H παραπομπή του Μπέντζαμιν Νετανιάχου και του Γιόαβ Γκάλαντ σε δίκη για εγκλήματα πολέμου είναι μια καταστροφή για το Ισραήλ. Είναι επίσης ένα τεράστιο πρόβλημα για τη δυτική συμμαχία.
Το Ισραήλ λαμβάνει απόλυτη δικομματική υποστήριξη στις ΗΠΑ, στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) κατά του πρωθυπουργού και του πρώην υπουργού Άμυνάς του. Αλλά οι περισσότερες κυβερνήσεις στην ΕΕ, καθώς και η Βρετανία, η Αυστραλία και ο Καναδάς, είναι πιθανόν να σεβαστούν το κατηγορητήριο. Έστω και απρόθυμα, θα πρέπει να συλλάβουν τον Νετανιάχου αν πατήσει πόδι στο έδαφός τους.
Ακόμα και σε κανονικές εποχές, αυτός ο διχασμός μεταξύ των ΗΠΑ και των βασικών τους συμμάχων θα ήταν πολύ δύσκολος. Αλλά κάθε άλλο παρά κανονικοί είναι αυτοί οι καιροί. Ο Ντόναλντ Τραμπ, που θα είναι πρόεδρος από τις 20 Ιανουαρίου, έχει ήδη δεσμευτεί να αναλάβει δράσεις που απειλούν βαθύτατα τα συμφέροντα των φίλων της Αμερικής.
Ο Τραμπ έχει υποσχεθεί να επιβάλλει δασμούς 10-20%, που θα πλήξουν τους Ευρωπαίους και Ασιάτες εξαγωγείς (σ.τ.μ.: στις 25/11 διαμήνυσε πως θα επιβάλλει επιπλέον δασμούς 10% στις εισαγωγές κινεζικών προϊόντων και δασμούς 25% στις εισαγωγές μεξικάνικων και καναδικών προϊόντων). Η δέσμευσή του στη συμμαχία του ΝΑΤΟ τίθεται εν αμφιβόλω. Και το σχέδιό του για μια ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια της Ευρώπης.
Μια ακόμα πικρή διατλαντική αντιπαράθεση -αυτή τη φορά για το Ισραήλ- είναι το τελευταίο που χρειάζεται η δυτική συμμαχία. Αλλά αυτό είναι που έρχεται.
Ορισμένοι Ισραηλινοί υπουργοί ήδη αναμένουν με χαρά πως η κυβέρνηση Τραμπ θα επιτρέψει στο Ισραήλ να προσαρτήσει επισήμως τμήματα της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης και της Γάζας. Αυτό θα θεωρούνταν επικίνδυνο και παράνομο από την ΕΕ.
Η κυβέρνηση Τραμπ είναι σχεδόν βέβαιο πως θα προωθήσει κυρώσεις κατά του εισαγγελέα και του προσωπικού του ΔΠΔ. Γίνεται επίσης συζήτηση στους Ρεπουμπλικανικούς κύκλους περί «καταστροφής» του Δικαστηρίου, ενδεχομένως μέσω της απειλής επιβολής κυρώσεων στις χώρες που το χρηματοδοτούν. Η Ιαπωνία, η Γερμανία, η Γαλλία και η Βρετανία είναι οι τέσσερις μεγαλύτεροι δωρητές του ΔΠΔ.
Ούτε το Ισραήλ, ούτε οι ΗΠΑ φαίνεται να ενδιαφέρονται να ασχοληθούν λεπτομερώς με τις κατηγορίες που περιλαμβάνονται στο εκδοθέν ένταλμα, δηλαδή πως το Ισραήλ έχει δολοφονήσει άμαχους πολίτες και έχει χρησιμοποιήσει τον «λιμό ως μέθοδο πολέμου».
Αντ’ αυτού, η τραμπική δεξιά ενστερνίζεται τον ισχυρισμό του Νετανιάχου πως το ΔΠΔ καθοδηγείται από τον αντισημιτισμό. Το γεγονός πως το δικαστήριο έχει επίσης παραπέμψει τον Βλαντίμιρ Πούτιν, τη Χαμάς και πολλούς Αφρικανούς ηγέτες θα παραβλεφθεί, καθώς το δικαστήριο και οι Ευρωπαίοι υποστηρικτές του θα σπιλωθούν ότι μισούν τους Εβραίους.
Η πραγματικότητα είναι πως οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν κάνει πολλά για να υποστηρίξουν το Ισραήλ μετά τις θηριωδίες της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου 2023. Η Βρετανία και η Γαλλία πρόσφατα έλαβαν μέρος σε στρατιωτικές ενέργειες για να προστατευθεί το Ισραήλ από ιρανικούς πυραύλους.
Ορισμένες χώρες της ΕΕ, όπως η Γερμανία, είναι τόσο προσηλωμένες στο Ισραήλ που μπορεί να τα σπάσουν με το ΔΠΔ παρά το ότι αποδέχονται τη νομιμότητα του δικαστηρίου. Αλλά το ένστικτο των περισσότερων ευρωπαϊκών κρατών τις οδηγεί στον συνδυασμό της υποστήριξης του δικαιώματος του Ισραήλ στην αυτοάμυνα, με την ταυτόχρονη υποστήριξη ενός διεθνούς νομικού συστήματος που θα επιβάλει τους κανόνες του πολέμου.
Τα ζητήματα που διακυβεύονται υπερβαίνουν το άμεσο ερώτημα των πιθανών εγκλημάτων πολέμου στη Γάζα. Οι περισσότερες μεσαίου μεγέθους δημοκρατίες στην Ευρώπη και στην Ασία κατανοούν τους κινδύνους της επιστροφής σε έναν κόσμο όπου οι μεγάλες δυνάμεις και οι «πελάτες» τους ενεργούν σε καθεστώς ατιμωρησίας.
Ορισμένες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, όπως το να αψηφάται μια απόφαση του Διεθνούς Οργανισμού Εμπορίου, δεν ακούγεται πολύ τρομακτικό. Αλλά η Ρωσία έχει ήδη δείξει πως το να αψηφάς το διεθνές δίκαιο μπορεί επίσης να σημαίνει ότι καταλαμβάνεις έδαφος, απαγάγεις παιδιά και σφαγιάζεις αμάχους.
Η νομιμότητα της διεθνούς εκστρατείας για να αποτραπεί η ρωσική επιθετικότητα βασίζεται στο διεθνές δίκαιο, με κεντρικό στοιχείο την υπόθεση (το κατηγορητήριο) του ΔΠΔ κατά του Πούτιν.
Αν η Αμερική, που χαιρέτισε την παραπομπή του Πούτιν, στραφεί τώρα κατά του ΔΠΔ –και της διεθνούς έννομης τάξης που αυτό εκπροσωπεί- τότε οι πιθανότητες να πειστούν οι σκεπτικιστές της παγκόσμιας κοινότητας να επιβάλουν κυρώσεις κατά της Ρωσίας ή του Ιράν ή της Βόρειας Κορέας ελαττώνονται σοβαρά.
Η αναδυόμενη σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων τους για το Ισραήλ είναι μέρος μιας πολύ ευρύτερης συζήτησης για το μέλλον της παγκόσμιας τάξης. Ο Τζον Ίκενμπερι του Πανεπιστημίου Princeton υποστηρίζει πως ο Τραμπ μετατρέπει τις ΗΠΑ σε ένα ρεβανσιστικό κράτος που αμφισβητεί κάθε στοιχείο της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης που κάποτε είχε οικοδομήσει: το ελεύθερο εμπόριο, το άνοιγμα στη μετανάστευση, την πολυμέρεια, τις συμμαχίες ασφάλειας, την αλληλεγγύη μεταξύ δημοκρατικών κρατών και την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Το ΔΠΔ είναι μια σχετικά πρόσφατη προσθήκη στο διεθνές ποινικό σύστημα. Άρχισε να λειτουργεί μόλις το 2002. Οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και το Ισραήλ δεν είναι μεταξύ των 124 χωρών που έχουν αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου. Αλλά η εσκεμμένη καταστροφή του θα στείλει ένα επικίνδυνο μήνυμα –σε μια περίοδο που αυταρχικά καθεστώτα προχωρούν με όλο και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στη διενέργεια πολεμικών επιχειρήσεων και τη διάπραξη παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ως η ισχυρότερη χώρα του κόσμου, η Αμερική μπορεί να αισθάνεται πως η προσφυγή στο διεθνές δίκαιο και τους θεσμούς είναι κάτι που μόνο οι δειλοί Ευρωπαίοι χρειάζεται να κάνουν. Αλλά ακόμα και οι πανίσχυρες ΗΠΑ χρειάζονται συμμάχους και παγκόσμιους κανόνες.
Ο συνασπισμοί που δημιουργεί η Αμερική κατά της Ρωσίας και της Κίνας έχουν στηριχθεί στην επίκληση του διεθνούς δικαίου. Οι ΗΠΑ έχουν χρησιμοποιήσει νομικές δικαιολογίες για να ενισχύσουν την αντίδραση κατά της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα και της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ακόμα και οι Ρώσοι και οι Κινέζοι πάντα προσπαθούν να ισχυριστούν πως ενεργούν σύμφωνα με τους παγκόσμιους κανόνες. Γνωρίζουν πως αν μια χώρα παραβιάσει ανοιχτά το διεθνές δίκαιο, χάνει συμμάχους και εκτίθεται σε κυρώσεις.
Το διεθνές δίκαιο μπορεί να είναι εκνευριστικό και η λειτουργία του μπορεί να φαίνεται ασυνεπής. Αλλά ένας κόσμος χωρίς νόμο θα είναι ένα τρομακτικό και επικίνδυνο μέρος.