Μετά τη δεύτερη και οριστική παραίτηση του Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι αυτή την εβδομάδα, το πρωτοσέλιδο της συντηρητικής εφημερίδας Il Tempo είχε τίτλο: «Η αυτοκτονία του Ντράγκι». Αλλά ο τίτλος της ανταγωνίστριας La Stampa τον απεικόνιζε ως θύμα πολιτικής δολοφονίας, τονίζοντας ότι έπνιξαν» την κυβέρνησή του.
Το ποιος είναι υπεύθυνος για την πτώση του αξιοσέβαστου πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που καταξιώθηκε για τον ρόλο του στη διάσωση του ενιαίου νομίσματος κατά την κρίση της ευρωζώνης το 2012, είναι μια πονεμένη ιστορία που συζητούν οι Ιταλοί πολιτικοί προσπαθώντας να αποτρέψουν ένα κύμα δημόσιας οργής για την κατάρρευση του κυβερνητικού συνασπισμού.
Δημοσκοπήσεις της περασμένης εβδομάδας έδειξαν ότι συντριπτικά οι Ιταλοί ήθελαν να παραμείνει στην εξουσία ο Ντράγκι προκειμένου να καθοδηγεί την Ιταλία εν μέσω οικονομικών και γεωπολιτικών προκλήσεων, αντί να πάει σε πρόωρες κάλπες.
«Έπαιζε το σενάριο της κυβερνητικής κατάρρευσης, αλλά ο τρόπος που έγινε ήταν αρκετά σουρεαλιστικός ακόμη και για τα ιταλικά δεδομένα», δήλωσε ο Λορέντζο Πρελιάσκο, ιδρυτής της YouTrend, εταιρείας δημοσκοπήσεων και πολιτικών αναλύσεων με έδρα το Τορίνο. «Κανείς δεν θέλει πραγματικά να αναλάβει την ευθύνη γι' αυτό».
Πολιτικοί αναλυτές λένε ότι μοιραίος για την κυβέρνηση εθνικής ενότητας στάθηκε ένας συνδυασμός που περιλαμβάνει εσφαλμένες εκτιμήσεις από πλευράς του αντισυστημικού Κινήματος Πέντε Αστέρων, την ευθύτητα και ασυμβίβαστη φύση του ίδιου του πρωθυπουργού, καθώς και τη ρεαλπολιτίκ της σκληρής δεξιάς Λέγκας του Ματέο Σαλβίνι.
Η παραίτηση Ντράγκι την Πέμπτη και η διάλυση του κοινοβουλίου ήρθαν μετά την απόφαση των κύριων εταίρων του συνασπισμού, των Πέντε Αστέρων, της Λέγκας και της Φόρτσα Ιτάλια του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, να μποϊκοτάρουν την ψήφο εμπιστοσύνης την Τετάρτη. Την ψηφοφορία είχε συγκαλέσει ο ίδιος ο Ντράγκι, αφού τους κατηγόρησε ότι προσπάθησαν να υπονομεύσουν την πολιτική ατζέντα της κυβέρνησης και ζήτησε να δηλώσουν εκ νέου τη δέσμευσή τους στα μεταρρυθμιστικά του σχέδια.
Από την πλευρά του, ο Σαλβίνι βλέπει την ακροδεξιά αντιπολίτευση των Αδελφών της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι να διαβρώνει την υποστήριξη του κόσμου στη Λέγκα από τότε εντάχθηκε στην κυβέρνηση, στις αρχές του 2021. Μετά από μια δραματική μέρα με σκληρές αντιπαραθέσεις την Τετάρτη, ο ηγέτης της Λέγκας άδραξε την ευκαιρία να εγκαταλείψει έναν κυβερνητικό συνασπισμό στον οποίο ένιωθε όλο και πιο άβολα, πιέζοντας για πρόωρες εκλογές τις οποίες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι θα κερδίσουν τα δεξιά κόμματα.
Ο Ντράγκι «έπεσε στην παγίδα», είπε ο Ντανιέλε Αλμπερτάτσι, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Surrey στη Βρετανία. «Δεν πάτησε τη σκανδάλη η Λέγκα - είχαν σερβιριστεί ήδη όλα σε χρυσά σερβίτσια».
Ο Ρομπέρτο Ντ' Αλιμόντε, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Luiss της Ρώμης, είπε ότι οι δυνάμεις της Δεξιάς στην Ιταλία πιστεύουν ότι «θα κερδίσουν τις επόμενες εκλογές . . . τους προσφέρθηκε μια χρυσή ευκαιρία».
Ο Ντράγκι κλήθηκε στις αρχές του 2021 να ηγηθεί μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας στην Ιταλία εν μέσω κρίσης Covid-19. Αρχικά, ο διακομματικός συνασπισμός του σταθεροποίησε μια σπασμωδική εμβολιαστική πολιτική, επόπτευσε μια ισχυρή οικονομική ανάκαμψη από τη συρρίκνωση 9% του ΑΕΠ του 2020 και απέσπασε την έγκριση των Βρυξελλών για μια ατζέντα οικονομικών μεταρρυθμίσεων ώστε να απελευθερωθούν 200 δισ. ευρώ από τα ταμεία ανάκαμψης της ΕΕ για τον Covid.
Ωστόσο, οι αναλυτές λένε ότι ήταν απογοητευμένος από τη δυσκολία των διαπραγματεύσεων εντός του συνασπισμού σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις, οι οποίες περιλάμβαναν ενημέρωση των μητρώων για τη βελτίωση της είσπραξης φόρων, πλειστηριασμό για προσοδοφόρες παραχωρήσεις παραλιών και νέο νόμο περί ανταγωνισμού. Η σκληρή του στάση κατά της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία προκάλεσε επίσης αναταραχή στα κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας που έχουν ιστορικούς δεσμούς με τη Μόσχα και τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Η ένταση κορυφώθηκε τελικά την περασμένη εβδομάδα, όταν τα Πέντε Αστέρια μποϊκόταραν την ψηφοφορία για πακέτο βοήθειας ύψους 26 δισ. ευρώ για την προστασία των Ιταλών από τον πληθωρισμό, με αφορμή την άρνησή τους να εγκατασταθεί ένας αμφιλεγόμενος αποτεφρωτήρας στη Ρώμη για την αντιμετώπιση της διαχείρισης απορριμμάτων.
Αναλυτές λένε ότι ο ηγέτης των Πέντε Αστέρων Τζουζέπε Κόντε βράζει μετά τη διάσπαση του κόμματος τον Ιούνιο και έχει σκοπό να σκληρύνει τις θέσεις του ώστε να συγκρατήσει τη βάση του κόμματος που καταρρέει. «Τα Πέντε Αστέρια διασπάστηκαν, διχάστηκαν και δεν ήξεραν πού να πάνε με έναν αδύναμο ηγέτη», είπε ο Πρελιάσκο του YouTrend.
Προφανώς όμως ο Κόντε δεν περίμενε ότι ο Ντράγκι θα ένιωθε υποχρεωμένος να υποβάλει αμέσως παραίτηση, δεδομένου ότι το νομοσχέδιο υπερψηφίστηκε με άνετη πλειοψηφία παρά το μποϊκοτάζ των Πέντε Αστέρων.
Οι υποστηρικτές του Ντράγκι είπαν ότι είχε λίγες επιλογές μετά την φυγόκεντρη κίνηση ενός τόσο σημαντικού κυβερνητικού εταίρου. Ο πρωθυπουργός ήταν επίσης θυμωμένος που η Λέγκα είχε υποστηρίξει μια δυναμική απεργία των οδηγών ταξί που πραγματοποιήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το νομοσχέδιο περί ανταγωνισμού. Η ψήφιση του μέτρου απαιτείται από τους όρους του ταμείου ανάκαμψης της ΕΕ για τον Covid.
Ωστόσο, ο Ντ' Αλιμόντε είπε ότι η πρώτη δήλωση παραίτησης του Ντράγκι ήταν λάθος, καθώς δεν απαιτείται από το σύνταγμα. «Καταλαβαίνω τον λόγο: είχε κουραστεί να τον υπονομεύουν, οπότε ήθελε να κηρύξει το τέλος του παιχνιδιού τους», είπε. «Αλλά, αν ήμουν εγώ στη θέση του, δεν θα το είχα κάνει».
Ο πρόεδρος της χώρας Σέρτζιο Ματαρέλα απέρριψε την παραίτηση του πρωθυπουργού την περασμένη εβδομάδα, αλλά το αίτημά του προς τον Ντράγκι να επιστρέψει στο κοινοβούλιο αυτή την εβδομάδα για να ζητήσει στήριξη άνοιξε τον αποφασιστικό νέο γύρο της κρίσης.
Μιλώντας στο κοινοβούλιο την Τετάρτη, ο Ντράγκι υιοθέτησε σκληρούς τόνους επικρίνοντας τα μέλη του συνασπισμού και λέγοντας ότι θα ήταν πρόθυμος να παραμείνει στη θέση του μόνο εάν υποστηρίξουν το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα.
«Πήγε στο κοινοβούλιο χωρίς καμία διαπραγμάτευση με τους βασικούς παίκτες», είπε ο Αλμπερτάτσι. «Αντίθετα, έλεγε σε όλους "δεν πρόκειται να συμβιβαστώ, δεν πρόκειται να σας πετάξω μερικά κοκαλάκια. Αν δεν σας αρέσει, μπορείτε να αυτοκυβερνηθείτε"».
Για τα δεξιά κόμματα της Ιταλίας, το δέλεαρ των πρόωρων εκλογών - και η απόδραση από τον συνασπισμό με τα Πέντε Αστέρια ως αποδιοπομπαίο τράγο- αποδείχtηκε πολύ ελκυστικό. «Εκμεταλλεύτηκαν μια κρίση που προκλήθηκε από τα Πέντε Αστέρια για να τραβήξουν την πρίζα», είπε ο Πρελιάσκο. «Ο Σαλβίνι έπεισε τον Μπερλουσκόνι ότι οι πρόωρες εκλογές θα οδηγούσαν σε μια κεντροδεξιά κυβέρνηση».
Ωστόσο, αναλυτές εκτιμούν ότι δεν αποκλείεται τα κόμματα να πληρώσουν τίμημα για την πτώση ενός από τους πιο δημοφιλείς και σεβαστούς ηγέτες στη μεταπολεμική ιστορία της Ιταλίας. Μετά από όλο το δράμα, ο βαρύς πρωτοσέλιδος τίτλος της La Repubblica το πρωί της Πέμπτης μάλλον συνόψιζε τη διάθεση ολόκληρης της χώρας: «Η Ιταλία προδόθηκε».