«Στις 2:24 μ.μ., καθώς καθόταν μόνος, ο κ. Τραμπ έκανε ένα tweet με το οποίο επιτίθονταν στον κ. Πενς και το οποίο τροφοδότησε την εξέγερση… Ένα λεπτό αργότερα, οι Μυστικές Υπηρεσίες των Ηνωμένων Πολιτειών αναγκάστηκαν να εκκενώσουν τον κ. Πενς και να τον πάνε σε ασφαλές σημείο στο Καπιτώλιο. Όταν ένας σύμβουλος του Λευκού Οίκου το έμαθε, έσπευσε στην τραπεζαρία και ενημέρωσε τον κ. Τραμπ, ο οποίος απάντησε, 'ε, και;'».
Αυτό είναι ένα απόσπασμα από την προσφάτως δημοσιοποιηθείσα έκθεση του ειδικού συμβούλου Τζακ Σμιθ, αναφορικά με την εισβολή στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ στις 6 Ιανουαρίου του 2021. Πολλοί από τους υποστηρικτές του Ντόναλντ Τραμπ θα θεωρήσουν πως η αναμόχλευση της έκθεσης αυτής -την ώρα που ο Τραμπ ορκίζεται για τη δεύτερη θητεία του- είναι άσχετη. Υποστηρίζουν πως ο αμερικανικός λαός έδωσε την ετυμηγορία του όταν πήγε στις κάλπες τον Νοέμβριο. Οι Δημοκρατικοί έκαναν προεκλογική εκστρατεία με την ιδέα πως ο Τραμπ απειλεί τη δημοκρατία. Ο Τραμπ, ωστόσο, κέρδισε ξεκάθαρα.
Αυτό εγείρει ένα ενδιαφέρον ερώτημα. Γιατί το «η δημοκρατία σε κίνδυνο» δεν ήταν ένα νικηφόρο επιχείρημα;
Μια θεωρία είναι πως οι ψηφοφόροι απλά δεν νοιάζονται και τόσο. Δημοσκόπηση που διενεργήθηκε μόλις πριν τις προεδρικές εκλογές έδειξε ότι το 76% των Αμερικανών πίστευαν ότι η αμερικανική δημοκρατία βρίσκεται σε κίνδυνο. Αλλά μόλις το 7% πίστευε πως η δημοκρατία ήταν το σημαντικότερο θέμα στις εκλογές.
Ενώ οι πλειοψηφίες τόσο των Ρεπουμπλικάνων όσο και των Δημοκρατικών συμφωνούν πως η αμερικανική δημοκρατία απειλείται, ωστόσο φαίνεται πως έχουν πολύ διαφορετικές απόψεις ως προς το από πού έρχεται αυτή η απειλή. Για τους Δημοκρατικούς, η απειλή είναι ο Τραμπ· για τους Ρεπουμπλικάνους, είναι η λογοκρισία από μια «woke» ελίτ.
Η διαφωνία τονίζει μια σημαντική διάκριση που άκουσα να γίνεται πρόσφατα από τον Pratap Bhanu Mehta, έναν Ινδό ακαδημαϊκό, σε μια διάλεξη στο London School of Economics. Ο Mehta υποστήριξε πως υπάρχουν δύο ανταγωνιστικές κατανοήσεις της λέξης «δημοκρατία» στη σύγχρονη πολιτική. Η πρώτη βλέπει τη δημοκρατία ως μια μέθοδο -έναν τρόπο επίλυσης διαφορών ή συγκρούσεων αξιών. Η δεύτερη τη βλέπει ως έναν τρόπο ενδυνάμωσης των πολιτών -της βούλησης του λαού.
Όπως το βλέπει ο Mehta, «η δημοκρατία χρειάζεται και αξίες και ενδυνάμωση». Αλλά όταν οι ψηφοφόροι νιώσουν πως εμποδίζονται, αντί να ενδυναμώνονται, από το πολιτικό σύστημα, τότε μπορεί να εγκαταλείψουν τις φιλελεύθερες αξίες υπέρ ενός ισχυρού άνδρα που υπόσχεται πως θα φέρει αποτελέσματα. Τότε προκύπτει μια ανελεύθερη εκδοχή της «δημοκρατίας», που -στο όνομα του λαού- επιτίθεται στους μηχανισμούς ελέγχου που είναι κρίσιμοι για τη φιλελεύθερη δημοκρατία.
Αυτό μοιάζει να συμβαίνει στις ΗΠΑ. Δημοσκόπηση την περασμένη εβδομάδα βρήκε πως τα δύο τρίτα των Δημοκρατικών και το 80% των Ρεπουμπλικάνων πιστεύουν ότι η κυβέρνηση εξυπηρετεί τον εαυτό της και τους ισχυρούς, αντί του απλού λαού. Μεγάλες πλειοψηφίες δεν εμπιστεύονται ούτε το Κογκρέσο ούτε τα media.
Ο Τραμπ ανέβηκε στην εξουσία υποσχόμενος ότι θα είναι ο ισχυρός ηγέτης που θα σπάσει την εξουσία της διεφθαρμένης ελίτ και θα «κάνει την Αμερική σπουδαία ξανά». Έχει επανειλημμένως ισχυριστεί πως το αμερικανικό σύστημα είναι «στημένο» και ελέγχεται από ένα «βαθύ κράτος» που ταλανίζει τους απλούς Αμερικανούς.
Το 2016 ο Τραμπ είπε στο συνέδριο των Ρεπουμπλικάνων πως το σύστημα των ΗΠΑ επιτρέπει «στους ισχυρούς να χτυπούν ανθρώπους που δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους», ισχυριζόμενος πως «μόνο εγώ μπορώ να το διορθώσω».
Στην πιο πρόσφατη προεκλογική εκστρατεία του, ο Τραμπ παρουσίασε όλες τις δικαστικές υποθέσεις εναντίον του ως απλά απόδειξη των μηχανορραφιών του βαθέος κράτους. Υποσχέθηκε στους Αμερικανούς που ένιωθαν ομοίως να διώκονται πως «εγώ είμαι η εκδίκησή σας».
Σε ορισμένες περιοχές, σε ορισμένες χρονικές περιόδους, η κυβέρνηση ισχυρών ανδρών και η ανελεύθερη δημοκρατία μπορεί να είναι δημοφιλείς. Στο Ελ Σαλβαδόρ, ο πρόεδρος Ναγίμπ Μπουκέλε έχει αναστείλει βασικά δικαιώματα, έχει φυλακίσει 83.000 ανθρώπους στο πλαίσιο νόμων κατάστασης έκτακτης ανάγκης, έχει στείλει στρατιώτες στο κογκρέσο και κατηγορείται πως επιτρέπει τα βασανιστήρια, τους φόνους και τις αναγκαστικές εξαφανίσεις. Αλλά τα ποσοστά εγκληματικότητας στο Ελ Σαλβαδόρ έχουν κάνει βουτιά και ο Μπουκέλε επανεξελέγη με μεγάλη διαφορά.
Ο ηγέτης του Ελ Σαλβαδόρ συνόψισε με νόημα το δόγμα της ανελεύθερης δημοκρατίας, όταν είπε στον ΟΗΕ πως «ορισμένοι μπορεί να πουν ότι έχουμε φυλακίσει χιλιάδες, αλλά στην πραγματικότητα έχουμε απελευθερώσει εκατομμύρια». Ο Μπουκέλε έχει πάρει εύσημα από κορυφαίους υποστηρικτές του Τραμπ, συμπεριλαμβανομένων του Έλον Μασκ και του Τάκερ Κάρλσον.
Μια πιθανή εξέλιξη που πρέπει να παρακολουθήσουμε, καθώς ο Τραμπ ηγείται των ΗΠΑ, είναι αν ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα επιδιώξει να μιμηθεί τον Μπουκέλε ή τον Βίκτορ Ορμπαν της Ουγγαρίας, κηρύσσοντας κατάσταση έκτακτης ανάγκης που θα του επέτρεπε να αναστείλει την κανονική λειτουργία του νόμου.
Αν ο Τραμπ επιδιώξει έκτακτες εξουσίες, οι φιλελεύθεροι θα κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου. Αλλά θα πρέπει να προετοιμάζονται για την πιθανότητα ότι πολλοί απλοί Αμερικανοί, όπως οι απλοί Σαλβαδοριανοί ή οι Ούγγροι, μπορεί να το εγκρίνουν.
Αν οι υποστηρικτές της φιλελεύθερης δημοκρατίας θέλουν να κερδίσουν την πολιτική μάχη, δεν θα είναι αρκετή η οργή και η αντίσταση. Θα πρέπει να νικήσουν τα επιχειρήματα των ισχυρών ηγετών και των ανελεύθερων δημοκρατών.
Ο πρόεδρος Μπάιντεν ξεκίνησε καθυστερημένα τη διαδικασία στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του από τον Λευκό Οίκο, όταν προειδοποίησε πως οι ΗΠΑ καταλαμβάνονται από μια ολιγαρχία. Οι φιλελεύθεροι πρέπει επίσης να δείξουν πως οι ισχυροί ηγέτες τείνουν να ενδυναμώνουν τον εαυτό τους και τους κολλητούς τους, αντί για τον λαό. Η διαφθορά είναι το σχεδόν αναπόφευκτο αποτέλεσμα.
Τους επόμενους μήνες και χρόνια, οι αντίπαλοι του Τραμπ θα πρέπει να μιλούν ανοιχτά για τις συνέπειες που έχουν στους απλούς Αμερικανούς η ολιγαρχική εξουσία και η εξουσία ενός ισχυρού άνδρα. Πιθανόν θα υπάρχει άφθονη διαφθορά και αυτοεξυπηρέτηση για να δείξουν.
Αν οι αντίπαλοι του Τραμπ μπορέσουν να αποδείξουν αυτά που λένε και ταυτόχρονα να προστατεύσουν την ακεραιότητα του εκλογικού συστήματος, η φιλελεύθερη εκδοχή της δημοκρατίας μπορεί τελικά να επικρατήσει.