Η πανδημία του 2020 ακόμα και στην εξαιρετικά απίθανη περίπτωση που τερματιστεί άμεσα, θα έχει αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα της. Θα επιδράσει στις ανθρώπινες σχέσεις, τις καταναλωτικές συνήθειες, τις εργασιακές συνθήκες, με παρόμοιο τρόπο που τις επηρέασε η εμφάνιση του AIDS.
Η προοπτική της ανεργίας και τα χρέη, θα ασκήσουν πίεση στα νοικοκυριά ώστε να υιοθετήσουν διαφορετική προσεκτική προσέγγιση στο οικονομικό τους μέλλον. Ήδη σημειώνεται μεταστροφή στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αποταμιεύουν και επενδύουν. Για ορισμένους σημάνει λιγότερη διάθεση για ρίσκο. Για άλλους το αντίθετο, καθώς αναζητούν διέξοδο από τα μηδενικά επιτόκια.
Κάποιοι είναι απαισιόδοξοι, όπως ο Robert Kiyosaki, επενδυτής, οικονομικός σχολιαστής και συγγραφέα του παγκόσμιου best seller «Πλούσιος μπαμπάς, φτωχός μπαμπάς». Ο Kiyosaki ήταν από τους ελάχιστους που ευνόησε η οικονομική κρίση του 2008, χάρη στις προβλέψεις του στον κλάδο των ακινήτων. Ισχυρίζεται πως το πρόβλημα είναι πλέον πολύ βαθύ. Η πρώτη κορίνα έχει πέσει.
Στην προσπάθεια τους οι κυβερνήσεις, αντί να διορθώσουν το πρόβλημα, το κάνουν χειρότερο. Γιατί; Επειδή επιχειρούν να αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού. Ο Kiyosaki θεωρεί πως απλά δεν γίνεται. Όπως δεν μπορείς να αλλάξεις την δύναμη της βαρύτητας για να πετάξεις επειδή βαρέθηκες να περπατάς. Δεν μπορείς να αλλάξεις την ώρα που δύει ο ήλιος επειδή επιθυμείς περισσότερο φως.
Ας δούμε τις επιπτώσεις που έχουν οι πολιτικές των Κεντρικών Τραπεζών (ΚΤ) εξαιτίας της πανδημίας στο πιο πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο, τα ακίνητα. Υπολογίζεται πως η συνολική αξία του Real Estate υπερβαίνει τα 280 τρισεκατομμύρια σε όλο τον κόσμο.
Το ακίνητο υπήρξε για μεγάλο μέρος του πληθυσμού ο πλέον ασφαλής τρόπος να διαφυλάξει τις οικονομίες του. Να μεταβιβάσει περιουσία στα παιδιά του, να το πουλήσει σε ώρα ανάγκης, να χρηματοδοτήσει την επιχείρηση του βάζοντάς το υποθήκη. Η ιδιοκτησία του δημιουργεί μια αίσθηση πλούτου, το γνωστό wealth effect: ξοδεύω και επενδύω αν θεωρώ ότι έχω κάτι στην άκρη που θα ρευστοποιήσω σε περίπτωση ανάγκης. Αν ξαφνικά μείνει στα αζήτητα ή δεν το δέχεται η τράπεζα ως υποθήκη, ο πολίτης θα νιώσει πιο φτωχός. Θα μειώσει την κατανάλωση και τις επενδύσεις, βαθαίνοντας την ύφεση. Θα βυθίσει την οικονομία σε ένα καθοδικό σπιράλ.
Η χειρότερη κατηγορία ακινήτων που μπορεί να κατέχει σήμερα ένας ιδιοκτήτης, είναι τα επαγγελματικά, τα οποία αποτελούν το 12% του συνόλου παγκοσμίως. Γιατί τα ξεχωρίζουμε; Επειδή εκείνα είναι που θα πληγούν περισσότερο.
Καταστήματα για να στεγάσουν μικροεπιχειρήσεις θα υπάρχουν διαθέσιμα. Όπως και χώροι εστίασης. Πόσες επιχειρήσεις όμως θα καταφέρουν να παραμείνουν ανοικτά όταν η προσέλευση πελατών και ο τζίρος υποχωρήσουν λόγω φόβου για τον ιό και μείωσης της αγοραστικής δύναμης; Κτήρια και γραφεία θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Εργαζόμενοι όμως;
Νομοτελειακά η μειωμένη ζήτηση θα οδηγήσει σε χαμηλότερο επίπεδο την αξία τους. Ποιος θα θέλει να αγοράσει στις προηγούμενες τιμές; Μόνο σε ελάχιστες μεμονωμένες περιπτώσεις, που σαφέστατα δεν μπορούμε να τις εκλάβουμε σαν κανόνα.
Το πρόβλημα πάει ακόμα πιο βαθιά. Το δημόσιο βασίζει μεγάλο μέρος των εσόδων του σε επαγγελματικά ακίνητα. Είτε από άμεσους φόρους, είτε από άλλης μορφής εισπρακτικά μέτρα. Για παράδειγμα οι δήμοι εισπράττουν τέλη από τις επιχειρήσεις της εστίασης. Επίσης με λιγότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, άρα αθροιστικά μειωμένες εισπράξεις, θα υπάρξουν λιγότερα έσοδα από τους φόρους εισοδήματος και τα εταιρικά κέρδη. Όλα είναι αλυσίδα. Από πού θα τα αναπληρώσουν οι κυβερνήσεις;
Αυτό που φέρνει σε αμηχανία όσους παρακολουθούν τις οικονομικές εξελίξεις είναι η ευκολία με την οποία αυξάνεται το μέγεθος των ισολογισμών των ΚΤ. Οι οικονομίες έχουν εθιστεί στην διέγερση από αυτές τις πολιτικές. Σαν τους ναρκομανείς, δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς την πρέζα τους. Το διαπιστώνουμε όταν πάνε να μαζέψουν την ρευστότητα. Οι ΚΤ έχουν αυτοπαγιδευτεί. Η απορρόφηση της πλεονάζουσας ρευστότητας θα δημιουργήσει αναμφίβολα ύφεση. Ακόμα και αν αύριο αλλάξουν γνώμη, πλέον είναι πολύ αργά. Σαν να αποφασίσουν να πατήσουν φρένο στον πάγο.
Η συζήτηση περί επέμβασης των Κεντρικών Τραπεζών δεν αποτελεί μια συζήτηση μεταξύ καλού και κακού. Υπάρχουν θετικές πτυχές, όπως και αρνητικές. Ο κόσμος είναι περίπλοκος και αυτή η περίπτωση δεν διαφέρει. Ωστόσο δεν αποφασίζουμε εμείς. Εμάς δεν μας ενδιαφέρει να προφυλαχθούμε ή ακόμα και να επωφεληθούμε από τις νέες συνθήκες.
Το εργαλείο που κατά κανόνα χρησιμοποιούν οι αρχές μέσω των ΚΤ είναι το τύπωμα και τα επιτόκια. Όταν τα επιτόκια μηδενίζονται, το μόνο που μένει είναι η διοχέτευση ρευστότητας. Η FED, η ηγέτιδα δύναμη μεταξύ των ΚΤ, τυπώνει τεράστιες ποσότητες χρήματος για να κρατήσει την Wall Street σε ανεκτά επίπεδα τιμών, καθώς τυχόν κραχ θα οδηγούσε σε εξαύλωση των αποταμιεύσεων των ασφαλισμένων. Κάτι τέτοιο θα πρέπει να αποφευχθεί με κάθε μέσο, καθώς θα επιφέρει επικίνδυνες τεκτονικές αλλαγές.
Επιπλέον, αν δεν εκδίδανε τόσα δολάρια, η αυξημένη ζήτηση από τις χώρες που το χρειάζονται απεγνωσμένα θα είχε εξακοντίσει το νόμισμα τους στα ύψη, δημιουργώντας προβλήματα ανταγωνιστικότητας στις ΗΠΑ. Συνεπώς από ότι φαίνεται αποτελεί μονόδρομο.
Εξίσου σημαντικό είναι να μην διαλυθεί ο πύργος με τα τραπουλόχαρτα των CLOs. Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα. Στο παγόβουνο δεν είναι το ορατό μέρος που σε βυθίζει. Αυτό που είναι επικίνδυνο βρίσκεται κάτω από το νερό. Το 2008 κατέρρευσε το σύστημα διότι αγόραζαν σπίτια με δανεικά άνθρωποι που δεν δικαιολογούνταν από το εισόδημα τους. Άνεργοι βρέθηκαν με βίλες. Σήμερα με το ίδιο ακριβώς σκεπτικό δανείζουν επιχειρήσεις ζόμπι, νοθεύοντας τον υγιή ανταγωνισμό. Με την διαφορά πως τότε το πρόβλημα ήταν εκατοντάδων δισεκατομμυρίων. Τώρα είναι τρισεκατομμυρίων.
Τα νέα από τα ψηφιακά νομίσματα των Κεντρικών Τραπεζών
* Η FED εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία ενημερώνει για την πρόοδο που έχει υπάρξει γύρω από την δημιουργία ενός νέου ηλεκτρονικού νομίσματος (CBDC - Central bank digital currency). Από ότι αναφέρει συμμετέχει σε ένα συνασπισμό με άλλες Κεντρικές Τράπεζες, που βρίσκονται στο πειραματικό στάδιο διερευνώντας τα προβλήματα, όπως το ζήτημα της ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.
* Η Κίνα πρόκειται να επεκτείνει το πρόγραμμα δοκιμών του δικού της ψηφιακού νομίσματος σε μεγάλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένου του Πεκίνου, όπως ανακοινώθηκε από το υπουργείο εμπορίου την Παρασκευή. Ο σχεδιασμός πολιτικής του ψηφιακού νομίσματος αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το τέλος του τρέχοντος έτους. Μέχρι τώρα το πιλοτικό πρόγραμμα για το ψηφιακό νόμισμα πραγματοποιείται σε τέσσερις πόλεις: Shenzhen, Suzhou, Chengdu και Xiong'an.
Βιβλίο για το Bitcoin
Για τα σεμινάρια δίνουμε ραντεβού πάλι τον Σεπτέμβριο. Μέχρι τότε, μπορείτε να προμηθευτείτε το βιβλίο «Το επενδυτικό εγχειρίδιο του Bitcoin», από το https://www.media2day.gr/seminars. Το βιβλίο είναι μοιρασμένο σε 3 μέρη. Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στο bitcoin. Όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για τη φιλοσοφία και τη λειτουργία των κρυπτονομισμάτων. Η δεύτερη εξηγεί πώς δουλεύει το σημερινό νομισματικό σύστημα. Για να κατανοήσεις ένα νέο νομισματικό σύστημα, πρέπει πρώτα να κατανοήσεις το παλιό. Η τρίτη ενότητα αποτελεί ένα πρακτικό επενδυτικό εγχειρίδιο για αρχάριους. Περνάμε από το στάδιο του «γιατί» να ασχοληθείτε, στο «πώς» να εμπλακείτε με τον πιο ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο.
** Το άρθρο δεν αποτελεί προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερόμενων τίτλων. Παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς.