Όπως μπορεί να σας πει κάθε γνώστης των πιο ευέξαπτων τμημάτων της οικονομικής μπλογκόσφαιρας, το δολάριο βρίσκεται σε μια ασταμάτητη πορεία προς την καταστροφή.
Σε μια πρόσφατη ανάρτηση υποστηρίχθηκε ότι οι ΗΠΑ, όπως και η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πριν από αυτήν, έχουν αποδυναμωθεί σε σχέση με τις άλλες παγκόσμιες δυνάμεις. Ο κεντρικός ρόλος του δολαρίου στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα βρίσκεται σε παρακμή, καθώς «οι υπεύθυνοι δεν φαίνεται να χάνουν ποτέ την ευκαιρία να διαλύσουν πετραδάκι-πετραδάκι τον καπιταλισμό».
Αυτό είναι το επιχείρημα. Όλοι το ακούμε για πάνω από δύο δεκαετίες και θα το ξανακούσουμε, τώρα με το πρόσθετο «αλατοπίπερο» των σκοτεινών γεωπολιτικών τάσεων. H κίνηση το 2022 να τιμωρηθεί η Ρωσία για την ολοκληρωτική εισβολή της στην Ουκρανία με το πάγωμα των αποθεμάτων της σε δολάρια που βρίσκονται στο εξωτερικό σημαίνει ότι πολλές χώρες μπορεί τώρα να κοιτάξουν να κρύψουν τα κεφάλαια για τις δύσκολες μέρες τους σε άλλα νομίσματα.
Μια παγκόσμια προσπάθεια - συντονισμένη ή μη - για την υποβάθμιση του δολαρίου θα μπορούσε να υπάρξει. Αν υλοποιηθεί σε μεγάλη κλίμακα, θα αφαιρέσει από τις ΗΠΑ το εξωφρενικό προνόμιο να εκδίδουν χρέος με τους δικούς τους όρους, γνωρίζοντας ότι οι άλλες εθνικές αρχές θα το λατρέψουν. Αυτό θα άλλαζε το παιχνίδι στις αγορές και το εμπόριο. Αλλά τα στοιχεία που δείχνουν ότι αυτό ήδη συμβαίνει, είναι στην καλύτερη περίπτωση περιορισμένα.
Το μερίδιο των παγκόσμιων αποθεματικών των κεντρικών τραπεζών που διακρατούνται σε δολάρια έχει μειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. To 2016 το αμερικανικό νόμισμα αποτελούσε πάνω από το 65% των επίσημων αποθεματικών, σύμφωνα με στοιχεία του ΔΝΤ. Μέχρι το τέλος του 2023, το ποσοστό αυτό είχε συρρικνωθεί στο 58,4%.
Το ποσό που διακρατούνταν σε κινεζικό ρενμίνμπι στις αρχές του 2016 ήταν μηδενικό. Μεταξύ του τέλους εκείνου του έτους και του 2023 αυξήθηκε κατά 188%. Αλλά ενώ αυτό ακούγεται τεράστιο, εξακολουθεί να είναι μόλις 2,3% του συνόλου.
Ωστόσο, ένα πρόσφατο blog από τη Fed της Νέας Υόρκης υποστηρίζει ότι η φαινομενική υποχώρηση από το δολάριο δεν οφείλεται στην παγκόσμια «ψύχρανση» της στάσης έναντι του δολαρίου. Αντίθετα, η μετατόπιση οφείλεται σε έναν μικρό αριθμό χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας, όπου μια μακροχρόνια προσπάθεια συγκράτησης του φράγκου πριν από λίγο, περισσότερο από μια δεκαετία οδήγησε σε μια τεράστια συσσώρευση ευρώ.
«Πράγματι, η αύξηση των μεριδίων του δολαρίου ΗΠΑ από το 2015 έως το 2021 ήταν χαρακτηριστικό των 31 από τις 55 χώρες για τις οποίες υπάρχουν εκτιμήσεις», έγραψαν στα τέλη Μαΐου οι οικονομολόγοι της Fed της Νέας Υόρκης. «Η μείωση των προτιμήσεων στο δολάριο μιας μικρής ομάδας χωρών - κυρίως της Κίνας, της Ινδίας, της Ρωσίας και της Τουρκίας - και η μεγάλη αύξηση της ποσότητας των αποθεματικών που κατέχει η Ελβετία εξηγούν το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης του συνολικού μεριδίου των αποθεματικών σε δολάρια».
Εν τω μεταξύ, οι κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως έχουν αυξήσει τις αγορές χρυσού, σε μια προφανή προσπάθεια να αποφύγουν τον κίνδυνο κυρώσεων, αφού ο χρυσός δεν ελέγχεται από καμία εθνική αρχή. Ωστόσο, όπως τονίζει η Fed της Νέας Υόρκης, ακόμη και μετά την ταχεία συσσώρευση χρυσού το 2022 και το 2023, το πολύτιμο μέταλλο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει ένα σχετικά μέτριο 10% του συνολικού παγκόσμιου αποθεματικού. Τα αφηγήματα περί μείωσης των μεριδίων του δολαρίου και αύξησης του ρόλου του χρυσού «γενικεύουν ακατάλληλα τις ενέργειες μιας μικρής ομάδας χωρών», αναφέρει.
Για να είμαστε δίκαιοι απέναντι στους καταστροφολόγους του δολαρίου (οι οποίοι τείνουν να συμπίπτουν σημαντικά με τους λάτρεις του χρυσού και τους «περίεργους» των κρυπτονομισμάτων), τα αποθέματα χρυσού φαίνεται ότι είναι έτοιμα να αυξηθούν περαιτέρω.
Μια έρευνα του Φόρουμ Επίσημων Νομισματικών και Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων (Official Monetary and Financial Institutions Forum) σε διαχειριστές αποθεματικών ανέφερε ότι παρά τις υψηλές τιμές ρεκόρ του χρυσού και την τιθάσσευση του παγκόσμιου πληθωρισμού, για τον οποίο ο χρυσός συχνά θεωρείται αντιστάθμιση (hedge), οι διαχειριστές αποθεματικών επιθυμούν να αυξήσουν τα αποθέματα του μετάλλου.
Ωστόσο, η ζήτηση για το δολάριο παραμένει εξαιρετικά ισχυρή. Η έρευνα αυτή δεν καταγράφει κάθε χώρα, αλλά καλύπτει 73 κεντρικές τράπεζες, με ένα συνολικό απόθεμα ύψους 5,4 τρισ. δολαρίων. Από αυτές, το OMFIF δήλωσε ότι ένα καθαρό 18% αναμένει να αυξήσει και όχι να μειώσει την τοποθέτησή του στο δολάριο, ελκόμενο από τα υψηλότερα επιτόκια και την εύρωστη αμερικανική οικονομία. Το ευρώ είναι το επόμενο πιο δημοφιλές νόμισμα στη wish list, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι διαχειριστές αποθεματικών επιθυμούν να παραμείνουν στα μεγαλύτερα, υψηλής ρευστότητας, νομίσματα.
Η όρεξη για το ρενμίνμπι, εν τω μεταξύ, «έχει μειωθεί», δήλωσαν οι ερευνητές του OMFIF, και το 12% των διαχειριστών επιθυμούν να μειώσουν τις τοποθετήσεις τους στο κινεζικό νόμισμα. Πρόκειται για μια μεγάλη αλλαγή στάσης. Το 2021 και το 2022, σχεδόν το ένα τρίτο επεδίωκε να αυξήσει τα χαρτοφυλάκιά του σε ρενμίνμπι.
«Αυτό οφείλεται εν μέρει στη σχετική απαισιοδοξία για τις βραχυπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές στην Κίνα, αλλά η συντριπτική πλειονότητα ανέφερε επίσης τη διαφάνεια της αγοράς και τη γεωπολιτική ως αποτρεπτικούς παράγοντες...» αναφέρεται στην έκθεση του think tank.
Τίποτα δεν διαρκεί για πάντα. Δεν είναι αδύνατο να φανταστούμε, στο σημερινό πολιτικό κλίμα, μια επιδείνωση της θεσμικής ανθεκτικότητας των ΗΠΑ που καταλήγει να αποτελεί σοβαρή απειλή για τη μακροπρόθεσμη θέση του δολαρίου. Όμως, πριν από δύο δεκαετίες ήταν πρόωρο να κηρύξουμε το τέλος της πρωτοκαθεδρίας του δολαρίου στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και εξακολουθεί να είναι πρόωρο και τώρα.