Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξέπεμπε μια ασυνήθιστα αποδυναμωμένη εικόνα όταν εμφανίστηκε μετά τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών του περασμένου Σαββατοκύριακου στην Τουρκία. Καθώς δέσποζε στη χώρα για περισσότερο από δυο δεκαετίες, ο Τούρκος πρόεδρος είχε συνηθίσει σε πανηγυρικούς λόγους νίκης. Αλλά όταν απευθύνθηκε στους υποστηρικτές του στην Άγκυρα μετά τις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, αναγκάστηκε να παραδεχθεί πως το κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) υπέστη το χειρότερο πλήγμα του από τότε που ανέβηκε στην εξουσία το 2002.
Με μια αξιοσημείωτη ανάκαμψη, το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) έλαβε το 38% της εθνικής ψήφου, ενώ η υποστήριξη για το ΑΚΡ έπεσε στο 35%. Το CHP όχι μόνο διατήρησε τις δημαρχίες των βασικών πόλεων της Τουρκίας - της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας - αλλά κέρδισε σε πόλεις και κωμοπόλεις σε ολόκληρη την Ανατολία, στον «πυρήνα» δηλαδή του ΑΚΡ.
Σε μια εποχή όπου οι «ισχυροί άνδρες» (strongmen) βρίσκονται σε άνοδο, η κάλπη αυτή αποτέλεσε ένα υγιές παράδειγμα της σημασίας των εκλογών ακόμη και σε ανελεύθερες δημοκρατίες. Είναι σημαντικό ότι ο Ερντογάν σε γενικές γραμμές σεβάστηκε τα αποτελέσματα. Το 2019, όταν ο Εκρέμ Ιμάμογλου του CHP κέρδισε για πρώτη φορά τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης, το κόμμα του Ερντογάν ζήτησε επαναληπτική ψηφοφορία.
Για χρόνια, ο Ερντογάν οδηγούσε την Τουρκία σε μια ολοένα και πιο αυταρχική πορεία, μειώνοντας την ανεξαρτησία των κρατικών θεσμών και δείχνοντας όλο και λιγότερη ανοχή απέναντι στις διαφωνίες. Οι εκλογές είναι σχετικά ελεύθερες στην Τουρκία, αλλά διεξάγονται με σαφώς άνισους όρους.
Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί απροκάλυπτα τον κρατικό μηχανισμό για να υποστηρίξει τις προεκλογικές του εκστρατείες. Αφού συνέτριψε την αισιοδοξία της αντιπολίτευσης στις γενικές εκλογές του περασμένου Μαΐου (νικώντας μια εξακομματική συμμαχία που ήταν ενωμένη στην προσπάθειά της να ανατρέψει τον πρόεδρο), παρατείνοντας την 22χρονη διακυβέρνησή του, φάνηκε να υπάρχουν ελάχιστοι έλεγχοι στις εξουσίες του. Αυτό συνέβη παρά τη βαθιά οικονομική δυσπραγία για την οποία ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό οι καταστροφικές πολιτικές του Ερντογάν - κυρίως η επιμονή του σε χαμηλά επιτόκια, ακόμη και όταν το κόστος ζωής εκτοξεύτηκε.
Αλλά οι τοπικές εκλογές απέδειξαν ότι εκατομμύρια Τούρκοι έχουν διατηρήσει την πίστη τους στη δύναμη της κάλπης και την προθυμία να τη χρησιμοποιήσουν για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για τον πρόεδρο και το ΑΚΡ. Αυτό δεν σημαίνει ότι υπήρξε δραματική αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων. Ο Ερντογάν ελέγχει σχεδόν όλους τους μοχλούς του κράτους μετά την αντικατάσταση του κοινοβουλευτικού συστήματος με μια εκτελεστική προεδρία μέσω ενός αμφιλεγόμενου συνταγματικού δημοψηφίσματος το 2017. Είναι, ωστόσο, ένα «καμπανάκι» για τον πρόεδρο.
Στο επίκεντρο της απογοήτευσης πολλών ψηφοφόρων ήταν ο ραγδαία αυξανόμενος πληθωρισμός, ο οποίος πλησιάζει το 70%. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις προεκλογικές παροχές του Ερντογάν πριν από τις κάλπες του περασμένου Μαΐου, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης του κατώτατου μισθού, αλλά και στην αδυναμία της λίρας. Ο Ερντογάν άλλαξε πορεία μετά τις γενικές εκλογές, διορίζοντας μια νέα, αξιόπιστη οικονομική ομάδα. Υπό την καθοδήγηση του υπουργού Οικονομικών Μεχμέτ Σίμσεκ, η Τουρκία επέστρεψε σε μια πιο ορθόδοξη πορεία. Η κεντρική τράπεζα έχει αυξήσει τα επιτόκια κατά 41,5 ποσοστιαίες μονάδες από τον Μάιο του 2023.
Στον απόηχο των δημοτικών εκλογών, είναι πλέον κρίσιμο ο Ερντογάν να παραμείνει στην πορεία του σε ό,τι αφορά την οικονομία και να αντισταθεί σε οποιαδήποτε παρόρμηση να επιστρέψει στις επιζήμιες προηγούμενες πολιτικές του. Αυτό θα σήμαινε καταστροφή για την Τουρκία. Δεν θα πρέπει επίσης να γίνει καμία προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν τα εργαλεία του κράτους για να ευνουχιστούν οι επιτυχίες της αντιπολίτευσης.
Τόσο ο Ιμάμογλου όσο και ο Μανσούρ Γιαβάς, ο δημοφιλής δήμαρχος της Άγκυρας, έχουν εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις που τους απειλούν, για τις οποίες το CHP υποστηρίζει ότι έχουν πολιτικά κίνητρα. Ο Ιμάμογλου, ένας χαρισματικός ηγέτης που έχει δείξει μια σπάνια ικανότητα να γεφυρώνει τα κοινωνικά χάσματα της Τουρκίας, έχει αναδειχθεί σαφώς ως η πιο αξιόπιστη προσωπικότητα της αντιπολίτευσης που μπορεί να αμφισβητήσει τον Ερντογάν. Ο πρόεδρος δεν πρέπει να μπει στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει φαύλα μέσα για να φιμώσει την αντιπολίτευση.
Διδάγματα υπάρχουν και για την αντιπολίτευση. Πριν από τις προεδρικές εκλογές του περασμένου Μαΐου, πολλοί στις τάξεις της πίστευαν ότι το CHP επέλεξε τον λάθος υποψήφιο για να αμφισβητήσει τον Ερντογάν. Αντί να επιλέξει τον Ιμάμογλου, το κόμμα προτίμησε τον τότε ηγέτη του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Μετά τα αποτελέσματα του περασμένου Σαββατοκύριακου, οι υποστηρικτές της αντιπολίτευσης πρέπει να αναρωτιούνται, τι θα γινόταν αν δεν τον είχαν επιλέξει.