Φανταστείτε να πηγαίνατε στον φούρνο να πάρετε μια φρατζόλα ψωμί και να χρειαζόσασταν για να την αγοράσετε ένα δισεκατομμύριο. Κάποιοι άνθρωποι δεν χρειάζονταν να το φανταστούν. Αυτή τη σκηνή την έχουν ζήσει στα αλήθεια. Στη Γερμανία το 1923, στην Ελλάδα το 1944, πιο πρόσφατα στη Βενεζουέλα, το 2018.
Τι οδήγησε σε αυτό το αποτέλεσμα; Ο υπερπληθωρισμός, το φαινόμενο δηλαδή όπου οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών αυξάνονται εκθετικά, απαξιώνοντας το επίσημο νόμισμα. Συγκεκριμένα χαρακτηρίζεται έτσι ένας πληθωρισμός που υπερβαίνει το 50% ανά μήνα. Το παγκόσμιο ρεκόρ στον πληθωρισμό, σύμφωνα με τον πίνακα Hanke Krus Hyperinflation Table, το κατέχει η Ουγγαρία του 1945. Κάθε 15 ώρες διπλασιάζονταν οι τιμές! Στη δεύτερη θέση είναι η Ζιμπάμπουε, που αναγκάστηκε τελικά να διακόψει την κυκλοφορία του νομίσματός της.
Οι περισσότερες χώρες φιλοξενούνται στη λίστα, κάποιες μάλιστα για παραπάνω από μια φορά. Η Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκεται στην 6η θέση. Σίγουρα θα έχετε ακούσει ή διαβάσει τι έγινε στη χώρα μας εκείνη την περίοδο. Είχαν εκδοθεί μέχρι και χαρτονομίσματα με ονομαστική αξία δισεκατομμυρίων, με ελάχιστη αγοραστική αξία.
Ποιοι ευθύνονται για τα προβληματικά νομίσματα; Οι κυβερνήσεις; Οι οικονομικές συνθήκες; Ό,τι και να φταίει, ένα είναι βέβαιο: ότι μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε χώρα. Δεν υπάρχει καμιά διαβεβαίωση για κανένα κράτος πως δεν θα τύχει κάποιος άχρηστος κυβερνήτης ή εξαιρετικά δυσμενείς οικονομικές συνθήκες.
Δεν είναι θέμα DNA ή κάποιου άλλου παρόμοιου χαρακτηριστικού. Ακόμα και οι πειθαρχημένοι -σύμφωνα με το στερεότυπο- Γερμανοί, την περίοδο 1922-1923, έβλεπαν τις τιμές να διπλασιάζονται κάθε 3,5 ημέρες. Στη λίστα με τις χώρες που έχει εμφανιστεί υπερπληθωρισμός, η Γερμανία κατέχει περίοπτη θέση. Τον Ιανουάριο του 1919 στη Γερμανία, άλλαζες 9 μάρκα με 1 αμερικανικό δολάριο. Τον Ιούλιο το δολάριο άξιζε 14 μάρκα. Και τα προβλήματα ήταν ακόμα στην αρχή τους. Τον Ιανουάριο του 1922 το δολάριο έκανε 190 μάρκα. Ως τότε, το μάρκο είχε ήδη χάσει 95% της αξίας του μέσα σε 3 χρόνια.
Μέσα στους επόμενους 6 μήνες συνέχισε να πέφτει. Χρειαζόταν κανείς 495 μάρκα για ένα δολάριο και τον Ιανουάριο του 1923, άλλους 6 μήνες μετά, όλα έδειχναν πως το ποτήρι κόντευε να ξεχειλίσει. Το δολάριο ισούταν με 18.000 μάρκα. Αλλά βέβαια δεν μπορούσε κανείς να το αγοράσει. Από εκεί και πέρα έχασε ολοκληρωτικά την αξία του. Τον Ιούλιο του 1923, κόστιζε 350.000 μάρκα. Τον Αύγουστο, ένα δολάριο αντιστοιχούσε σε 4.620.000 μάρκα. Τον Σεπτέμβριο, χρειάζονταν σχεδόν 100 εκατομμύρια μάρκα για κάτι που πριν λίγα χρόνια κόστιζε 9!
Τον Οκτώβριο, έπεσε ακόμα πιο χαμηλά, φτάνοντας τα 25 δισ. Το Νοέμβριο, έφτασε σε έναν αριθμό που μόνο ένας αστρονόμος μπορούσε να συλλάβει: 4.200.000.000.000 μάρκα για ένα και μόνο δολάριο. Ο κόσμος πάλευε να φτάσει στο μπροστινό μέρος της ουράς σε ένα μαγαζί, γιατί αν ήταν στο τέλος, οι τιμές θα είχαν ανέβει πριν φτάσει στο ταμείο για να πληρώσει. Τους τελευταίους μήνες, πάνω από 30 μύλοι χαρτιού δούλευαν συνέχεια και 144 εκτυπωτήρια με 2.000 πρέσες, μέρα και νύχτα, μόνο και μόνο για να παράγουν μεγάλες ποσότητες άχρηστων χαρτονομισμάτων.
Στην αρχή, υπήρξαν ορισμένα βραχυπρόθεσμα οφέλη, από την πλευρά της οικονομικής δραστηριότητας. Αποθαρρύνοντας την αποταμίευση και ενθαρρύνοντας την κατανάλωση, ο επιταχυνόμενος πληθωρισμός είχε δώσει ώθηση στην παραγωγή και την απασχόληση. Μέχρι το τελευταίο τρίμηνο του 1922, το υποτιμημένο μάρκο ενίσχυε τις εξαγωγές. Το 1923, όμως, η οικονομία κατάρρευσε. Το πλήγμα ήταν πολύ βαθύ για να επουλωθεί.
Τι οδηγεί σε αυτή τη δυσάρεστη, έως αφόρητη, οικονομική κατάσταση; Υπάρχουν διαφορετικοί λόγοι. Συνήθως η οικονομία είναι ήδη αδύναμη, αλλά δεν φτάνει αυτό. Υφίσταται και ένα σοκ, όπως για παράδειγμα μια πολεμική αναμέτρηση, φυσική καταστροφή, πολιτική κατάρρευση. Τα κρατικά έσοδα δεν επαρκούν, η κυβέρνηση αναζητά λύση από το τυπογραφείο, ο κόσμος χάνει την πίστη του στο νόμισμα και οδηγούμαστε σε ένα φαύλο κύκλο.
Ο φόβος είναι εγγενής στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Οι άνθρωποι προσπαθούν να προστατευθούν από τις αβεβαιότητες στο μέλλον. Για τον σκοπό αυτό υπάρχουν τα χρήματα με τη μορφή αποταμίευσης. Είναι ένα εργαλείο αντιστάθμισης έναντι του μέλλοντος. Ωστόσο τα κρατικά νομίσματα έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος διαφύλαξης αξίας. Όλα τα χρήματα που έχουν αποταμιεύσει οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ζωής τους θα εξαφανιστούν. Τα χαρτονομίσματα στο πορτοφόλι τους φυσικά θα είναι ακόμα εκεί, όμως η αγοραστική τους αξία είναι καταδικασμένη να συρρικνώνεται, λόγω του πληθωρισμού και της υποτίμησης. Πρόκειται για έναν κανόνα χωρίς εξαίρεση στην οικονομική ιστορία.
Ο Πάουελ (φωτό) έχει δίκιο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ΗΠΑ είναι σε θέση να εξοφλήσουν το χρέος τους. Δεν υπάρχει θέμα αυτή τη στιγμή, ούτε πιθανότατα να υπάρξει στο μέλλον. Όμως αυτό είναι ένα ερώτημα χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Ο πιο σημαντικός προβληματισμός σήμερα αφορά το αν είναι βιώσιμο το χρέος των ΗΠΑ με τα τρέχοντα επιτόκια, χωρίς η FED να είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής. Η απάντηση σε αυτό είναι ένα τεράστιο «Όχι».
Το ευρώ, το δολάριο και τα υπόλοιπα κρατικά νομίσματα, με αφορμή την πανδημία και την ανάγκη των κυβερνήσεων να δημιουργήσουν τεράστια ποσότητα χρημάτων, υποτιμώνται με απίστευτη ορμή. Ωστόσο κανείς δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται γι' αυτό που τιμωρεί τους μισούς σχεδόν πολίτες των ανεπτυγμένων χωρών οι οποίοι δεν διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία όπως ακίνητα και μετοχές. Αυτοί αισθάνονται εγκλωβισμένοι σε ένα αδιέξοδο. Αντιλαμβάνονται ότι όλα γίνονται πιο ακριβά, όμως εκείνοι δεν κερδίζουν περισσότερα χρήματα.
Έχει αλλάξει η δομή του συστήματος από καιρό. Τώρα τελευταία όμως έγινε αισθητά φανερό. Έχει δημιουργηθεί ένα οικονομικό περιβάλλον που ανταμείβει τους επενδυτές και τιμωρεί τους αποταμιευτές. Όλη αυτή η χειραγώγηση και παρέμβαση στην αγορά διογκώνει τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων.
Όλα δείχνουν πως έχουμε εισέλθει στο τέλος ενός μεγάλου κύκλου που βασίστηκε στο τεράστιο, με φρενήρεις ρυθμούς διογκωνόμενο παγκόσμιο χρέος. Κάποιοι δεν ανησυχούν. Θεωρούν πως τα κράτη, δανειζόμενα με μηδενικά επιτόκια, μπορεί να προσθέτουν νέο δανεισμό, αλλά την ίδια στιγμή μειώνεται η επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού από τα επιτόκια. Άλλο είναι να χρωστάς και να ανανεώνεις τα χρέη σου σε βάθος 50 ετών με 0% επιτόκιο και άλλο να πρέπει να εξοφλήσεις το ίδιο ποσό σε 10 χρόνια με 5% επιβάρυνση τόκων.
Μήπως όμως δεν έχει άλλο χώρο πια να κλωτσήσουν το ντενεκεδάκι παραπέρα; Από πού το συμπεραίνουμε; Από τα αρνητικά επιτόκια. Η αγορά ομολόγων εμφανίζεται γερασμένη μετά από 40 χρόνια συνεχούς άνθησης.
Πλέον βρισκόμαστε σε ένα πολύ διαφορετικό επενδυτικό περιβάλλον. Αν συνεχίσουν τη διοχέτευση ρευστότητας και τα αρνητικά επιτόκια, πιθανόν να συμβάλουν στην ακόμα μεγαλύτερη αλλά ηπιότερη αποσταθεροποίηση του συστήματος.
Οι κυβερνήσεις διαθέτουν τα όπλα, ελέγχουν τη δημιουργία και τη διακίνηση του χρήματος και συνήθως έχουν τη θέληση να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα πρόσκαιρα. Μακροχρόνια όμως είναι διαφορετικά. Όταν μια χώρα κατευθύνεται σε λάθος τροχιά για καιρό, αυτό δεν μπορεί να αποτελεί σύμπτωση. Κάτι υπάρχει από πίσω που τους οδήγησε προς την εσφαλμένη πορεία. Μήπως λοιπόν το νομισματικό σύστημα που βασίζεται στο δολάριο και τα διαρκώς διογκωμένα κρατικά και ιδιωτικά χρέη έφτασε στο τέλος του;
Ακριβώς αυτό τον προβληματισμό εξέφρασε ο Stanley Druckenmiller, ένας από τους πιο επιτυχημένους διαχειριστές στη Wall Street, χθες στο CNBC. Θεωρεί ότι η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ συνεχίζει να δημιουργεί δολάρια για να χρηματοδοτήσει τις δημόσιες δαπάνες και αυτό είναι λάθος. Αν και συμφώνησε πως ορθά κινήθηκε στα πρώτα βήματα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, πιστεύει πως οι πολιτικές επέκτασης έχουν συνεχιστεί για πολύ καιρό. Τι επίπτωση μπορεί να έχει αυτό; Να χάσει το δολάριο τη θέση του ως αποθεματικού νομίσματος.
«Πριν από 5-6 χρόνια», ανέφερε ο Druckenmiller, «είχα ισχυριστεί πως τα κρυπτονομίσματα ήταν η λύση, αλλά δεν γνωρίζαμε το πρόβλημα. Το πρόβλημα όμως πια έχει προσδιοριστεί. Είναι ο Jerome Powell και οι υπόλοιποι κεντρικοί τραπεζίτες του κόσμου. Υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης».
Το ευρώ και το δολάριο θεωρούνται τα ασφαλέστερα νομίσματα στον κόσμο σήμερα. Εκδίδονται από τις πιο εύρωστες οικονομίες στον κόσμο και γίνονται αποδεκτά σχεδόν παντού ως μέσο ανταλλαγής. Το πρόβλημα είναι η αδιαφάνεια των κανόνων που διέπουν την ύπαρξή τους. Είναι νομίσματα των κυβερνώντων και αυτή είναι μια θεμελιώδης διαφορά τους με το Bitcoin, που είναι νόμισμα των κανόνων.
Στα κρατικά νομίσματα, τη νομισματική πολιτική την καθορίζουν άνθρωποι, ανάλογα με την ιδεολογία, τα συμφέροντα που εξυπηρετούν, τη λανθασμένη ή σωστή κρίση τους. Έχουν τη δυνατότητα να τυπώσουν όσα χρήματα θέλουν κατά το δοκούν. Και αυτό νομοτελειακά οδηγεί στην κατάχρηση του δικαιώματός τους.
Στο Bitcoin αντίθετα δεν επεμβαίνει άνθρωπος. Η νομισματική πολιτική είναι προαποφασισμένη, δημόσια, διαφανής. Προασπίζεται τη σπανιότητα και την αμεροληψία. Για αυτό έχει αναδειχθεί η σπουδαιότητά του. Επειδή όπως ισχυρίζονται ανοικτά πλέον ευυπόληπτοι οικονομικοί παράγοντες, οι κεντρικοί τραπεζίτες έχουν απολέσει την αξιοπιστία τους. Και τι είναι ένα χαρτονόμισμα χωρίς την πίστη; Τίποτα. Ένα σκέτο χαρτάκι.
Σεμινάρια και βιβλίο για το Bitcoin
Τα σεμινάρια διεξάγονται on-line, ζωντανά και απευθύνονται σε όσους δεν έχουν εμπειρία στην αγορά των κρυπτονομισμάτων. Στην τιμή περιλαμβάνονται δύο μαθήματα συνολικής διάρκειας 5,5 ωρών σε γκρουπ 10 ατόμων. Στο πρώτο εξηγούμε τις ιδιαιτερότητες του Bitcoin, τη φιλοσοφία και τη λειτουργία του, καθώς και τη διαφορά του με το ευρώ (3,5 ώρες). Στο δεύτερο, την επόμενη ημέρα, βλέπουμε πώς δουλεύει στην πράξη. Σας δείχνουμε πώς μπορείτε να αγοράσετε με τον οικονομικότερο και ασφαλέστερο τρόπο, να φυλάξετε και να μεταφέρετε τα νομίσματα σας (2 ώρες). Τελειώνοντας θα έχετε αποκτήσει ένα μικρό ποσό από τα πρώτα σας κρυπτονομίσματα.
Συμμετοχή μπορείτε να δηλώσετε στο https://www.media2day.gr/seminars. Από το ίδιο link μπορείτε να προμηθευτείτε το βιβλίο «Το επενδυτικό εγχειρίδιο του Bitcoin». Το βιβλίο είναι μοιρασμένο σε δύο μέρη. Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στο bitcoin. Σε όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για τη φιλοσοφία και τη λειτουργία των κρυπτονομισμάτων. Η δεύτερη ενότητα αποτελεί ένα πρακτικό επενδυτικό εγχειρίδιο. Περνάμε από το στάδιο του «γιατί να ασχοληθείτε», στο «πώς» να εμπλακείτε με τον πιο ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο.
Σε όσους αγοράσουν το βιβλίο, θα παρέχεται ΔΩΡΕΑΝ προνομιακή σχέση με το γνωστό ανταλλακτήριο Kraken. Συγκεκριμένα, αν επιθυμείτε να γίνετε πελάτες του Kraken, θα έχετε σχεδόν την ίδια αντιμετώπιση που έχουν οι VIP πελάτες του. Μέχρι τώρα ίσχυε μόνο για όσους έχουν παρακολουθήσει το σεμινάριο. Φυσικά το ίδιο προνόμιο θα έχουν και όσοι έχουν ήδη προμηθευτεί το βιβλίο. Θα ενημερωθούν σύντομα με e-mail για τη διαδικασία.
* Το άρθρο δεν αποτελεί προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερόμενων τίτλων. Παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς.