Καθώς η Ουκρανία μπαίνει στον τρίτο χειμώνα της εισβολής, οι κρίσιμες υποδομές της για μια ακόμα φορά θα δεχθούν επίθεση από πυραύλους και drones, καθώς και κυβερνοεπιθέσεις.
Η Ρωσία σκοπεύει να «παγώσει» τον ουκρανικό πληθυσμό ώστε να υποταχθεί και να αναγκάσει τις αρχές του Κιέβου να βάλουν τέλος στην αντίστασή τους. Χάρη σε έναν συνδυασμό επινοητικότητας και αναβαθμίσεων στα δίκτυά της, η Ουκρανία καταφέρνει να επιβιώσει. Αλλά αν μια τέτοια επίθεση στόχευε τις ευρωπαϊκές υποδομές, δεν είναι ξεκάθαρο πως θα ανταποκρινόμασταν εξίσου καλά. Δεδομένων των ξεκάθαρων απειλών από τους αντιπάλους μας, αυτό θα πρέπει να μας ανησυχεί όλους.
Οι Ρώσοι αξιωματούχοι λένε ανοικτά πως οι κρίσιμες υποδομές μας θα έμπαιναν στο στόχαστρο στην περίπτωση μιας ευρύτερης κλιμάκωσης στην Ευρώπη. Το Στρατιωτικό Δόγμα του 2000 αναφέρεται στην καταστροφή εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας, υποδομών, μέσων επικοινωνίας και ζωτικής σημασίας εγκαταστάσεων ως βασικών χαρακτηριστικών του σύγχρονου πολέμου. Το 2022 ένας ανώτατος Ρώσος αξιωματούχος είπε στον ΟΗΕ πως οι εμπορικοί δορυφόροι θα μπορούσαν να αποτελούν «νόμιμους στόχους για πλήγματα ως αντίποινα».
Το δίκτυο των υποβρύχιων καλωδίων της Ευρώπης αποτελεί σοβαρή πηγή ανησυχίας. Ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ έχει απειλήσει ανοικτά με επίθεση ως απάντηση στην υποστήριξη της Ουκρανίας. Αυτά τα καλώδια μεταφέρουν περίπου το 98% της παγκόσμιας κίνησης του διαδικτύου και τρεις χώρες της ΕΕ εξαρτώνται πλήρως από αυτά για τη συνδεσιμότητά τους. Χωρίς αυτά τα καλώδια τα τηλέφωνά μας, τα αυτοκίνητα, οι τηλεοράσεις, ακόμα και τα ψυγεία θα σταματήσουν να λειτουργούν αποτελεσματικά.
Η κύρια διεύθυνση του ρωσικού γενικού επιτελείου για την έρευνα ανοικτής θάλασσας έχει συνδεθεί με απειλές δολιοφθοράς σε υποθαλάσσια καλώδια. Η δραστηριότητα των ρωσικών υποβρυχίων για τη χαρτογράφηση των θέσεων αυτών των, εξαιρετικά ευάλωτων, καλωδίων έχει επίσης αυξηθεί σημαντικά, μεταξύ άλλων στα ανοικτά των ακτών της Ιρλανδίας.
Μια ρωσική επίθεση δεν χρειάζεται να έχει τη μορφή πυραυλικής επίθεσης. Λίγο πριν τους Ολυμπιακούς του Παρισιού, είδαμε την αναταραχή που μπορούν να προκαλέσουν εμπρηστικές επιθέσεις σε σιδηροδρομικά δίκτυα τρένων υψηλής ταχύτητας.
Ενώ οι δράστες της επίθεσης αυτής δεν έχουν ταυτοποιηθεί, δεν θα πρέπει να είμαστε αφελείς αναφορικά με τις υβριδικές απειλές που αντιμετωπίζουμε. Το σύστημα υγείας της Ιρλανδίας παρέλυσε από μια κυβερνοεπίθεση το 2021 από ομάδα με έδρα τη Ρωσία που χρησιμοποιεί ransomware. Η ρωσική στρατιωτική μονάδα πληροφοριών 29155 βρίσκεται πίσω από εκστρατείες σαμποτάζ σε όλη την Ευρώπη. Επεκτάθηκε στις κυβερνοεπιθέσεις το 2020, στοχεύοντας κρίσιμες υποδομές και κρατικές υπηρεσίες σε όλο το ΝΑΤΟ, συχνά με στόχο την παρεμπόδιση της παράδοσης βοήθειας στην Ουκρανία.
Η Ευρώπη πρέπει να μάθει από την εμπειρία της Ουκρανίας και να αυξήσει τις προετοιμασίες της. Οι καλοσυντηρημένες υποδομές και οι τεχνολογικές καινοτομίες όπως το quantum computing (σημ. μτφ. πολυεπιστημονικός τομέας που περιλαμβάνει πτυχές της επιστήμης των υπολογιστών, της φυσικής και των μαθηματικών και χρησιμοποιεί την κβαντική μηχανική για την επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων ταχύτερα από ό,τι στους κλασικούς υπολογιστές), η τεχνητή νοημοσύνη και η προηγμένη κυβερνοασφάλεια δεν είναι πλέον μόνο ζήτημα οικονομικής ανταγωνιστικότητας· είναι κρίσιμης σημασίας για την άμυνα και την ανθεκτικότητά μας. Θα πρέπει να διατεθούν σε αυτούς τους τομείς πόροι ανάλογοι αυτών των αυξανόμενων κινδύνων και της πλήρους εξάρτησής μας από τη χρήση των δικτύων συνδεσιμότητας της σύγχρονης εποχής.
Δεδομένων των τεράστιων επενδύσεων που απαιτούνται, δεν μπορούμε να εξαρτώμαστε μόνο από την κυβέρνηση για να το πράξει. Παράδειγμα η ψηφιακή συνδεσιμότητα. Οι τηλεπικοινωνιακές εταιρείες έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια ευρώ για την αναβάθμιση και τη διασφάλιση των αρτηριών της ψηφιακής οικονομίας της Ευρώπης. Ωστόσο, η Ευρώπη έχει ένα θεμελιώδες πρόβλημα κλίμακας σε ό,τι αφορά τους παρόχους υποδομών. Ο Μάριο Ντράγκι το αναγνώρισε αυτό στην πρόσφατη έκθεσή του για τις οικονομικές προκλήσεις της Ευρώπης.
Στην ΕΕ υπάρχουν 34 operators δικτύων κινητής, σε σύγκριση με μόλις τρεις στις ΗΠΑ και τέσσερις στην Κίνα. Αυτή η συγκριτική κλίμακα απελευθερώνει κεφάλαια για επένδυση στη διασφάλιση υποδομών όπως τα υποβρύχια καλώδια και η αναβάθμισή τους για μελλοντικές ανάγκες. Το να επιτραπεί στις εταιρείες να επεκταθούν πέραν των συνόρων εντός της ενιαίας αγοράς της ΕΕ θα πρέπει να είναι προτεραιότητα. Θα ξεκλείδωνε περισσότερες επενδύσεις για υποδομές που είναι ζωτικής σημασίας για όλες τις πτυχές της ζωής μας.
Χωρίς αυτές τις αναβαθμίσεις είμαστε ευάλωτοι σε τουλάχιστον δυο μέτωπα. Πρώτον, υπάρχει η απειλή των κυβερνοεπιθέσεων, των κινητικών επιθέσεων (σημ. μτφ. στη στρατιωτική ορολογία των ΗΠΑ, ο όρος «κινητικός» αναφέρεται γενικά σε παραδοσιακά όπλα που εκρήγνυνται, όπως οι πύραυλοι, ενώ ο όρος «μη κινητικός» αναφέρεται σε δυνατότητες όπως ο ηλεκτρονικός πόλεμος) και του σαμποτάζ.
Δεύτερον, αν δεν δημιουργήσουμε τις σωστές συνθήκες για τους deep tech καινοτόμους της Ευρώπης να αναπτυχθούν και να ανταγωνιστούν παγκοσμίως, οι συνέπειες για τη θέση μας στην παγκόσμια τάξη θα είναι καταστροφικές. Η επένδυση σε υποδομές και εταιρείες που βοηθούν στην υιοθέτηση μελλοντικών τεχνολογιών στηρίζει άλλες δυνατότητες, όχι μόνον τεχνολογίες όπως η κβαντική, όπου βρισκόμαστε σε παγκόσμια κούρσα με την Κίνα για να σπάσουμε τις δυνατότητες κρυπτογράφησης η μια πλευρά της άλλης.
Το σχέδιο του Βλαντίμιρ Πούτιν πάντα ήταν να εντοπίσει ευάλωτα σημεία στην Ευρώπη που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί. Απεξαρτηθήκαμε από τη ρωσική ενέργεια μετά την εισβολή του στην Ουκρανία. Ωστόσο, αποτυγχάνοντας να επενδύσουμε σωστά στις κρίσιμες υποδομές μας –κυρίως στην υποδομή συνδεσιμότητάς μας- δημιουργούμε αφελώς νέα τρωτά σημεία χωρίς ο Πούτιν να κουνήσει το δαχτυλάκι του. Η Ρωσία είναι ξεκάθαρο πως έχει ήδη στο μάτι αυτά τα τρωτά σημεία. Αν αποτύχουμε να τα αντιμετωπίσουμε, τότε η ανανεωμένη εστίαση της Ευρώπης στην ασφάλεια και την άμυνα δεν θα έχουν ιδιαίτερη σημασία.
* Ο συγγραφέας του άρθρου είναι πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ.