Ως οργανωτική αρχή για την εξωτερική πολιτική της Δύσης, η «διεθνής τάξη που βασίζεται σε κανόνες» χρόνια τώρα εμφανίζει καταστροφικά ελαττώματα. Πρόκειται για μια φράση που δεν σημαίνει τίποτα στον απλό κόσμο. Ως αποτέλεσμα, είναι μια βαθύτατα αδιάφορη έννοια. Κανένας δεν θα πολεμήσει και δεν θα πεθάνει για τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες.
Εντούτοις, ανώτεροι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Δύσης φαίνεται πως είναι ερωτευμένοι με την έννοια αυτή. Ο Άντονι Μπλίνκεν, υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, αγαπά να επικαλείται την διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες όταν επισκέπτεται την Κίνα. Ο Ρίσι Σούνακ, ο Βρετανός πρωθυπουργός, έχει βάλει «τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες» στο κέντρο της εξωτερικής πολιτικής του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο πιθανός διάδοχός του, ο σερ Κιρ Στάρμερ, πρώην δικηγόρος, θα είναι εξίσου προσηλωμένος στην ιδέα.
Αντιτιθέμενος στη ρωσική επιθετικότητα, ο Μπλίνκεν επιχειρηματολογεί πως οι ΗΠΑ υπερασπίζονται έναν κόσμο που βασίζεται σε κανόνες, αντί για την ωμή βία. Είναι μια ελκυστική ιδέα. Αλλά οι κανόνες πρέπει να είναι συνεπείς. Και οι ενέργειες της ίδιας της Αμερικής υπονομεύουν ζωτικά σημεία «της τάξης που βασίζεται σε κανόνες».
Κατά το τελευταίο δεκαπενθήμερο έγιναν εμφανείς με ωμό τρόπο αυτές οι αντιφάσεις. Οι δασμοί 100% που επέβαλε η κυβέρνηση Μπάιντεν σε κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα είναι ουσιαστικά αδύνατον να συμβιβάζονται με τους διεθνείς κανόνες για το εμπόριο. Όπως το θέτει μελέτη του think tank Bruegel, «οι δασμοί… συνθλίβουν οποιαδήποτε ιδέα πως οι ΗΠΑ σκοπεύουν να συμμορφωθούν με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου».
Η απάντηση της Αμερικής στην προοπτική το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) να απαγγείλει κατηγορίες κατά του πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου, επίσης έλεγε πολλά. Αντί να υποστηρίξει την προσπάθεια του Δικαστηρίου να επιβάλει το διεθνές δίκαιο, ο Μπλίνκεν είπε στο Κογκρέσο των ΗΠΑ πως η κυβέρνηση θα εξετάσει την επιβολή κυρώσεων κατά του ΔΠΔ.
Φυσικά οι ΗΠΑ μπορούν να χρησιμοποιήσουν επιχειρήματα για να δικαιολογήσουν αυτές τις κινήσεις. Είναι πιθανό να υποστηρίξουν πως το ΔΠΔ υπερέβη τη δικαιοδοσία του ή παρενέβη λανθασμένα σε μια συνεχιζόμενη σύρραξη. Οι ΗΠΑ μπορούν επίσης να επιμείνουν πως η Κίνα παραβιάζει δεκαετίες τώρα τους διεθνείς εμπορικούς κανόνες.
Αλλά, όπως λέει το ρητό, στην πολιτική όταν εξηγείς, χάνεις. Σε μεγάλα τμήματα του κόσμου, ο ισχυρισμός της Αμερικής πως προασπίζεται τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες, αντιμετωπίζεται με χλευασμό.
Τι μπορεί, λοιπόν, να σωθεί από αυτό το χάλι; Μια απάντηση είναι ο Μπλίνκεν και οι συν αυτώ να μιλάνε λιγότερο για «τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες» και περισσότερο για την προάσπιση του ελεύθερου κόσμου. Αυτή είναι μια πιο ακριβής και κατανοητή περιγραφή του τι αφορά η δυτική εξωτερική πολιτική.
Οι ΗΠΑ, η ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες δημοκρατίες όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ουκρανία αυτή τη στιγμή παλεύουν να περιορίσουν τις εδαφικές και πολιτικές φιλοδοξίες αυταρχικών χωρών –πάνω απ’ όλα της Κίνας και της Ρωσίας. Ένας κόσμος στον οποίον οι χώρες αυτές θα είναι πιο ισχυρές, θα είναι λιγότερο ασφαλής για τους ελεύθερους ανθρώπους και τις ελεύθερες χώρες.
Σε αντίθεση με την υπεράσπιση μιας τάξης που βασίζεται σε κανόνες -που υποδηλώνει απόλυτη συνέπεια- η υπεράσπιση του ελεύθερου κόσμου ενέχει την αποδοχή ορισμένων ασυνεπειών. Κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έκαναν ορισμένες συμμαχίες τακτικής φύσεως με μη δημοκρατικά καθεστώτα, στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειας να περιορίσουν και τελικά να νικήσουν τη Σοβιετική Ένωση.
Στον κόσμο τού σήμερα, οι ΗΠΑ κάνουν και πάλι άβολες ανταλλαγές στο πλαίσιο μιας μεγαλύτερης πάλης με μεγάλες απολυταρχικές δυνάμεις. Οι δασμοί της Αμερικής στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα δεν έχουν ιδιαίτερη λογική ως προάσπιση της τάξης που βασίζεται σε κανόνες. Έχουν μεγαλύτερη λογική όταν ιδωθούν ως μια προσπάθεια να αποτραπεί η κινεζική κυριαρχία στις βιομηχανίες του μέλλοντος.
Στην προσπάθεια να καταπολεμήσουν τις εδαφικές διεκδικήσεις της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα, οι ΗΠΑ έχουν σωστά κατηγορήσει το Πεκίνο για παραβίαση της σύμβασης του ΟΗΕ για το δίκαιο της θάλασσας. Η δυσκολία είναι πως οι ίδιες οι ΗΠΑ δεν έχουν επικυρώσει τη συγκεκριμένη σύμβαση. Γιατί, λοιπόν, να μη δεχθούμε πως πρωταρχικό κίνητρο της Αμερικής δεν είναι η τήρηση του διεθνούς δικαίου, αλλά η αποτροπή του ενδεχομένου ένας κρίσιμης σημασίας εμπορικός δρόμος να περιέλθει υπό την κυριαρχία μιας απολυταρχικής δύναμης;
Και με το Ισραήλ τι γίνεται; Πολλά από αυτά που κάνει ο Μπάιντεν μπορούν να εξηγηθούν στο πλαίσιο της εσωτερικής πολιτικής. Αλλά το ένστικτο για υπεράσπιση δημοκρατικών συμμάχων επίσης υπογραμμίζει την πεισματική υποστήριξή του προς το Ισραήλ.
Η άρνηση της Αμερικής να σκεφτεί την ιδέα πως ο Νετανιάχου μπορεί να διέπραξε εγκλήματα πολέμου στη Γάζα είναι επαίσχυντη. Αλλά είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε τη δυσφορία των ΗΠΑ για μια διαδικασία που θα βάλει στο εδώλιο τη μόνη δημοκρατία της Μέσης Ανατολής, ενώ οι ηγέτες της Συρίας και του Ιράν διαφεύγουν της δίωξης για τα εγκλήματά τους.
Η υποβάθμιση της ρητορικής για την διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες δεν θα πρέπει να σημαίνει παντελή εγκατάλειψη του διεθνούς δικαίου. Αυτό θα ήταν μια συνταγή για παγκόσμια αναρχία. Θα ήταν επίσης απερίσκεπτο και ανεφάρμοστο. Υπάρχει πολύ διεθνές δίκαιο και το να βρεθείς στη λάθος πλευρά του μπορεί να είναι πολύ μειονεκτικό. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν -και ίσως σύντομα και ο Νετανιάχου- θα δουν ότι τα σχέδιά τους για να ταξιδέψουν περιορίζονται σοβαρά από τα εντάλματα του ΔΠΔ.
Η Ρωσία και η Κίνα πάντα υποστηρίζουν πως οι ενέργειές τους είναι σύμφωνες με το διεθνές δίκαιο -ακόμα και όταν εμφανώς δεν είναι. Οι ΗΠΑ κάποιες φορές θα πρέπει να κάνουν το ίδιο. Ο διεθνής νομικός πόλεμος είναι μέρος της αναδυόμενης πάλης μεταξύ των δημοκρατικών και των αυταρχικών δυνάμεων.
Αυτό δεν σημαίνει πως οι δυο πλευρές βρίσκονται στο ίδιο ηθικό επίπεδο. Όπως και στον ψυχρό πόλεμο και στους πολέμους του 20ού αιώνα, οι δημοκρατίες του κόσμου δεν χρειάζεται να απολογούνται που γίνονται αδίστακτες προκειμένου να υπερασπιστούν τις ελεύθερες κοινωνίες.