Στις αρχές του μήνα, ένας σκληρός θεσμός, η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη, εξέδωσε την ετήσια έκθεσή του. Αυτή περιελάμβανε μια νέα τροπή: έκκληση προς τις δυτικές κεντρικές τράπεζες να επανεξετάσουν τις εντολές τους.
Ναι, αλήθεια. «Οι κεντρικοί τραπεζίτες θα πρέπει να χαλαρώσουν τον στόχο τους για πληθωρισμό 2% και να αναλάβουν έναν ευρύτερο σταθεροποιητικό ρόλο», δήλωσε η ομάδα με έδρα τη Γενεύη, εκφράζοντας το παράπονο ότι «η αυστηρότερη νομισματική πολιτική έχει μέχρι στιγμής συμβάλει ελάχιστα στη χαλάρωση των τιμών (αλλά έχει επιφέρει) ένα απότομο κόστος όσον αφορά την ανισότητα και τις κατεστραμμένες επενδυτικές προοπτικές».
Αμφιβάλλω αν οι χρηματιστές θα δώσουν σημασία- γι' αυτούς η Unctad είναι απλώς μια βαρετή γραφειοκρατία. Ούτε ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Τζέι Πάουελ, ούτε και οι ομόλογοί του στην Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Εξάλλου, αυτό που επαναλαμβάνουν οι κεντρικοί τραπεζίτες είναι πως ο στόχος του 2% είναι (ακόμη) ένας ιερός μεσοπρόθεσμος στόχος. Και αξιωματούχοι όπως ο Πάουελ επιμένουν ότι ο πληθωρισμός διολισθαίνει σταθερά προς τα κάτω από τα περσινά αστρονομικά επίπεδα - και θα πρέπει να συνεχίσει να το κάνει. Αυτό είναι εν μέρει αλήθεια: στην Αμερική, ας πούμε, ο δείκτης τιμών καταναλωτή τον Σεπτέμβριο ήταν 3,7% - ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν 6,7%.
Βαρετή ή όχι, όμως, η έκθεση της Unctad είναι μια αξιοσημείωτη σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι. Διότι αποκρυσταλλώνει ένα ερώτημα που έχω ακούσει επανειλημμένα να μουρμουρίζεται από φωνές του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα: υπάρχει λόγος να διατηρηθεί ο στόχος του 2% σε έναν κόσμο όπου ο πληθωρισμός φαίνεται πιθανό να παραμείνει πάνω από αυτό το επίπεδο για το προσεχές μέλλον - ακόμη και αν είναι «μόνο» γύρω στο τέσσερα;
Ή όπως μου είπε ένας περιφερειακός πρόεδρος της Fed αυτό το καλοκαίρι, μετά από περιοδεία σε τοπικές επιχειρήσεις: «Όλοι συνεχίζουν να ρωτούν αν το τρία (τοις εκατό) είναι το νέο δύο».
Αυτά τα ερωτήματα φαίνεται ότι θα γίνουν πιο έντονα, και όχι λιγότερο, τους επόμενους μήνες, ιδίως δεδομένων των φρικτών γεγονότων που εκτυλίσσονται τώρα στη Μέση Ανατολή.
Αυτό δεν οφείλεται απαραίτητα στο σενάριο που ανησυχεί σήμερα ορισμένους επενδυτές - ότι δηλαδή η σύγκρουση αυτή θα διαταράξει τον ενεργειακό εφοδιασμό με τρόπο που θα επαναλάβει το πετρελαϊκό σοκ του 1973. Κατά τη διάρκεια εκείνης της κρίσης, η τιμή του πετρελαίου τριπλασιάστηκε, δημιουργώντας ένα σπιράλ μισθών-τιμών στη Δύση και βλάπτοντας σοβαρά την ανάπτυξη.
«Αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά», λέει ο Φιλ Βέρλεγκερ, ένας οικονομολόγος στον τομέα της ενέργειας που πήρε το «βάπτισμα του πυρός» κατά τη διάρκεια του σοκ του 1973. Αυτό συμβαίνει επειδή η αυξανόμενη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας επιτρέπει τη διαφοροποίηση από το πετρέλαιο, και τα τρέχοντα γεγονότα πιθανόν να την επιταχύνουν. Αλλά η χρήση της ενέργειας έχει επίσης γίνει πιο αποτελεσματική: το ΔΝΤ υπολογίζει ότι σήμερα υπάρχει 3,5 φορές μεγαλύτερη ανάπτυξη ανά βαρέλι πετρελαίου απ' ό,τι πριν από 50 χρόνια.
Αλλά ακόμη και αν μια ακριβής επανάληψη του 1973 είναι απίθανη, οι τιμές του πετρελαίου έχουν ήδη αυξηθεί και είναι πιθανό να συνεχίσουν να αυξάνονται με τρόπο που θα υπονομεύσει τις πιθανότητες περαιτέρω μείωσης του πληθωρισμού.
Εν τω μεταξύ, το κόστος εργασίας σε μέρη όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο παρουσιάζει μόνο μέτριες μειώσεις. Ο πληθωρισμός των υπηρεσιών παραμένει έντονος και το αμερικανικό κόστος στέγασης αυξάνεται λόγω των περιορισμών στην προσφορά.
Η γεωπολιτική αναδιατάσει επίσης τις αλυσίδες εφοδιασμού με πληθωριστικό τρόπο και αυτό το ρήγμα θα μπορούσε να επιδεινωθεί- ο Ρέι Ντάλιο, ιδρυτής της Bridgewater, πιστεύει ότι οι πιθανότητες ενός «παγκόσμιου θερμού πολέμου» έχουν πλέον αυξηθεί στο 50%, σε σύγκριση με το 35% δύο χρόνια πριν. Έτσι, ο κίνδυνος που στοιχειώνει τους επενδυτές δεν είναι «μόνο» μια επανάληψη της δεκαετίας του 1970, αλλά και της δεκαετίας του 1930 - και ο πόλεμος τείνει να είναι πληθωριστικός.
Αυτό σημαίνει ότι το ολέθριο πρόβλημα για τους κεντρικούς τραπεζίτες είναι ότι οι τιμές δεν διαμορφώνονται πλέον «μόνο» από τους κύκλους της ζήτησης, του είδους που έχουν περάσει δεκαετίες αναλύοντας και προσπαθώντας να ελέγξουν- αντίθετα, όπως είδαμε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid-19, και βλέπουμε τώρα σήμερα, πρόκειται για θέματα προσφοράς, για τα οποία έχουν πολύ λιγότερα εργαλεία.
Επιπλέον, ορισμένοι οικονομολόγοι υποψιάζονται ότι οι κύκλοι της αμερικανικής καταναλωτικής ζήτησης εξομαλύνονται από τις διογκούμενες κρατικές επιδοτήσεις, αμβλύνοντας περαιτέρω την παραδοσιακή τους ανάλυση.
Αυτό σημαίνει ότι αν οι κεντρικές τράπεζες ήθελαν να είναι σίγουρες ότι θα πετύχουν σύντομα τον στόχο τους για πληθωρισμό 2%, θα χρειάζονταν πολύ μεγαλύτερες αυξήσεις επιτοκίων από ό,τι αρχικά περίμεναν οι ίδιες (ή οποιοσδήποτε άλλος).
Για παράδειγμα, ο Κέβιν Χάσετ, πρώην επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος του Λευκού Οίκου, λέει ότι τα μοντέλα που χρησιμοποιούν τον λεγόμενο κανόνα Taylor υποδεικνύουν ότι τα επιτόκια των ΗΠΑ θα πρέπει να αυξηθούν από το σημερινό 5,25% σε 6 ή 7% -ορισμένοι εκτιμούν ακόμη υψηλότερα.
Αυξήσεις αυτού του μεγέθους θα ήταν αντιδημοφιλείς στους καταναλωτές. Θα έπλητταν επίσης τις τράπεζες, όπως είδαμε νωρίτερα φέτος. Οι μη χρηματοπιστωτικές εταιρείες θα υποφέρουν επίσης, δεδομένου ότι σχεδόν 2 τρισ. δολάρια εταιρικού χρέους πρέπει να αναχρηματοδοτηθούν τα επόμενα δύο χρόνια. Και ενώ αυτό αντιπροσωπεύει μόνο το 16% του συνόλου, είναι αρκετό για να έχει σημασία.
Τι θα κάνουν λοιπόν οι κεντρικές τράπεζες; Θα αυξήσουν τα επιτόκια αρκετά ώστε να πετύχουν τον στόχο του 2%; Θα παραδεχτούν δημόσια ότι το τρία (ή ακόμη και το τέσσερα) τοις εκατό είναι το νέο δύο τοις εκατό; Ή θα υποβαθμίσουν σιωπηρά τον στόχο μέχρι κάτι - οτιδήποτε - να αλλάξει τους παράγοντες της προσφοράς ή και να επέλθει πλήρης ύφεση;
Εγώ ποντάρω στην τρίτη επιλογή. Είναι επίσης πιθανότατα η λιγότερο κακή ανάμεσα σε αυτές τις δυσάρεστες επιλογές. Αλλά λογική ή όχι, αυτή η στρατηγική μυρίζει επίσης εκκολαπτόμενη υποκρισία - και, κυρίως, έχει μια οσμή ανικανότητας.
Όπως και να έχει, το βασικό σημείο που πρέπει να κατανοήσουν οι επενδυτές είναι ότι ενώ οι οικονομολόγοι συνήθιζαν να αστειεύονται ότι οι κεντρικές τράπεζες ήταν ο «μόνος παίκτης» επειδή οι αγορές χόρευαν στο ρυθμό τους, τώρα τις επισκιάζει η γεωπολιτική. Δεν είναι περίεργο που οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων συνεχίζουν να αυξάνονται.