Οι γεωπολιτικές πιέσεις έχουν θέσει αμείλικτες προκλήσεις για την παγκόσμια οικονομία τα τελευταία χρόνια. Η οικονομική δραστηριότητα έχει περιοριστεί από τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, τις εχθροπραξίες στη Μέση Ανατολή και τις συνεχιζόμενες εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας.
Παράλληλα, οι λαϊκιστικές πολιτικές φωνές αποκτούν όλο και μεγαλύτερη προβολή σε χώρες σε όλο τον κόσμο. Οι εξελίξεις αυτές, κατά καιρούς τουλάχιστον, έχουν διαταράξει τις αγορές εμπορευμάτων, έχουν πιέσει τις αλυσίδες εφοδιασμού, έχουν αλλάξει τα μοτίβα του εμπορίου και των κεφαλαιακών ροών και έχουν ενισχύσει τις αβεβαιότητες.
Αυτές οι πρόσφατες προκλήσεις έχουν οδηγήσει στην αντίληψη ότι οι γεωπολιτικές πιέσεις γίνονται πιο συχνές και σοβαρές. Και ορισμένοι παρατηρητές έχουν υποστηρίξει ότι μπαίνουμε σε ένα νέο πλαίσιο στο οποίο τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη θα υποχωρούν έναντι των γεωπολιτικών εξελίξεων.
Είναι σαφές, όμως, ότι και οι προηγούμενες γενιές αντιμετώπιζαν σημαντικές γεωπολιτικές πιέσεις. Από το 1900, αυτές περιλάμβαναν τον πρώτο και τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τον ψυχρό πόλεμο, τα πετρελαϊκά σοκ της δεκαετίας του 1970 και τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Οι γεωπολιτικές εντάσεις προκύπτουν αναπόφευκτα από τη στάση και τα ανταγωνιστικά συμφέροντα των εθνών. Η άμπωτη και η πλημμυρίδα τους είναι γεγονός εδώ και γενιές.
Ένα επακόλουθο είναι ότι, αν και οι γεωπολιτικές εντάσεις βρίσκονται συχνά στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι έχουν μετατοπιστεί προς μια πιο απειλητική κατεύθυνση. Ως εκ τούτου, η επιτακτική ανάγκη για τους επενδυτές και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι να παραμείνουν προσεκτικοί - και να βρουν μια ισορροπία μεταξύ υπερβολικής και υποτονικής αντίδρασης στη συνεχιζόμενη παρέλαση των προκλήσεων που ανακύπτουν.
Οι εργασίες δύο ερευνητών του Federal Reserve Board - του Ντάριο Καλντάρα και του Ματέο Ιακοβιέλο - ρίχνουν περαιτέρω φως σε αυτή τη συζήτηση. Δημιούργησαν έναν εμπειρικό δείκτη γεωπολιτικού κινδύνου που προέρχεται από αναζητήσεις κειμένου σε άρθρα ειδήσεων στην αγγλική γλώσσα από το 1900 έως σήμερα. Οι αναζητήσεις αυτές είναι ευρείες και περιλαμβάνουν λέξεις όπως πόλεμος, ειρήνη, απειλή, μποϊκοτάζ, κυρώσεις, αποκλεισμός και επίθεση. Ο δείκτης που προέκυψε αποτελεί ένα εντυπωσιακό βήμα προς τα εμπρός στην κατανόηση του γεωπολιτικού κινδύνου.
Σύμφωνα με αυτό το μέτρο, οι γεωπολιτικές πιέσεις κορυφώθηκαν κατά τη διάρκεια των παγκόσμιων πολέμων στις δεκαετίες του 1910 και 1940. Παρέμειναν συγκριτικά αυξημένες κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960, καθώς ο Ψυχρός Πόλεμος πήρε διαστάσεις. Πιο πρόσφατα, ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας και οι εντάσεις στη Μέση Ανατολή ανέβασαν τις μετρήσεις στα υψηλότερα επίπεδα από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και τις συναφείς αναταραχές στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ενώ αυτές οι μετρήσεις είναι υψηλότερες από τη σχετικά ήρεμη δεκαετία του 2010, ο συνολικός μέσος όρος για τη δεκαετία του 2020 είναι λίγο πάνω από το κέντρο της μακροπρόθεσμης κατανομής.
Έτσι, κρίνοντας από αυτή την ιστορική προοπτική, ο δείκτης των Καλντάρα και Ιακοβιέλο στηρίζει ελάχιστα την άποψη ότι οι γεωπολιτικοί κλυδωνισμοί έχουν γίνει πιο συχνοί ή σοβαροί. Και, πράγματι, τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι τέτοια επιχειρήματα μπορεί να αντανακλούν μια υπόνοια της «προκατάληψης της παλαιότητας» - τη φυσική ανθρώπινη τάση να δίνεται υπερβολική σημασία στα πρόσφατα γεγονότα.
Απηχώντας αυτές τις παρατηρήσεις, οι συνάδελφοι της Citi και εγώ εξετάσαμε τη συμπεριφορά των χρηματοπιστωτικών αγορών κατά τη διάρκεια γεωπολιτικών επεισοδίων. Η βασική μας διαπίστωση είναι ότι οι αγορές συνήθως αντιδρούν υπερβολικά στα γεωπολιτικά γεγονότα, με το αρχικό τους αποτύπωμα να τείνει να αντιστρέφεται γρήγορα.
Η προκαταβολική αντίδραση των αγορών αντανακλά ένα premium αβεβαιότητας. Οι αγορές τιμολογούν την αναμενόμενη επίδραση των γεωπολιτικών προκλήσεων. Αλλά όσο άσχημα και αν φαίνονται τα πράγματα, οι επενδυτές που αποφεύγουν τον κίνδυνο ανησυχούν για τα «χειρότερα» και τα «χειρότερα σενάρια» και ένα premium αβεβαιότητας για αντιστάθμιση ενσωματώνεται και στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων. Καθώς οι αγορές αποκτούν πρόσθετη ορατότητα όσον αφορά τους κλυδωνισμούς, το premium αβεβαιότητας τείνει να μειώνεται και οι τιμές ανακάμπτουν.
Ως εκ τούτου, διαπιστώνουμε ότι η καλύτερη στρατηγική για τους επενδυτές είναι γενικά να κλίνουν ενάντια στην αρχική αντίδραση των αγορών στα γεωπολιτικά γεγονότα. Αν και αυτό το εύρημα ισχύει κάπως λιγότερο για την αγορά πετρελαίου, ακόμη και εκεί τα δεδομένα υποδεικνύουν την προσέγγιση «αγόρασε στη φήμη, πούλα στην είδηση».
Για να είμαστε σαφείς, τίποτα από όλα αυτά δεν αμφισβητεί τη σοβαρότητα των σημερινών γεωπολιτικών γεγονότων, ούτε μειώνει την ανάγκη των επενδυτών να παραμείνουν σε επαγρύπνηση. Η δεκαετία του 2020 εξελίσσεται σε μια πιο δύσκολη δεκαετία από τη δεκαετία του 2010 - και η δεκαετία του 2030 μπορεί να είναι ακόμη πιο δύσκολη. Συγκεκριμένα, συμμεριζόμαστε τις ανησυχίες για την πορεία της σχέσης ΗΠΑ-Κίνας και τον κίνδυνο αυξημένου παγκόσμιου κατακερματισμού.
Ακόμα κι έτσι, βλέπουμε ελάχιστες ενδείξεις ότι οι εντάσεις αυτές είναι πιο σοβαρές από ό,τι θα αναμενόταν με βάση την εμπειρία του προηγούμενου αιώνα. Το συμπέρασμα είναι ότι, ακόμη και καθώς οι προκλήσεις αυτές συνεχίζουν να εξελίσσονται, είναι πολύ νωρίς για τους επενδυτές και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να «σκίσουν το εγχειρίδιο» και να αναζητήσουν εντελώς νέα πλαίσια για τη διαχείριση των γεωπολιτικών εξελίξεων.
* Ο συγγραφέας του άρθρου είναι global chief economist της Citigroup