Η σκέψη για την κλιματική αλλαγή τείνει να φέρνει αμέσως στο νου το λιώσιμο των πάγων, τις άνυδρες πεδιάδες, τις δασικές πυρκαγιές και τη βύθιση των τροπικών νησιών. Αλλά οι επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας δεν θα γίνουν αισθητές μόνο στις ενδοχώρες.
Μια έκθεση, την κατάρτιση της οποίας ζήτησε ο δήμαρχος του Λονδίνου, υπογράμμισε αυτή την εβδομάδα την πιθανότητα «πιο έντονων και συχνών κυμάτων καύσωνα, πιο έντονων βροχοπτώσεων, αιφνίδιων πλημμυρών και ανόδου της στάθμης της θάλασσας» στη βρετανική πρωτεύουσα. Είναι μια υπενθύμιση ότι οι πόλεις σε όλο τον κόσμο -όπου ζει πάνω από το 80% του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος και η πλειονότητα του πληθυσμού του πλανήτη- βρίσκονται επίσης υπό σημαντική απειλή.
Τα μεγάλα αστικά λιμάνια - συμπεριλαμβανομένων εκείνων στις ανατολικές και δυτικές ακτές της Αμερικής - κινδυνεύουν με πλημμύρες όλο και περισσότερο τις επόμενες δεκαετίες. Ο δείκτης 2050 Climate Change City Index, που καταρτίστηκε από την πλατφόρμα ενοικιάσεων Nestpick, τοποθετεί σε σειρά πόλεις υψηλού και χαμηλού εισοδήματος που κινδυνεύουν από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Σε αυτές περιλαμβάνονται η Μπανγκόκ στην πρώτη θέση, όπου ο ΟΟΣΑ έχει προβλέψει ότι πάνω από 5 εκατ. κάτοικοί της θα μπορούσαν να εκτεθούν στον κίνδυνο πλημμύρας μέχρι τη δεκαετία του 2070. Το Άμστερνταμ, η Σενζέν και το Ντουμπάι κατατάσσονται επίσης στις 10 πρώτες θέσεις.
Δεν είναι μόνο οι παράκτιες πόλεις που αντιμετωπίζουν προκλήσεις. Πολλές παραποτάμιες πόλεις, όπως το Παρίσι, το Κάιρο και το Νέο Δελχί, κινδυνεύουν επίσης από πλημμύρες, ενώ οι πόλεις που βρίσκονται πιο μακριά από τα τρεχούμενα νερά απειλούνται από την ξηρασία, όπως το Φοίνιξ, η Μπραζίλια και η Πόλη του Μεξικού. Ο αριθμός των πόλεων που εκτίθενται σε ακραία ζέστη αναμένεται να τριπλασιαστεί σχεδόν μέχρι το 2030. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα αναμένεται επίσης να γίνουν πιο έντονα και πιο συχνά.
Το ανθρώπινο και οικονομικό κόστος θα μπορούσε να είναι τεράστιο. Στις νέες και ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής και της Ασίας, η αστικοποίηση θα συνεχιστεί με αμείωτους ρυθμούς. Αυτό θα θέσει εκατομμύρια περισσότερους εξαθλιωμένους κατοίκους των πόλεων σε άμεσο κίνδυνο πλημμυρών, θερμικών ασθενειών και πείνας. Το φαινόμενο της «αστικής θερμικής νησίδας» - όπου οι πόλεις τείνουν να είναι πιο θερμές από τις αγροτικές περιοχές λόγω της παγίδευσης θερμότητας και των εκπομπών από τα κτίρια - θα μπορούσε επίσης να επιδεινωθεί, καθώς ο πληθυσμός και η οικονομική δραστηριότητα διογκώνονται.
Οι αίθουσες συναλλαγών, οι ουρανοξύστες και τα εργοστάσια στα αστικά κέντρα κινδυνεύουν να καταστούν μη κατοικήσιμα. Σύμφωνα με το C40, ένα δίκτυο δημάρχων πόλεων, οι πλημμύρες και η ξηρασία που σχετίζονται με το κλίμα θα μπορούσαν να κοστίσουν στις μεγάλες πόλεις του κόσμου 194 δισ. δολάρια ετησίως.
Καθώς η επίτευξη του στόχου της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα -να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου ή σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα των 2 βαθμών Κελσίου- ενδεχομένως να απομακρυνθεί, οι πόλεις πρέπει να κάνουν μια σημαντική αλλαγή στις προσπάθειές τους για προσαρμογή και ανθεκτικότητα.
Ορισμένες από αυτές ήδη αναλαμβάνουν δράση. Εβρισκόμενη στο άκρο, η κυβέρνηση της Ινδονησίας σχεδιάζει να εγκαταλείψει την πρωτεύουσά της, την Τζακάρτα, το 40% της οποίας βρίσκεται σήμερα κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, για μια νέα πρωτεύουσα σε απόσταση άνω των 1.000 χιλιομέτρων. Άλλοι έχουν ξεκινήσει με το πρασίνισμα των πόλεων με πάρκα και κήπους, τα οποία συμβάλλουν στην ψύξη του αστικού χώρου και στη μείωση του κινδύνου πλημμύρας.
Αλλά πάρα πολλές πόλεις λαμβάνουν ανεπαρκή μέτρα. Η έκθεση για το Λονδίνο ανέφερε ότι η πρωτεύουσα ήταν «ελλιπώς προετοιμασμένη» για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Το πρασίνισμα και η αναβάθμιση των συχνά γερασμένων υποδομών σε πυκνούς αστικούς χώρους είναι περίπλοκες, ανασταλτικές και δαπανηρές.
Για να το ξεπεράσουν αυτό, περισσότερες πόλεις πρέπει πρώτα να δημιουργήσουν στρατηγικές προσαρμογής. Οι κανόνες σχεδιασμού μπορεί να χρειαστούν μεταρρύθμιση και οι τοπικές αρχές θα χρειαστούν επίσης τις εξουσίες και τους πόρους για να προσαρμόσουν τις πόλεις τους. Πρέπει επίσης να αυξηθούν οι επενδύσεις σε αντιπλημμυρικά έργα, λύσεις εγγειοβελτιωτικών έργων και πράσινη τεχνολογία. Οι περιφερειακοί και πολυμερείς δανειστές μπορούν να παράσχουν οικονομική στήριξη στις πόλεις των αναπτυσσόμενων χωρών.
Υπάρχουν επίσης πολιτικές προκλήσεις. Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των πόλεων θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μετατόπιση κεφαλαίων από τις άπορες περιοχές προς τους πλουσιότερους κατοίκους των πόλεων. Οι μεγάλοι πληθυσμοί στις αστικές περιοχές μπορεί επίσης να καταψηφίσουν τις αναγκαίες, αλλά άσχημες, προσαρμογές των υποδομών. Ωστόσο, είναι σημαντικό οι εθνικές και οι τοπικές κυβερνήσεις να βρουν τρόπο να ξεπεράσουν τις μυριάδες δυσκολίες. Διαφορετικά, οι αστικές οικονομικές τους δυνάμεις θα βρεθούν υπό αυξανόμενη πίεση, πολλαπλασιάζοντας τα προβλήματά τους.