Το προσωπικό του ξενοδοχείου Rodos Princess Beach Hotel στη Ρόδο είχε να κάνει κάτι ασυνήθιστο στο πλαίσιο της προετοιμασίας του θέρετρου για το αποκορύφωμα της θερινής σεζόν: να ξύσει τους κορμούς από τους φοίνικες που «βλέπουν» στην πισίνα, οι οποίοι είχαν καεί.
«Τους ξύσαμε για να ξεφορτωθούμε το καμένο ξύλο, ώστε οι επισκέπτες μας να μην τρομάξουν από τις εικόνες της φωτιάς» λέει ο manager Χρίστος Παναγιώτου. «Τα έχουμε σκάψει με το αλυσοπρίονο, όμως μπορείς ακόμα να δεις τα σημάδια στα δέντρα».
Αναφέρεται στις ζημιές που προκάλεσαν οι πυρκαγιές που κατέκαψαν το νησί πέρυσι και είχαν ως αποτέλεσμα την εκκένωση 25.000 ανθρώπων και την καταστροφή περίπου 135.000 εκταρίων δάσους. Ο τετράστερο θέρετρο Rodos, στο χωριό Κιοτάρι στη νότια Ρόδο, βρέθηκε στην «καρδιά» της καταστροφής. Σχεδόν το ένα τρίτο του κτιρίου, συμπεριλαμβανομένης της κουζίνας του εστιατορίου και του μπαλκονιού της ρεσεψιόν, καταστράφηκαν στην πυρκαγιά που κράτησε 10 μέρες, όπως επίσης και ένα συνδεδεμένο ξενοδοχείο που βρίσκονταν κοντά. Τα καψαλισμένα δέντρα είναι τώρα το μόνο ορατό σημάδι της καταστροφής, μετά από μια ανακαίνιση 10 εκατ. ευρώ.
Οι φωτιές της Ελλάδας έγιναν παγκοσμίως πρωτοσέλιδο, ωστόσο το Rodos Princess φέτος είναι «σχεδόν πλήρως γεμάτο μέχρι το τέλος της σεζόν», λέει η Ανδριάνα Χατζηλαζάρου, διευθύντρια marketing και μέλος του συμβουλίου της H Hotels Collections, ιδιοκτήτριας του θέρετρου.
Ωστόσο, καθώς αυξάνονται οι κίνδυνοι πυρκαγιών, ξηρασιών και κυμάτων καύσωνα, καταδεικνύουν ένα δίλημμα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας ταξιδιών: πώς να επενδύσουν και να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή την ώρα που οι παραθεριστές ψάχνουν για λιγότερο ριψοκίνδυνους προορισμούς.
«Γνωρίζουμε πως (η κλιματική αλλαγή) είναι μια υπαρξιακή απειλή για τον τουρισμό» λέει η Teodora Marinska, chief operating officer του μη κερδοσκοπικού οργανισμού European Travel Commission, που προωθεί τον τουρισμό στην ευρωπαϊκή ήπειρο. «Και γνωρίζουμε πως ο καιρός παίζει μεγάλο ρόλο όταν ο κόσμος επιλέγει τον προορισμό του».
Το βρετανικό πρακτορείο Little Emperors έχει βιώσει από πρώτο χέρι αυτή την αλλαγή. Οι κρατήσεις για την Ελλάδα, που αυξάνονταν κατά 20% ετησίως τα τελευταία χρόνια, ήταν μειωμένες κατά 7% για τον Ιούλιο και τον Αύγουστο σε σύγκριση με πέρυσι, ενώ αυτές για αποδράσεις στη βρετανική ύπαιθρο αυξήθηκαν κατά 17% και για τη Νορβηγία και τη Σουηδία κατά 23%. «Οι παραδοσιακοί παραθαλάσσιοι προορισμού έχουν γίνει λιγότερο ελκυστικοί κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα» λέει η διευθύνουσα σύμβουλος Rebecca Masri.
Η αύξηση της δημοφιλίας τους φθινοπωρινούς μήνες μπορεί να εξηγηθεί από τις φθηνότερες τιμές των δωματίων, αλλά «οι τιμές γίνονται παράλογες με τις ακραίες καιρικές συνθήκες» κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχμής, προσθέτει.
Οι πελάτες κλείνουν όλο και περισσότερο την τελευταία στιγμή, για να δουν πώς θα πάει ο καιρός. «Ο κόσμος δεν θέλει να πάει και να ξοδέψει όλα αυτά τα λεφτά σε διακοπές πολυτελείας για να μείνει σε ένα ξενοδοχείο με κλιματισμό και να μην μπορεί να βγει έξω το πρωί» λέει η Masri.
Για παράδειγμα, μια βραδιά στο ξενοδοχείο Grande Bretagne με θέα την Ακρόπολη, στην Αθήνα, αυτή τη στιγμή ξεκινάει στα περίπου 1.000 ευρώ η διανυκτέρευση. Η Ακρόπολη έκλεισε κάποιες ημέρες τον περασμένο μήνα καθώς οι θερμοκρασίες αυξήθηκαν σε περίπου 40 βαθμούς Κελσίου, ενώ χιλιάδες Αθηναίοι κάτοικοι εκκενώθηκαν από τα σπίτια τους την περασμένη εβδομάδα λόγω των πυρκαγιών στα περίχωρα της ελληνικής πρωτεύουσας.
Μια παρηγοριά για τους ξενοδόχους μπορεί να είναι ότι οι τουρίστες εξακολουθούν να έρχονται, αλλά κατανέμουν τα ταξίδια σε όλη τη διάρκεια του έτους. Η Ντανιέλ, μια 68χρονη τουρίστρια από τη βορειοανατολική περιοχή της Μοσέλ της Γαλλίας, απόλαυσε τις διακοπές της στο Κιοτάρι τον Ιούνιο μαζί με 20 φίλους και συγγενείς.
«Ήρθαμε εδώ επειδή ήταν Ιούνιος. Δεν θα ερχόμασταν εδώ τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο - κάνει πολύ ζέστη», είπε. Το Little Emperors δήλωσε ότι οι κρατήσεις για την Ελλάδα τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο είναι αυξημένες κατά 31%, μια αύξηση που παρατηρείται επίσης στη Νότια Γαλλία και την Ιταλία.
Η κ. Χατζηλαζάρου δήλωσε ότι η H Hotels εξετάζει μέτρα για την επέκταση της τουριστικής περιόδου από τις αρχές Νοεμβρίου έως τον Δεκέμβριο - αν αυτό κριθεί οικονομικά συμφέρον. Αλλά μια παρατεταμένη σεζόν σημαίνει πρόσληψη προσωπικού για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και εξαρτάται επίσης από τα δρομολόγια των πτήσεων.
Η H Hotels έχει εφαρμόσει μια σειρά μέτρων για την πρόληψη της θερμοπληξίας, συμπεριλαμβανομένης της αποστολής προειδοποιητικών μηνυμάτων στους επισκέπτες στα τηλέφωνά τους όταν η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 40 βαθμούς Κελσίου. Ο όμιλος εξακολουθεί να διαπραγματεύεται μια ασφαλιστική απαίτηση που σχετίζεται με πυρκαγιά.
Σε ορισμένα τοπικά εστιατόρια και καταστήματα δώρων, που περιβάλλονται από χωράφια με καμένα ελαιόδεντρα και θάμνους, το κλίμα είναι πιο ζοφερό. «Η ζέστη γίνεται χειρότερη κάθε χρόνο και οι τουρίστες που μένουν σε all-inclusive θέρετρα κοντά κλείνονται όλο και περισσότερο στο ξενοδοχείο επειδή έχει πολύ ζέστη για να κυκλοφορήσουν» λέει ο Νεκτάριος Πεθακας, η οικογένεια του οποίου είναι ιδιοκτήτρια του εστιατορίου Il Ponte στο Κιοτάρι.
Το εστιατόριο θαλασσινών έχασε 50.000 ευρώ λόγω της πυρκαγιάς πέρυσι, καθώς είχε γεμίσει τα ψυγεία του με ψάρια για την περίοδο αιχμής. Η Δέσποινα, ιδιοκτήτρια ενός κοντινού παραθαλάσσιου καταστήματος, εκτιμά πως ο αριθμός των επισκεπτών φέτος είναι ο μισός από αυτόν του 2023. Προβλέπει πως σε μια δεκαετία θα υπάρχουν λιγότεροι άνθρωποι στην θερινή περίοδο αιχμής, προσθέτοντας πως η δουλειά της είναι τώρα «λίγο δύσκολη».
Οι τοπικές αρχές επίσης σκέφτονται το μέλλον. Ο Γιώργος Τόππος, αντιδήμαρχος τουρισμού και πολιτισμού στη Ρόδο, λέει πως ο Δήμος καταρτίζει σχέδιο για πρώτη φορά για να εξετάσει το πώς ο τουρισμός –συμπεριλαμβανομένων του αριθμού των επισκεπτών και της ανάπτυξης νέων ξενοδοχείων-επηρεάζει το τοπικό περιβάλλον.
«Χρειαζόμαστε μια σωστή ισορροπία [μεταξύ τους]… δεν έχουμε κανένα πρόβλημα αυτή τη στιγμή, αλλά θα πρέπει να το παρακολουθούμε και μετά από 10 χρόνια, ίσως να έχουμε πρόβλημα», δήλωσε. Ερωτηθείς αν υπάρχει ανάγκη περιορισμού της ανάπτυξης, ο Τόππος δήλωσε: «Ίσως χρειαστεί να το φροντίσουμε [αυτό το ζήτημα]».
Οι μεγαλύτερες εταιρείες έχουν μεγαλύτερη ευελιξία για να προσαρμοστούν - αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν κίνδυνοι και κόστος. Η Hotelplan UK, ένας φορέας εκμετάλλευσης που κατέχει εμπορικά σήματα όπως τα Inghams και Inntravel, είχε ήδη αποσυρθεί από χιονοδρομικά κέντρα των Άλπεων με χαμηλότερο υψόμετρο πριν από μια δεκαετία ως απάντηση στην έλλειψη χιονιού.
Σχεδιάζει να επεκταθεί σε σκανδιναβικές χώρες και επενδύει επίσης στο σχεδιασμό και την εμπορία περισσότερων περιπατητικών περιηγήσεων. Ο John Mansell, διευθύνων σύμβουλος της Inghams, πιστεύει ότι θα χρειαστούν άλλα 20 χρόνια προτού η κλιματική αλλαγή έχει δραματικές επιπτώσεις στον κλάδο, αλλά προειδοποίησε: «Συνεργαζόμαστε με αυτά τα ξενοδοχεία εδώ και χρόνια. Έχουμε την υποχρέωση να διασφαλίσουμε ότι θα τα διατηρήσουμε σε λειτουργία... ακόμη και όταν δεν υπάρχει χιόνι για να μπορείς να κάνεις κανονικά σκι» σε μέρη όπως η Αυστρία και η Ιταλία.
Η Tui, ο μεγαλύτερος ταξιδιωτικός όμιλος της Ευρώπης, έχει επεκτείνει τις προσφορές της όλο το χρόνο στην Αττάλεια της Τουρκίας και έχει επίσης αυξήσει τη χωρητικότητα για τη χειμερινή περίοδο. Ο διευθύνων σύμβουλος Sebastian Ebel δήλωσε στους Financial Times ότι η εταιρεία βλέπει επίσης «ισχυρή ανάπτυξη» στη βόρεια Ευρώπη, αν και η περιοχή αντιπροσωπεύει μόνο το 1% των δραστηριοτήτων του ομίλου.
Ωστόσο, δήλωσε ότι οι καύσωνες είναι απίθανο να πλήξουν τον μαζικό καλοκαιρινό τουρισμό στη Μεσόγειο, υποστηρίζοντας ότι «ο πληθωρισμός του κόστους ή οι περιορισμοί της χωρητικότητας έχουν πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο στο πού πηγαίνουν οι πελάτες», ενώ πολλοί είναι επίσης περιορισμένοι λόγο του χρόνου των σχολικών διακοπών.
«Όταν υπάρχουν περιστατικά, μπορεί να υπάρξει μετατόπιση από τον πληγέντα προορισμό σε άλλον προορισμό για μικρό χρονικό διάστημα, αλλά δεν θα αργήσουν οι παραθεριστές να επιλέξουν και πάλι τον πληγέντα προορισμό», δήλωσε ο Ebel. Ο όμιλος, ο οποίος ανέφερε κόστος 25 εκατ. ευρώ λόγω της εκκένωσης από την πυρκαγιά στη Ρόδο πέρυσι, είχε δύο εβδομάδες λιγότερες κρατήσεις μετά το συμβάν, αλλά ανέκαμψε αμέσως μετά.
Ο Ιωάννης Παπαβασιλείου, πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου, είπε πως τα ξενοδοχεία στο νησί είχαν μια ετήσια αύξηση των κρατήσεων κατά 15% φέτος, εν μέρει χάρη στο κρατικό πρόγραμμα για δωρεάν διακοπές σε αυτούς που είχαν εκκενώσει το νησί πέρυσι.
Αμέσως μετά τις πυρκαγιές του 2023, οι διεθνείς πτήσεις προς τη Ρόδο μειώθηκαν 11% τον Ιούλιο σε σχέση με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους. Ωστόσο, για το σύνολο του έτους, ήταν αυξημένες κατά 3% στα 2,6 εκατ. σύμφωνα με τον ΣΕΤΕ.
Η κα Χατζηλαζάρου είπε πως «δεν ανησυχεί» για το ενδεχόμενο η κλιματική αλλαγή να διαταράξει τον τουρισμό. «Μπορεί να έρθει σύντομα… [αλλά] ο κόσμος που ζει σε κρύα μέρη θα επιλέγει τις θάλασσες στη Μεσόγειο», είπε.