Την περασμένη εβδομάδα, καθώς η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ συνεδρίαζε στη Νέα Υόρκη, συντόνισα μια εκδήλωση με ομάδα γνωστών οικονομολόγων και ειδημόνων σε θέματα διεθνών σχέσεων, αναφορικά με τις επιπτώσεις των αμερικανικών εκλογών στο μέλλον της πολυμερών διεθνών σχέσεων.
Όλοι συμφώνησαν πως ο Ντόναλντ Τραμπ θα ήταν καταστροφή για την παγκόσμια συνεργασία, και πως η Κάμαλα Χάρις είναι κάπως «άγνωστο μέγεθος». Το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα, ωστόσο, ήταν πως οι συμμετέχοντες δεν ενδιαφέρονταν τόσο για το πώς θα κινηθεί η Αμερική ως προς τον (υπόλοιπο) κόσμο, αλλά το πού οδεύει ο κόσμος με ή χωρίς τις ΗΠΑ.
Ενώ κάποιες φορές φαίνεται πως οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι επιχειρηματικοί ηγέτες αναμένουν με κομμένη την ανάσα και έχοντας βάλει τα σχέδιά τους στον «πάγο», να δουν τι θα συμβεί τον Νοέμβριο, ωστόσο είναι ίσως πιο αληθές να πούμε πως συμφιλιώνονται με την ιδέα ενός κόσμου στον οποίον οι ΗΠΑ δεν είναι «άγκυρα σταθερότητας», αλλά κίνδυνος που πρέπει να αντισταθμιστεί.
Είναι σαν τα τελευταία χρόνια η Αμερική να έχει γίνει μια τεράστια αναδυόμενη αγορά –γεμάτη κινδύνους και υποσχέσεις, αλλά πάνω απ’ όλα απρόβλεπτη. Οι πολιτικοί ηγέτες στο εξωτερικό γνωρίζουν πως οι πολιτικές μπορεί να αλλάξουν δραστικά κάθε τέσσερα χρόνια. Οι CEO κατανοούν πως οι επιδοτήσεις και οι φοροαπαλλαγές που προσφέρονται σήμερα μπορεί να εξαφανιστούν αύριο. Οι επενδυτές εξετάζουν το premium που θα πρέπει να συνοδεύει το αυξανόμενο χρέος και τη μεγαλύτερη αστάθεια στις πολιτικές.
Πράγματι, πολλές κυβερνήσεις και επιχειρήσεις, όπως το έθετε σε πρόσφατη ενημέρωσή της η Pi Capital, «προσπαθούν σιωπηρά να αποσυνδεθούν από την εξάρτησή τους από τις ΗΠΑ». Αυτό συμπεριλαμβάνει τα πάντα. Από τις αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες από την πλευρά της Ιαπωνίας και της Ευρώπης, μέχρι τις γερμανικές εταιρείες όπως η SAP, η αλυσίδα σούπερ μάρκετ Lidl, η ποδοσφαιρική ομάδα Bayern Μονάχου και το Λιμάνι του Αμβούργου, που απομακρύνονται από τις αμερικανικές τεχνολογικές πλατφόρμες επειδή δεν θέλουν ευαίσθητες πληροφορίες να περνάνε μέσα από τους σέρβερς των ΗΠΑ ή της Κίνας.
Όπως το έθεσε στους Financial Times ο εκπρόσωπος της Bayern Μονάχου τον Αύγουστο, η στροφή στο Schwarz Digits, ένα γερμανικό cloud system, ήταν θέμα «ψηφιακής κυριαρχίας».
Υπάρχουν ακόμη πολλά χρήματα από την Ευρώπη που εισρέουν στις ΗΠΑ, εν μέρει λόγω των ανησυχιών για την Κίνα, αλλά υπάρχει επίσης αυξανόμενη ανησυχία για την Αμερική ως κόμβο κινδύνου. Την περασμένη εβδομάδα, μίλησα με κάποιον υπεύθυνο για κυβερνητικές υποθέσεις σε μια μεγάλη αμερικανική εταιρεία τεχνολογίας, ο οποίος μου είπε ότι άκουγε από πολλούς Ευρωπαίους πελάτες που ανησυχούσαν ότι «η Αμερική γίνεται λιγότερο αξιόπιστη» ως εταίρος.
Κάποια από αυτά (τα προαναφερθέντα) οφείλονται στην αβέβαιη πολιτική και τις πολιτικές επιπτώσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν όλο και περισσότερο δασμούς, ελέγχους εξαγωγών και κυρώσεις. Κάποια άλλα έχουν να κάνουν με τα δημοσιονομικά κίνητρα που ευνοούν τους Αμερικανικούς παίκτες. Αλλά το βασικό πρόβλημα ήταν στην πραγματικότητα η έλλειψη σαφών, σταθερών κατευθυντήριων γραμμών και σημάτων σε ότι αφορά τη ζήτηση στα οποία οι επιχειρήσεις μπορούν να βασιστούν μακροπρόθεσμα. Μια επανεκλογή Ντόναλντ Τραμπ θα διαλύσει τον νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού του 2022; Θα ακολουθούσε η Κάμαλα Χάρις την ίδια προσέγγιση με την κυβέρνηση Μπάιντεν απέναντι στις Big Tech;
Ο Μαρκ Ρόζενμπεργκ, ιδρυτής και συν-επικεφαλής της εταιρείας ερευνών GeoQuant, σημειώνει ότι αυτή η μετατροπή των ΗΠΑ σε αναδυόμενη αγορά υπερβαίνει την αβεβαιότητα σε ότι αφορά τον πρόεδρο. Έχει επίσης να κάνει με «θεσμούς [που έχουν] γίνει πολύ αδύναμοι για να ορίσουν ή να επιβάλουν με σαφήνεια πολιτικούς κανόνες και νόρμες, αυξάνοντας την κοινωνική πόλωση, την πολιτική βία και την οικονομική αβεβαιότητα γύρω από βασικά πολιτικά γεγονότα», στα οποία θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν όχι μόνο οι εκλογές, αλλά και στοιχεία όπως οι ατελείωτες διαμάχες για το ανώτατο όριο του χρέους.
Θα πρόσθετα σε αυτόν τον κατάλογο τον τρόπο με τον οποίο η βία - όχι μόνο η πολιτική βία, αλλά και οι μαζικοί δημόσιοι πυροβολισμοί που συμβαίνουν περίπου κάθε δύο ημέρες στις ΗΠΑ - έχει γίνει κανονικότητα.
Τώρα μπορείτε να αγοράσετε στην Αμερική αλεξίσφαιρα σακίδια πλάτης για μια γενιά παιδιών που έχουν μεγαλώσει «βιώνοντας» τα lockdowns στα δημοτικά τους σχολεία. Έμεινα έκπληκτη πριν από δύο χρόνια, όταν ο ίδιος μου ο γιος γλίτωσε τους πυροβολισμούς στο μετρό του Μπρούκλιν για μία μόνο στάση και μου τηλεφώνησε όχι με τρομαγμένα δάκρυα, αλλά για να με ρωτήσει ήρεμα αν μπορούσε να παραγγείλει Uber Eats για μεσημεριανό γεύμα, αφού το σχολείο του ήταν σε lockdown. Όταν τα παιδιά βλέπουν τη βία στην καθημερινή τους ζωή ως κάτι φυσιολογικό, κάτι δεν πάει καλά.
Η μετατροπή της πολιτικής των ΗΠΑ σε πολιτική αναδυόμενης αγοράς είναι ένα σταθερό εύρημα στα δεδομένα της GeoQuant από το 2016. Ενώ το συνολικό επίπεδο του πολιτικού κινδύνου στις ΗΠΑ παραμένει κάτω από τις περισσότερες αναδυόμενες αγορές, ο ρυθμός μεταβολής του κινδύνου - ιδίως η υποκείμενη πολιτική βία, η κοινωνική πόλωση και οι θεσμικοί κίνδυνοι - έχει αυξηθεί με παρόμοιο ρυθμό με ιστορικά ασταθείς αναδυόμενες αγορές όπως η Ρωσία, η Τουρκία, η Βολιβία, η Νότια Αφρική, ο Λίβανος και η Ουγγαρία. Αυτό ίσχυε τόσο κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ, όσο και κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Μπάιντεν.
Και εδώ δεν είναι μόνο η Αμερική. Ο μέσος κίνδυνος των ανεπτυγμένων χωρών αυξάνεται ταχύτερα από τον μέσο κίνδυνο των αναδυόμενων αγορών, χάρη στις ακανόνιστες εναλλαγές ηγεσίας, τις μεγαλύτερες διακυμάνσεις της πολιτικής και την οικονομική και χρηματοπιστωτική αστάθεια που τα συνοδεύει όλα αυτά. Φαίνεται ότι είμαστε όλοι αναδυόμενες αγορές τώρα.
Το μεγάλο ερώτημα για τους επενδυτές, κάτι που πολλοί ρωτούν χρόνια τώρα, είναι πότε όλα αυτά θα μειώσουν το status που έχει το δολάριο ως «καταφύγιο», ή θα αποδυναμώσουν τις αμερικανικές αγορές μετοχών, που παραμένουν σε πείσμα όλων η έδρα με τη μεγαλύτερη ρευστότητα για κεφάλαια, τόσο ξένα, όσο και εγχώρια. Το δολάριο μπορεί να διολισθαίνει λίγο αυτές τις μέρες, αλλά τα αμερικανικά χρηματιστήρια εξακολουθούν να «πηγαίνουν σφαίρα».
Τούτων λεχθέντων, τα δεδομένα της GeoQuant δείχνουν πως ο πολιτικός κίνδυνος είναι παράγοντας στις αποδόσεις των 10ετών και 30ετών ομολόγων. Κράτησε τον VIX, τον δείκτη της αναμενόμενης αστάθειας στα χρηματιστήρια, σε υψηλό επίπεδο, και έχει ωθήσει υψηλότερα τις ημερήσιες αποδόσεις των treasuries. Είναι επίσης ένας λόγος για τον οποίον ο χρυσός παραμένει σε επίπεδα ρεκόρ.
Όπως οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι επιχειρηματίες αντισταθμίζουν τα στοιχήματά τους, το ίδιο πράττουν και οι επενδυτές που βλέπουν κίνδυνο, και όχι μόνον επιβράβευση, στις ΗΠΑ.