To 1810, το 81% του αμερικανικού εργατικού δυναμικού εργάζονταν στη γεωργία, το 3% στον μεταποιητικό τομέα και το 16% στις υπηρεσίες.
Μέχρι το 1950, το ποσοστό της γεωργίας είχε μειωθεί στο 12%, το ποσοστό της μεταποίησης είχε κορυφωθεί στο 24%, και το ποσοστό στις υπηρεσίες έχει αγγίξει το 64%. Μέχρι το 2020, το ποσοστό απασχόλησης αυτών των τριών τομέων είχε φτάσει σε λιγότερο από 2%, 8% και 91% αντίστοιχα.
Η εξέλιξη αυτών των ποσοστών περιγράφει το μοτίβο της απασχόλησης σε συνθήκες σύγχρονης οικονομικής ανάπτυξης. Είναι γενικά αυτό που συμβαίνει σε χώρες, καθώς γίνονται πιο εύπορες, είτε είναι μικρές είτε μεγάλες, ή εμφανίζουν εμπορικά πλεονάσματα ή ελλείμματα. Είναι ο σιδηρούς νόμος της οικονομίας.
Τι οδηγεί σε αυτή την εξέλιξη; Στο βιβλίο του με τίτλο «Behind the Curve – Can Manufacturing Still Provide Inclusive Growth?» ο Robert Lawrence της Σχολής Κένεντι του Χάρβαρντ και του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Peterson το εξηγεί με λίγους αριθμούς- τα αρχικά ποσοστά της απασχόλησης σε κάθε έναν από αυτούς τους τρεις τομές, τις «εισοδηματικές ελαστικότητες της ζήτησης» για τα προϊόντα τους, τις «ελαστικότητες υποκατάστασής» τους και τους σχετικούς ρυθμούς ανάπτυξης της παραγωγικότητας.
Οι εισοδηματικές ελαστικότητες μετρούν την αναλογική αύξηση της ζήτησης για μια κατηγορία αγαθών ή υπηρεσιών σε σχέση με το εισόδημα. Οι ελαστικότητες της υποκατάστασης μετρούν την επίπτωση των αλλαγών τιμών στη ζήτηση. Μια κρίσιμη επίπτωση του απλού μοντέλου που προκύπτει είναι οι «παράπλευρες συνέπειες» (spillovers): ό,τι συμβαίνει σε έναν τομέα εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από το τι συμβαίνει σε άλλους τομείς.
Κάν’ τε τώρα τις ακόλουθες απλές και εμπειρικές υποθέσεις. Πρώτον, ότι η παραγωγικότητα αυξάνεται ταχύτερα στη γεωργία, και ακολουθούν μεταποίηση και στη συνέχεια οι υπηρεσίες. Δεύτερον, πως οι εισοδηματικές ελαστικότητες της ζήτησης είναι κάτω από ένα για την γεωργία, αλλά πάνω από ένα για τους κατασκευαστές και ακόμα υψηλότερα για τις υπηρεσίες. Τρίτον οι ελαστικότητες της υποκατάστασης είναι όλες κάτω από ένα.
Αυτό σημαίνει πως η αναλογία του εισοδήματος που δαπανάται σε μια δεδομένη ευρεία κατηγορία αγαθών μειώνεται καθώς γίνονται σχετικά φθηνότερα. Υποθέστε, επίσης πως οι οικονομίες έχουν όλες ξεκινήσει με παρόμοιες αναλογίες εργαζομένων με αυτές των ΗΠΑ στους τρεις τομείς στις αρχές του 19ου αιώνα.
Αυτό που συμβαίνει είναι το μοτίβο που βλέπουμε στις ΗΠΑ και σε άλλες σύγχρονες χώρες υψηλού εισοδήματος (εκτός πόλεων-κρατών, όπου τα τρόφιμα εισάγονται εν μέρει από αλλού). Αρχικά δυο θετικές δυνάμεις – τα φθηνότερα τρόφιμα και τα υψηλότερα εισοδήματα- μετατοπίζουν τις δαπάνες προς τα προϊόντα του μεταποιητικού τομέα και οδηγούν υψηλότερα το μερίδιο της μεταποίησης στην απασχόληση.
Αλλά δυο αρνητικές δυνάμεις –η πτώση στις τιμές των προϊόντων της μεταποίησης σε σχέση με τις υπηρεσίες και η υψηλότερη εισοδηματική ελαστικότητα της ζήτησης για τις δεύτερες- κάνουν το αντίστροφο.
Αρχικά, κυριαρχούν οι θετικές επιπτώσεις στη μεταποίηση επειδή η γεωργική επανάσταση είναι τόσο τεράστια. Ωστόσο, έρχεται μια εποχή που η γεωργία είναι πολύ μικρή για να δώσει μια θετική ώθηση στον μεταποιητικό τομέα.
Τότε οι δυνάμεις που λειτουργούν εντός του μεταποιητικού τομέα και του τομέα των υπηρεσιών, κυριαρχούν. Τα ποσοστά απασχόλησης στη μεταποίηση αρχίζουν να πέφτουν. Στις ΗΠΑ, μειώνονται για επτά δεκαετίες. Η ιδέα πως αυτή η διαδικασία είναι αναστρέψιμη είναι γελοία. Το νερό κυλάει προς τα κάτω για κάποιον λόγο.
Στη μεταποίηση, οι εργασίες είναι επαναλαμβανόμενες και πρέπει να γίνουν με ακρίβεια σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον. Αυτό είναι τέλειο για τα ρομπότ. Η συντριπτική πιθανότητα τότε είναι πως σε μερικές δεκαετίες κανένας δεν θα εργάζεται σε γραμμή παραγωγής. Κατά κάποιον τρόπο, αυτό είναι κρίμα. Αλλά η εργασία ήταν επίσης απάνθρωπη. Σίγουρα μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερο απ’ το να νοσταλγούμε αυτό το παρελθόν που αναπόφευκτα εξαφανίζεται.
Οι άνθρωποι προσπαθούν να κατηγορήσουν κάποιον για γεγονότα που είναι πέραν του ελέγχου του οποιουδήποτε. Είναι πολύ πιο εύκολο να κατηγορείς την Κίνα για την εξαφάνιση θέσεων εργασίας στον αμερικανικό μεταποιητικό κλάδο, παρά τους εγχώριους καταναλωτές και την αυτοματοποίηση.
Το διμερές εμπορικό έλλειμμα στα αγαθά των ΗΠΑ με την Κίνα είναι μόνο 1% του ΑΕΠ. Το συνολικό αμερικανικό έλλειμμα σε αγαθά είναι γύρω στο 4% του ΑΕΠ , (όπως διαμορφώθηκε) λίγο μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.
Αν εξαλείφονταν αυτό (πιθανόν αδύνατο, δεδομένης της ανταγωνιστικότητας των ΗΠΑ στις υπηρεσίες και τις μακροοικονομικές δυνάμεις που προκαλούν τα αμερικανικά εμπορικά ελλείμματα), τότε πράγματι θα αυξάνονταν η εγχώρια παραγωγή αγαθών (υποθέτουμε σε βάρος των υπηρεσιών). Αλλά το πολύ που θα κάνει είναι να επαναφέρει τα επίπεδα της απασχόλησης σε εκείνα που ήταν πριν από μια ή δυο δεκαετίες.
Μαλιστα, όπως δείχνει ο Lawrence σε μια άλλη εργασία για το PIEE, με τίτλο «Is the United States undergoing a manufacturing renaissance that will boost the middle class?», ακόμα και ο νόμος του Μπάιντεν για τη μείωση του πληθωρισμού απλώς απέφερε μια περαιτέρω «σταθερή μείωση στο μερίδιο της απασχόλησης στον μεταποιητικό τομέα και στην απασχόληση εκτός γεωργίας».
Οι δασμοί του Τραμπ πιθανόν δεν θα αποδώσουν τίποτα περισσότερο από αυτό. Άλλωστε, οι πλούσιες ασιατικές χώρες με εμπορικά πλεονάσματα στον μεταποιητικό τομέα επίσης έχουν μειούμενα μερίδια θέσεων εργασίας στη μεταποίηση.
Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν σημαντικά ζητήματα στην παραγωγή και το εμπόριο στη μεταποίηση. Ορισμένοι επιχειρήσεις της μεταποίησης είναι πράγματι ζωτικής σημασίας για την εθνική ασφάλεια. Η ικανότητα παραγωγής ορισμένων τομέων της μεταποίησης μπορεί επίσης να δημιουργήσει σημαντική εξωστρεφή ανάπτυξη για την οικονομία.
Ακόμα και έτσι, η ιδέα πως αυτοί είναι προφανώς πιο σημαντικοί απ’ ό,τι άλλοι κλάδοι –το λογισμικό για παράδειγμα- είναι ανοησία. Ομοίως, καθώς η δομή της οικονομίας μεταβάλλεται, οι άνθρωποι χρειάζονται βοήθεια για να αναπτύξουν νέες δεξιότητες. Η απουσία μιας αγοράς στη δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου είναι μια αποτυχία της αγοράς που δικαιολογεί την παρέμβαση.
Η φετιχοποίηση του μεταποιητικού τομέα δεν μπορεί να αποκαταστήσει το παλιό εργατικό δυναμικό. Ακόμα χειρότερα, οι δασμοί του Τραμπ όχι μόνο θα αποτύχουν σε αυτόν τον στόχο, αλλά θα προκαλέσουν περαιτέρω «κακοήθεις» παρενέργειες. Κυρίως, θα δημιουργήσουν μια σύγκρουση μεταξύ των επιπτώσεων των δασμών, της πρόθεσης για απέλαση εκατομμυρίων παράνομων μεταναστών και των σχεδιαζόμενων φορολογικών περικοπών.