Τη δεκαετία του 2000, καθώς η ευρεία οικονομική άνθιση στις αναδυόμενες χώρες έφερνε δισεκατομμύρια δολάρια στις χρηματαγορές τους, ο συγγραφέας Fareed Zakaria κατέγραψε αυτή την ιστορική στιγμή ως την «άνοδο των υπολοίπων». Τώρα μια παρομοίως ενθαρρυντική ιστορία ξετυλίγεται στον αναδυόμενο κόσμο, αλλά λιγότεροι παρατηρητές το έχουν εντοπίσει και ακόμα λιγότεροι ξένοι επενδυτές έχουν αναλάβει δράση στο πλαίσιο αυτής της πολύ σημαντικής αλλαγής.
Ένα μεγάλο comeback βρίσκεται σε εξέλιξη. Μετά την έντονη αποδυνάμωση την τελευταία δεκαετία, οι αναδυόμενες οικονομίες ξαναχτίζουν το προβάδισμά τους στην ανάπτυξη έναντι των αναπτυγμένων οικονομιών, συμπεριλαμβανομένης ακόμα και της ισχυρότερης εξ αυτών, αυτής των ΗΠΑ, σε επίπεδα που έχουν να παρατηρηθούν εδώ και 15 χρόνια.
Το ποσοστό των αναδυόμενων οικονομιών στις οποίες το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι πιθανόν να αυξηθεί ταχύτερα απ’ ότι αυτό των ΗΠΑ, οδεύει να εκτιναχθεί από 48% τα τελευταία πέντε χρόνια σε 88% τα επόμενα πέντε. Αυτό το ποσοστό θα ισοδυναμεί με το αποκορύφωμα της «έκρηξης» του αναδυόμενου κόσμου τη δεκαετία του 2000.
Χωρίς την Κίνα
Αυτή η εκκολαπτόμενη άνθιση διαφέρει από την προηγούμενη σε πολλές βασικές πλευρές. Τη δεκαετία του 2000, οι αναδυόμενες οικονομίες ενισχύθηκαν από την ταχεία άνοδο της Κίνας, την τεράστια αύξηση των τιμών των εμπορευμάτων και τις πολιτικές «εύκολου χρήματος» που ακολούθησαν οι δυτικές κεντρικές τράπεζες.
Πολλοί σχολιαστές υπέθεταν πως «οι υπόλοιποι» θα μπορούσαν να συνεχίζουν να ακμάζουν μαζικά, στις «πλάτες» της κινεζικής ανόδου, ωστόσο απογοητεύτηκαν οικτρά. Το 2012, εν μέσω υπερβολικής προβολής, προειδοποίησα για επερχόμενη «κατάρρευση των υπολοίπων». Πράγματι, η επόμενη δεκαετία ήταν θλιβερή για τις αναδυόμενες αγορές -και σπουδαία για τις ΗΠΑ.
Τώρα, όμως, πολλά αναδυόμενα κράτη είναι σε πολύ ισχυρότερη χρηματοοικονομική θέση απ’ ό,τι οι ΗΠΑ. Ως μια υπερδύναμη με υπερβολικά μέτρα τόνωσης της οικονομίας, που εξαρτάται από τα ελλείμματα ρεκόρ για να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη, η Αμερική βρίσκεται σε έναν μη βιώσιμο δρόμο.
Οι αναδυόμενες οικονομίες έχουν πολύ μικρότερα δημοσιονομικά ελλείμματα και ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών, με αποτέλεσμα να έχουν μεγαλύτερη δυνατότητα να επενδύσουν και να κινήσουν τη μελλοντική ανάπτυξη. Ακόμα και χώρες που στο παρελθόν ήταν γνωστές για την οικονομική τους σπατάλη, από την Τουρκία μέχρι την Αργεντινή, έχουν στραφεί στην οικονομική ορθοδοξία.
Η μοίρα των αναδυόμενων κρατών δεν εξαρτάται πλέον τόσο απόλυτα από το μεγαλύτερο έθνος. Η τωρινή αναβίωση καθοδηγείται από άλλα κράτη εκτός Κίνας, οι δυσκολίες της οποίας (από τη συρρίκνωση του πληθυσμού μέχρι τα βαριά χρέη) επισκιάζουν τις δυνάμεις των αναδυόμενων παγκόσμιων αντιπάλων της. Η εθνικιστική στροφή του Πεκίνου και η αυξανόμενα τεταμένη σχέση με τη Δύση έχουν τρομάξει τους επενδυτές ανά τον κόσμο, οι οποίοι εξέρχονται από την Κίνα και δημιουργούν εργοστάσια αλλού.
Αύξηση κερδών 19% έναντι 10% των ΗΠΑ
Την επόμενη δεκαετία, οι εξαγωγές είναι πιθανό να είναι ιδιαίτερα ισχυρές για τις πράσινες τεχνολογίες και τις πρώτες ύλες που απαιτούνται για τη δημιουργία τους, όπως ο χαλκός και το λίθιο, που παράγονται κυρίως από τα αναδυόμενα κράτη.
Η έκρηξη της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) ήδη δίνει ώθηση στις εξαγωγές από προμηθευτές για τσιπ που σχετίζονται με την ΤΝ (Κορέα και Ταϊβάν) και για ηλεκτρονικά (Μαλαισία και Φιλιππίνες). Οι επενδύσεις αυξάνονται σε πολλές αναδυόμενες αγορές, που έλκονται από ένα «μενού» δυνατών σημείων –την μεγάλη εγχώρια αγορά της Ινδία, το εύφορο περιβάλλον της Μαλαισίας για data centers και την εγγύτητα του Μεξικού με τις ΗΠΑ.
Καθώς η οικονομική ανάπτυξη επιταχύνεται, τα εταιρικά κέρδη τείνουν να ακολουθούν. Αν εξαιρέσουμε την Κίνα, τα κέρδη αυξάνονται σήμερα με ετήσιο ρυθμό 19% στις αναδυόμενες αγορές, έναντι 10% στις ΗΠΑ.
Το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, για πρώτη φορά από το 2009, οι εταιρείες στις αναδυόμενες αγορές (εξαιρουμένης της Κίνας) ξεπέρασαν τις προβλέψεις για τα κέρδη τους με μεγαλύτερο περιθώριο από ό,τι οι αντίστοιχες εταιρείες στις ΗΠΑ. Τα περιθώρια κέρδους βελτιώνονται στις αναδυόμενες αγορές και παραμένουν στάσιμα στις ΗΠΑ εδώ και 18 μήνες.
Οι επενδυτές των παγκόσμιων χρηματιστηρίων, γοητευμένοι από τις αμερικανικές τεχνολογικές εταιρείες mega κεφαλαιοποίησης, δεν έχουν ακόμη αντιδράσει. Η επενδυτική δραστηριότητα έχει σχεδόν στερέψει στις περισσότερες αναδυόμενες χρηματιστηριακές αγορές, με τον όγκο συναλλαγών σε πολλές χώρες να βρίσκεται κοντά σε χαμηλά επίπεδα 20ετίας.
Μεταξύ των λίγων αναδυόμενων αγορών που σημειώνουν ανταγωνιστικά κέρδη είναι εκείνες, όπως η Ινδία και η Σαουδική Αραβία, που διαθέτουν μια ισχυρή και ταχέως αναπτυσσόμενη βάση εγχώριων επενδυτών.
Η συγκυρία της υποχώρησης του δολαρίου
Εν τούτοις, υπάρχουν σημάδια μιας επερχόμενης αλλαγής. Η αυξανόμενη φήμη της Αμερικής ως ο πιο ανεύθυνος καταναλωτής ελλειμμάτων στον κόσμο - μια οικονομική αυτοκρατορία που θεωρεί δεδομένη την ιδιότητα του αποθεματικού της νομίσματος - απειλεί να υπονομεύσει το δολάριο. Τις τελευταίες εβδομάδες, το αμερικανικό νόμισμα άρχισε επιτέλους να υποχωρεί, γεγονός που ιστορικά έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερες ροές κεφαλαίων προς τις αναδυόμενες αγορές.
Μετά από μια μακρά παραμονή στη σκιά των ΗΠΑ, οι αναδυόμενες αγορές αποτελούν μια όλο και πιο ελκυστική ευκαιρία. Αν και έχουν επιστρέψει στην ταχύτερη αύξηση των κερδών τους, τελούν υπό διαπραγμάτευση σε χαμηλές αποτιμήσεις ρεκόρ σε σχέση με τις ΗΠΑ. Για 15 χρόνια, οι ΗΠΑ εμφάνιζαν ανώτερη αύξηση κερδών, κυρίως λόγω των big tech, αλλά και αυτό αλλάζει. Η αύξηση των κερδών των «υπέροχων επτά» αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας αναμένεται τώρα να μειωθεί περισσότερο από το ήμισυ το επόμενο έτος.
Φυσικά, ποτέ δεν είχε νόημα να ομαδοποιούνται οι αναδυόμενες οικονομίες σε ένα απρόσωπο «πακέτο». Η «άνοδος των υπολοίπων» θα σημάνει μια καλή δεκαετία για τα αναδυόμενα κράτη κατά μέσο όρο, αλλά με επικεφαλής μια επιλεγμένη ομάδα «αστέρων», που η καθεμία αντλεί δύναμη με διαφορετικούς τρόπους από τις ευνοϊκές τάσεις στο παγκόσμιο εμπόριο, το δολάριο, τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και τη νέα πολιτική ηγεσία.
Υπενθυμίζεται ότι μέχρι πρόσφατα, πολλοί σχολιαστές προειδοποιούσαν ότι, μετά το σοκ από την πανδημία, ο αναδυόμενος κόσμος ήταν ευάλωτος σε κρίσεις κατά συρροή. Οι προσδοκίες παραμένουν τόσο χαμηλές και οι φόβοι τόσο υψηλοί που οι αναδυόμενες αγορές βρίσκονται εκτός του ραντάρ των περισσότερων παγκόσμιων επενδυτών.
Αλλά αυτή είναι η φύση των ανακάμψεων. Αναδύονται από την αφάνεια, και όσο πιο βαθιά είναι η σκιά από την οποία ξεπηδούν, τόσο πιο δραματικό είναι το «comeback» μόλις αυτό γίνει αντιληπτό.
* Ο συγγραφέας του άρθρου είναι πρόεδρος του Rockefeller International. Το νέο του βιβλίο έχει τίτλο «What Went Wrong With Capitalism»