηση όλων σχεδόν των νομισμάτων αυτή την εποχή έναντι του δολαρίου, φαντάζει ως νίκη του Αμερικανικού νομίσματος και περαιτέρω ενίσχυση της κυριαρχίας του. Πριν λίγες εβδομάδες προέβλεπα ότι μέχρι το τέλος Νοεμβρίου η ισοτιμία ευρώ - δολαρίου θα φτάσει στο 0,90. Μάλλον θα διαψευστώ και θα είναι ακόμα παρακάτω, με «φλερτ» στο 0,85.
Για όσους το βλέπουν επιφανειακά, αυτό το γεγονός ερμηνεύεται ως ακόμα μεγαλύτερη ενίσχυση του δολαρίου. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Αν δεν σταματήσει (και δεν φαίνεται να σταματά), αυτή η ανισορροπία θα επιφέρει το κύκνειο άσμα της παγκόσμιας οικονομίας όπως την ξέρουμε μέχρι σήμερα.
* Ο Ηλίας Μιχαλάς διετέλεσε επί σειρά ετών στέλεχος σε μεγάλα ΜΜΕ (όμιλος ΑΝΤΕΝΝΑ – Ραδιοτηλεοπτική Α.Ε) και μετέπειτα σε μεγάλες διαφημιστικές εταιρείες ως expert στο πολιτικό marketing και στην διαχείριση κρίσεων (crisis management). Από το 2015 μέχρι και σήμερα, ειδικεύεται και μελετά νέες μεθόδους και πρακτικές στο νομισματικό marketing και στις νέες τεχνολογίες (blockchain – smart contracts). Στο Ινστιτούτο της ψηφιακής οικονομίας θα διδάξει νομισματικό μάρκετινγκ. (https://indifi.gr/blog/)