Για αρκετούς μήνες φέτος, υπήρχε κίνδυνος να βγουν εκτός ελέγχου οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας. Οι πιθανότητες είναι στις σχέσεις των δυο γιγάντων θα εμφανιστούν ξανά υψηλές εντάσεις ή ακόμα χειρότερα.
Στο μεταξύ, ξανασυστήνονται αθόρυβα. Είναι δύσκολο να αποτιμήσει κανείς έναν διάλογο που είναι απίθανο να αποφέρει μεγάλη πρόοδο. Το μόνο που μπορείτε να κάνετε είναι να φανταστείτε την εναλλακτική λύση. Στη σημερινή Μέση Ανατολή, η ικανότητα της Αμερικής να συνομιλεί με την Κίνα θα μπορούσε να είναι η διαφορά μεταξύ ενός περιφερειακού πολέμου και της απουσίας του.
Το πιο επείγον αίτημα του Λευκού Οίκου προς τον Γουάνγκ Γι, τον υπουργό Εξωτερικών της Κίνας, ο οποίος έφτασε στην Ουάσινγκτον την Πέμπτη, ήταν να συγκρατήσει το Ιράν. Εάν η Χεζμπολάχ, ο πληρεξούσιος στρατός της Τεχεράνης, ανοίξει ένα δεύτερο μέτωπο μάχης στο Ισραήλ, θα αυξηθούν οι πιθανότητες ένα από τα δύο αεροπλανοφόρα των ΗΠΑ στην περιοχή να πλήξει το Ιράν. Εάν η Κίνα εξακολουθούσε να αρνείται να δεχθεί τις εκκλήσεις της Αμερικής -όπως συνέβαινε πριν από πέντε μήνες- ο κίνδυνος αυτός θα ήταν μεγαλύτερος. Παραμένει πολύ υψηλός ως έχει. Δεν μπορεί να υπάρχει κανένα μειονέκτημα στο να καταστεί σαφές στον Γουάνγκ το κόστος μιας ανεξέλεγκτης πυρκαγιάς στην περιοχή.
Ο Τζο Μπάιντεν ελάχιστα θα λάβει εύσημα για το γεγονός ότι έθεσε τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας σε λιγότερο επικίνδυνες βάσεις. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι δημιουργεί ελάχιστα πρωτοσέλιδα.
Τρεις υπουργοί των ΗΠΑ - Εξωτερικών, Οικονομικών και Εμπορίου- έχουν μεταβεί στην Κίνα από τα μέσα Ιουνίου. Κανένας δεν απέδωσε εντυπωσιακά παραδοτέα. Ωστόσο, πρόκειται για τρεις περισσότερες επισκέψεις από όσες είχαν πραγματοποιηθεί τα προηγούμενα δυόμισι χρόνια διακυβέρνησης του Μπάιντεν.
Το ταξίδι του Γουάνγκ θα είναι η πρώτη επίσκεψη στην Ουάσινγκτον από Κινέζο υπουργό Εξωτερικών από την προ πανδημίας εποχή. Είναι πιθανό να προετοιμάσει το έδαφος για τη συμμετοχή του Σι Τζινπίνγκ στη σύνοδο κορυφής APEC στο Σαν Φρανσίσκο τον επόμενο μήνα – που θα είναι το πρώτο ταξίδι του προέδρου της Κίνας στις ΗΠΑ εδώ και σχεδόν επτά χρόνια.
Το ιστορικό του Μπάιντεν είναι επίσης ανομοιόμορφο. Η κατάρριψη του κινεζικού κατασκοπευτικού αερόστατου από την Αμερική τον Φεβρουάριο ήταν ένα δώρο για τους γελοιογράφους της τάσης που έχει η Αμερική να διογκώνει τις απειλές.
Ο Μπάιντεν θα μπορούσε επίσης να είχε εμποδίσει τη Νάνσι Πελόζι, την απερχόμενη πρόεδρο των Δημοκρατικών της Αμερικής, να επισκεφθεί την Ταϊβάν πριν από ένα χρόνο. Το ταξίδι της υποδαύλισε άσκοπα την κινεζική παράνοια ότι οι ΗΠΑ αναθεωρούσαν τη στάση τους για τη «Μία Κίνα». Το μόνο πλεονέκτημα αφορούσε το εγχώριο brand της Πελόζι. Ωστόσο, η κύρια ευθύνη για το πάγωμα των διμερών σχέσεων ανήκε στην Κίνα.
Δύο πράγματα έδωσαν στην Κίνα την ευκαιρία να το ξανασκεφτεί από τότε. Το πρώτο είναι ότι η πολυαναμενόμενη ανάκαμψη της χώρας από την πανδημία δεν συνέβη. Το οικονομικό της τέλμα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στους εγχώριους χειρισμούς της. Έχοντας υποβάλει τους Κινέζους κατά περιόδους σε αυτό που έμοιαζε με κατ' οίκον κράτηση, ο Σι πέρασε απότομα από το zero Covid στο διπλό Covid.
Είναι άλλο πράγμα να καταπνίγεις την ελευθερία κίνησης των ανθρώπων για έναν μεγαλύτερο σκοπό και άλλο να γυρνάς στην ανοσία της αγέλης χωρίς εξήγηση. Τα lock down προκάλεσαν την πιο οργισμένη δυσαρέσκεια στη χώρα εδώ και χρόνια και μείωσαν το ζωηρό πνεύμα της οικονομίας. Λίγα πράγματα απεχθάνονται οι επενδυτές πιο πολύ από την αβεβαιότητα.
Η οικονομική ανικανότητα του Σι ήταν δύσκολο να υπερτιμηθεί. Το ίδιο ισχύει και για την ικανότητά του να τρομάζει τους γείτονες της Κίνας.
Η δεύτερη αλλαγή είναι η ταχύτητα με την οποία οι ΗΠΑ έχουν σφίξει το πλέγμα των δεσμών τους στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Ο Μπάιντεν αποκατέστησε την αμυντική συνεργασία με τις Φιλιππίνες, εγκαινίασε μια στρατηγική εταιρική σχέση με το Βιετνάμ, ενθάρρυνε την Ιαπωνία να διπλασιάσει τις αμυντικές της δαπάνες, μεσολάβησε για την προσέγγιση Νότιας Κορέας-Ιαπωνίας στο Καμπ Ντέιβιντ και μετέτρεψε την ομάδα Quad με την Ινδία, την Αυστραλία και την Ιαπωνία σε χαρακτηριστικό γνώρισμα του τοπίου της περιοχής. Υπάρχει επίσης η συμφωνία Aukus του 2021 για τα πυρηνικά υποβρύχια της Αυστραλία.
Κανένα από αυτά από μόνα τους δεν αλλάζει το παιχνίδι. Συλλογικά, όμως, στέλνουν ένα σαφές μήνυμα. Όλα αυτά έχουν λάβει χώρα εν μέσω αναθεωρήσεων προς τα κάτω των οικονομικών δυνατοτήτων της Κίνας. Η σχεδόν καθολική προσδοκία ότι η Κίνα θα ξεπερνούσε σύντομα τις ΗΠΑ συνεχίζει να αναβάλλεται κατά μια δεκαετία περίπου.
Η νέα συναντίληψη ότι η Κίνα έχει κολλήσει σε μια παγίδα μεσαίου εισοδήματος μπορεί να είναι τόσο υπερβολική όσο και η παλαιότερη ότι η παγκόσμια κυριαρχία ήταν προ των πυλών. Κανείς δεν ξέρει. Το σημαντικότερο είναι ότι η Κίνα έχει χάσει τουλάχιστον προσωρινά αυτή τη σιγουριά για το απώτερο πεπρωμένο της. Όλα αυτά οδηγούν σε μεγαλύτερη ετοιμότητα για διάλογο.
Στον Μπάιντεν πρέπει να πιστωθεί η εκμετάλλευση αυτών των ανοιγμάτων. Είναι αμφίβολο αν οι προσπάθειές του θα προσθέσουν έστω και μία μονάδα στα μέτρια ποσοστά αποδοχής του. Και πάλι, ωστόσο, αξίζει να συγκριθεί με την εναλλακτική λύση. Εάν ο στρατός της Κίνας εξακολουθούσε να αρνείται να δεχθεί τις κλήσεις της Αμερικής, το επίπεδο κινδύνου στον σημερινό κόσμο, που είναι έτοιμος να εκραγεί με το παραμικρό, θα ήταν πολύ υψηλότερο. Αυτό θα αύξανε τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου και θα μείωνε τα εγχώρια ποσοστά του Μπάιντεν.
Όπως επεσήμανε αυτή την εβδομάδα ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν, Τζέικ Σάλιβαν: «Η υψηλού επιπέδου και επαναλαμβανόμενη αλληλεπίδραση είναι ζωτικής σημασίας για να ξεκαθαριστούν οι λανθασμένες αντιλήψεις... και να αναχαιτιστούν τα καθοδικά σπιράλ που θα μπορούσαν να ξεσπάσουν σε μια μεγάλη κρίση».
Τίποτα θεμελιώδες δεν έχει αλλάξει στην αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας. Τα κινεζικά πλοία και αεροσκάφη συνεχίζουν να εκφοβίζουν όσους βρίσκονται κοντά τους. Η Αμερική αυστηροποιεί τους περιορισμούς στις εξερχόμενες επενδύσεις προς την Κίνα και περιορίζει περαιτέρω τις κινεζικές επενδύσεις στις ΗΠΑ. Ο Σι θα μπορούσε να ξεπεράσει τα όρια προμηθεύοντας τη Ρωσία με στρατιωτικό υλικό στον πόλεμό της στην Ουκρανία.
Ο Σι έχει λόγους να συνεχίζει να πιστεύει ότι η Αμερική θέλει να κρατήσει την Κίνα χαμηλά. Όσο περισσότερο μπορούν να συνομιλούν, ωστόσο, τόσο μειώνεται ο υπαρξιακός κίνδυνος. Όπως υπολογίζω, ο Σάλιβαν έχει περάσει περίπου 20 ώρες μιλώντας με τον Γουάνγκ στη Βιέννη και τη Μάλτα κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών, δηλαδή όσο χρόνο μπορεί να περάσει ένας ασθενής με τον θεραπευτή του.
Είναι πιο δύσκολο να θεωρήσεις πως ο αντίπαλός σου έρχεται κακή τη πίστει, όταν σου αντιλέγει πολιτισμένα κατ' ιδίαν.