Τι θα σήμαινε ο δεύτερος ερχομός του Ντόναλντ Τραμπ για τις ΗΠΑ και τον κόσμο; Οι αισιόδοξοι μπορούν να παραπέμψουν σε ό,τι συνέβη την τελευταία φορά: η προεδρία του, μπορεί να πουν, ήταν όλο θόρυβο. Αλλά αυτό δεν σήμαινε και πολλά. Κυβέρνησε πιο συμβατικά απ’ όσο φοβούνταν πολλοί.
Επιπλέον, στο τέλος, τον νίκησε ο Τζο Μπάιντεν και αποχώρησε. Αποχώρησε άχαρα, είναι η αλήθεια. Αλλά τι άλλο θα μπορούσε να περιμένει κανείς; Το θέμα είναι ότι αποχώρησε. Γιατί να μη συμβεί κάτι παρόμοιο αν κερδίσει μια δεύτερη θητεία, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις ότι είναι πιθανό;
Ο Τραμπ είναι ειδήμονας στις κούφιες υποσχέσεις. Το 2016, ένα κεντρικό σημείο της εκστρατείας του ήταν το «τείχος» για το οποίο θα πλήρωνε το Μεξικό. Στο τέλος, δεν υπήρξε τείχος, πόσο μάλλον χρήματα από το Μεξικό.
Αυτή τη φορά έχει υποσχεθεί να μαζέψει και να απελάσει έως 11 εκατομμύρια ξένους που δεν διαθέτουν έγγραφα. Η επιχείρηση -που χρειάζεται για να γίνει κάτι τέτοιο- θα ήταν εξαιρετικά κοστοβόρα και αμφιλεγόμενη. Πράγματι, πώς ακριβώς θα απελαθούν πολλά εκατομμύρια άνθρωποι και πού;
Πιο γελοία είναι η εκτίμηση του Τραμπ πως με το να αυξήσει τους δασμούς θα μπορέσει να εξαλείψει τον φόρο εισοδήματος. Πρόκειται για απόλυτη ανοησία. Σύμφωνα με μελέτη των Κίμπερλι Κλάουσινγκ και Μορίς Όμπστφελντι, ακόμα και ο δασμός 50% παντού, που θα μεγιστοποιούσε τα έσοδα, θα απέφερε λιγότερο από το 40% των εσόδων από τον φόρο εισοδήματος. Η καθαρή απώλεια φορολογικών εσόδων θα μείωνε τις δαπάνες από τις οποίες εξαρτώνται οι σχετικά ηλικιωμένοι ψηφοφόροι του.
Ωστόσο μια δεύτερη προεδρία Τραμπ θα μπορούσε να είναι πολύ χειρότερη από την πρώτη. To 2016, ήταν ο σκύλος που… έπιασε το αυτοκίνητο. Μέσα στην αφέλειά του κατέληξε να προσλαμβάνει ανθρώπους που δεν μοιράζονταν ούτε τους στόχους ούτε τα ενδιαφέροντά του.
Σήμερα το Ρεπουμπλικανικό κόμμα απαρτίζεται από πιστούς που δέχονται πως ο «μεγάλος ηγέτης» καθορίζει την αλήθεια, όπως έκανε αναφορικά με τα αποτελέσματα των εκλογών του 2020. Το «2025 Project» του Heritage Foundation έχει επίσης εκπονήσει σχέδια για την τιθάσευση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, ενώ το Ανώτατο Δικαστήριο έχει δηλώσει πως στην «άσκηση των επίσημων… καθηκόντων του» ο πρόεδρος είναι υπεράνω του ποινικού δικαίου. Θα αισθανόταν δικαιωμένος και θα ήταν εκδικητικός.
Τι θα μπορούσε αυτό να πείσει τον Τραμπ να κάνει; Θα μπορούσε να αυξήσει τα ήδη τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα των ΗΠΑ και να πιέσει την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση να κρατήσει χαμηλά τα επιτόκια.
Αν κατάφερνε να διορίσει αφοσιωμένους πιστούς για να διοικήσουν το υπουργείο Δικαιοσύνης, τις υπηρεσίες πληροφοριών και την Εσωτερική Υπηρεσία Εσόδων (IRS), θα μπορούσε να προχωρήσει στη δίωξη των εκλαμβανόμενων ως εχθρών χωρίς περιορισμούς.
Θα μπορούσε να δικαιολογήσει τέτοιες ενέργειες ως ανταπόδοση για τις διώξεις που υπέστη ο ίδιος. Υποθέτουμε πως θα έδινε χάρη στους στασιαστές της 6ης Ιανουαρίου 2021, που αποπειράθηκαν να αποτρέψουν την επικύρωση των αποτελεσμάτων των τελευταίων εκλογών. Έχοντας τον έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων, θα μπορούσε να κηρύξει ελεύθερα στρατιωτικό νόμο. Ευρύτερα, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό της αμερικανικής κυβέρνησης για να ασκήσει έλεγχο σε τμήματα της χώρας που θεωρούνται υπερβολικά ανεξάρτητα.
Στο εξωτερικό, θα μπορούσε να εφαρμόσει τον εμπορικό του πόλεμο -με λίγους περιορισμούς- συμπεριλαμβανομένων του Καναδά και του Μεξικού. Ως αρχιστράτηγος, θα μπορούσε να καταστήσει άνευ νοήματος τις δεσμεύσεις του ΝΑΤΟ, απλά δείχνοντας την απροθυμία του να διατάξει τους στρατιώτες να πολεμήσουν.
Θα μπορούσε, για μια ακόμα φορά, να αποσυρθεί από όλες τις συμφωνίες για το κλίμα σε μια ακόμα πιο ευαίσθητη στιγμή. Θα μπορούσε να καταστήσει πολύ πιο δύσκολη τη λειτουργία θεσμών όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα. Θα μπορούσε να υποστηρίξει τη σκληρή δεξιά σε όλη την Ευρώπη. Θα μπορούσε (και πιθανόν θα το έπραττε) να εγκαταλείψει την Ουκρανία.
Εξετάζοντας όλες τις συνέπειες για τον κόσμο, πρέπει να διακρίνουμε τις άμεσες συνέπειες αυτών των ενεργειών από τις έμμεσες συνέπειες της επιστροφής του. Οι τελευταίες θα ήταν, πάνω απ' όλα, η ενθάρρυνση των δεξιών λαϊκιστών που επιδιώκουν την εξουσία, ιδίως στην Ευρώπη.
Με τις ΗΠΑ, το μεγάλο προπύργιο της δημοκρατίας στον 20ό αιώνα, υπό αυταρχικό έλεγχο, θα υπάρξει μια μεταβολή στην παγκόσμια ισορροπία κατά της φιλελεύθερης δημοκρατίας, όχι μόνο από άποψη ισχύος, αλλά και από άποψη ιδεολογικής αξιοπιστίας. Οι ΗΠΑ υπήρξαν, άλλωστε, το πρότυπο, έστω και ατελές, για μεγάλο μέρος του κόσμου μιας δημοκρατικής τάξης που διέπεται από το νόμο. Η επιλογή του Τραμπ για δεύτερη φορά θα είχε μεγάλη σημασία.
Ο Τραμπ μπορεί να χαρακτηριστεί με αξιοπιστία φασίστας. Σε συνεντεύξεις του στους New York Times, ο Τζον Κέλι, ο πρώην στρατηγός των Αμερικανών πεζοναυτών που ήταν ο μακροβιότερος επιτελάρχης του, αναφέρεται πως δήλωσε ότι «κατά τη γνώμη του, ο κ. Τραμπ πληρούσε τον ορισμό του φασίστα, θα κυβερνούσε σαν δικτάτορας αν του επιτρεπόταν και δεν είχε καμία κατανόηση του Συντάγματος ή της έννοιας του κράτους δικαίου».
Επιπλέον, ο Τραμπ «δεν αποδέχθηκε ποτέ το γεγονός ότι δεν ήταν ο πιο ισχυρός άνθρωπος στον κόσμο -και με τον όρο ισχύς εννοώ τη δυνατότητα να κάνει ό,τι θέλει, όποτε θέλει».
Για τον Τίμοθι Σνάιντερ, κορυφαίο ιστορικό των δεκαετιών του 1930 και 1940 στην Ευρώπη, ο φασισμός είναι «μια λατρεία της θέλησης έναντι της λογικής· είναι η ζωή μέσα σε ένα Μεγάλο Ψέμα· είναι η μετατροπή της πολιτικής σε λατρεία ενός ηγέτη που λέει ένα Μεγάλο Ψέμα και που είναι σε θέση να καθιερωθεί ως το πρόσωπο του οποίου η θέληση πρέπει να κυριαρχήσει στην κοινωνία».
Σε αυτό, προσθέτει η Αν Άπλμπαουμ, μια άλλη γνωστή ειδικός, ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει τους αντιπάλους του «παράσιτα», και πάλι χαρακτηριστικό της φασιστικής (και σταλινικής) ρητορικής. Οι πρόσφατες «συκοφαντίες του αίματος» για τους Αϊτινούς ως καταναλωτές κατοικίδιων ζώων ταιριάζουν στη φασιστική κατασυκοφάντηση ορισμένων ανθρώπων ως υπανθρώπων.
Τα λάθη που έκανε η κυβέρνηση Μπάιντεν συμβάλλουν στην εξήγηση της δημοφιλίας του Τραμπ, ιδίως η αποτυχία της να ελέγξει τη μετανάστευση. Ακόμα κι έτσι, είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς την εγκατάλειψη των βασικών αρχών του μεγάλου πειράματος της Αμερικής ως προς τη δημοκρατική διακυβέρνηση.
Μεγάλο μέρος της επιτυχίας αυτού του πειράματος οφείλεται στο κεκτημένο που δημιούργησε ο ιδρυτής του, ο Τζορτζ Ουάσινγκτον. Όπως σημειώνει ο Τομ Νίκολς στο The Atlantic, ο Ουάσιγκτον υπηρέτησε ως πρόεδρος για δύο θητείες και στη συνέχεια πήγε σπίτι του. Ο Τραμπ είναι ο αντι-Ουάσιγκτον. Εκεί που ο Ουάσιγκτον φημιζόταν για την εντιμότητά του, ο Τραμπ είναι γνωστός για το αντίθετο.
Αυτή, λοιπόν, είναι πραγματικά μια μοιραία ώρα.