«Η Γαλλία δεν μπορεί να είναι η Γαλλία χωρίς μεγαλείο» έγραφε ο Σαρλ ντε Γκωλ αρχίζοντας τα απομνημονεύματά του. Το έθνος του, επέμεινε, πρέπει πάντα να είναι «στην πρώτη θέση».
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν νοιώθει το ίδιο για τη Ρωσία. Όταν μπορούσα ακόμα να επισκέπτομαι τη χώρα, ο Φιόντορ Λουκιάνοφ –στοχαστής σε θέματα εξωτερικής πολιτικής που είναι κοντά τον Πούτιν- μου είπε πως ο Ρώσος πρόεδρος καθοδηγείται από τον φόβο πως το έθνος του μπορεί να χάσει μόνιμα το στάτους του ως μεγάλη δύναμη.
Ο φόβος και η παράνοια έφτασαν στο τραγικό τους απόγειο με την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Αλλά αντί να αποκαταστήσει το ρωσικό εθνικό μεγαλείο, ο πόλεμος του Πούτιν έχει ντροπιάσει και απομονώσει το έθνος του.
Σε αντίθεση με τον Πούτιν, η πίστη του ντε Γκωλ στο εθνικό μεγαλείο δεν εξαρτιώταν από την υποταγή ενός γείτονα. Έβαλε τέλος στον πόλεμο της Γαλλίας στην Αλγερία και αποδέχθηκε την ανεξαρτησία της χώρας το 1962. Αντιθέτως, ακόμα και μετά από 30 χρόνια ουκρανικής ανεξαρτησίας, ο Πούτιν δεν μπορούσε να αποδεχθεί το δικαίωμα της Ουκρανίας να διαμορφώσει τη μοίρα της.
Τα διλήμματα που αντιμετώπιζαν ο Πούτιν και ο ντε Γκωλ ήταν κατά κάποιον τρόπο παρόμοια. Ο Γάλλος ηγέτης είχε σκοπό να ξαναχτίσει το εθνικό μεγαλείο μετά την ταπείνωση της ήττας και της κατοχής στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Πούτιν θεώρησε τη διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης μετά το 1991 ως ταπείνωση για τη Ρωσία και μια «γεωπολιτική τραγωδία». Τα γραπτά και των δυο ηγετών δείχνουν να τους απασχολεί η ιστορία του έθνους τους -και το δικό τους πεπρωμένο στη διαμόρφωσή της.
Η διαφορά έγκειται στον τρόπο που ο ντε Γκωλ και ο Πούτιν προσδιόρισαν το «εθνικό μεγαλείο». Σε αντίθεση με τον Πούτιν, ο ντε Γκωλ ήταν γνήσιος ήρωας πολέμου που τραυματίστηκε αρκετές φορές πολεμώντας για τη χώρα του. Ενώ ο Πούτιν κρύβονταν στην άκρη ενός μεγάλου γραφείου για να αποφύγει την Covid 19, ο ντε Γκωλ περπάτησε μέσα από το Παρίσι υπό πυρά, κατά τη διάρκεια της απελευθέρωσης της πόλης το 1944.
Όταν επέστρεψε στην εξουσία ως πρόεδρος της Γαλλίας το 1958, πολλοί από την αντιδραστική δεξιά της Γαλλίας υπέθεταν και ήλπιζαν πως ο ντε Γκωλ θα ενίσχυε τον αγώνα για να κρατηθεί η Αλγερία. Αντιθέτως, έκανε ειρήνη και αποδέχθηκε την ανεξαρτησία. Με αυτόν τον τρόπο, απελευθέρωσε τους συμπατριώτες του από το βάρος ενός ανέντιμου πολέμου.
Ο ντε Γκωλ ήταν αρκετά σοφός για να καταλάβει πως το να πολεμά έναν χαμένο αποικιοκρατικό πόλεμο θα κατέστρεφε το γαλλικό μεγαλείο, αντί να το ξαναχτίσει. Όπως έχει γράψει ο ακαδημαϊκός Φρέντερικ Σταρ, «ο ντε Γκωλ πέτυχε επειδή οραματίστηκε ένα καλύτερο μέλλον για τη Γαλλία χωρίς την Αλγερία, παρά με αυτήν».
Απαλλαγμένη από το αποικιακό της βάρος στην Αλγερία, η Γαλλία μπόρεσε να σφυρηλατήσει ένα νέο μέλλον. Η σύγχρονη Γαλλία δεν είναι υπερδύναμη, αλλά παραμένει ηγέτης στην Ευρώπη. Είναι παγκόσμιος παίκτης στον πολιτισμό, τη διπλωματία, τις επιχειρήσεις, τον αθλητισμό και τις στρατιωτικές υποθέσεις. Η Γαλλία διατηρεί ορισμένα από τα σήματα του καθεστώτος της μεγάλης δύναμης, όπως τα πυρηνικά όπλα και μια μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αλλά το μεγαλείο της σήμερα βασίζεται στον πολιτισμό και τον παγκόσμιο σεβασμό που εμπνέει, παρά στην ακατέργαστη ισχύ ή την επικράτεια.
Ο Πούτιν, αντίθετα, δεν ήταν σε θέση να φανταστεί τη Ρωσία ως μια μετα-ιμπεριαλιστική δύναμη. Εξακολουθεί να ορίζει το ρωσικό μεγαλείο μέσω της ικανότητας της χώρας του να ελέγχει εδάφη και να εμπνέει φόβο. Ο Ντε Γκωλ γεννήθηκε τον 19ο αιώνα, αλλά ο Πούτιν είναι αυτός που προσκολλάται σε μια ιμπεριαλιστική άποψη του 19ου αιώνα για το εθνικό μεγαλείο.
Στον 21ο αιώνα, ωστόσο, το λουτρό αίματος που εξαπέλυσε ο Πούτιν στην Ουκρανία προκάλεσε μάλλον αηδία, παρά θαυμασμό στην υπόλοιπη Ευρώπη, απομονώνοντας τη Ρωσία από τους γείτονές της και μειώνοντας την επιρροή της στον ευρύτερο κόσμο. Μόλις 17 Αφρικανοί ηγέτες ταξίδεψαν στην Αγία Πετρούπολη για την πρόσφατη σύνοδο κορυφής Ρωσίας-Αφρικής, σε σύγκριση με 43 που συμμετείχαν στην ίδια εκδήλωση το 2019. Ο Πούτιν δεν είναι σε θέση να ταξιδέψει στη σύνοδο κορυφής των BRICS αυτόν τον μήνα στη Νότια Αφρική υπό τον φόβο της σύλληψης. Πάει το εθνικό μεγαλείο.
Στο παρελθόν, η Ρωσία και η Γαλλία πολέμησαν για τον έλεγχο της Ευρώπης - με τα γαλλικά στρατεύματα να καταλαμβάνουν για λίγο τη Μόσχα το 1812 και τα ρωσικά στρατεύματα να εισέρχονται στο Παρίσι δύο χρόνια αργότερα.
Αυτή η αλληλένδετη ιστορία εξακολουθεί να δημιουργεί ένα είδος αμοιβαίας εκτίμησης. Προς μεγάλη ενόχληση πολλών στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη, η σύγχρονη Γαλλία έβλεπε πάντα τη Ρωσία ως μια μεγάλη δύναμη που αξίζει σεβασμό και μια ζωτική θέση στην ηπειρωτική τάξη. Διαδοχικοί Γάλλοι πρόεδροι - συμπεριλαμβανομένων του ντε Γκωλ και του Εμμανουέλ Μακρόν - προσέγγισαν το Κρεμλίνο. Ήταν ο ντε Γκωλ που επινόησε τη φράση ότι η Ευρώπη εκτείνεται «από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια». Ο Μακρόν ξεκίνησε μια ατυχή προσπάθεια προσέγγισης με τον Πούτιν, λίγο πριν από την εισβολή στην Ουκρανία το 2022.
Ωστόσο, τελικά, ο ντε Γκωλ και οι κληρονόμοι του επέλεξαν βαθιά διαφορετικούς δρόμους από τον Πούτιν. Ίσως η μεγαλύτερη αντίθεση είναι ότι ο ντε Γκωλ κατανόησε ότι το γαλλικό μεγαλείο ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με τον τρόπο που συμπεριφερόταν στον λαό του και με την πολιτική ελευθερία.
Ενώ ο ντε Γκωλ κατηγορήθηκε συχνά ότι ήταν ενστικτωδώς αυταρχικός, διεκδίκησε την εξουσία σε πραγματικές εκλογές - και αποδέχθηκε τους κανόνες και την κουλτούρα της δημοκρατίας. Το 1968, η Γαλλία συγκλονίστηκε από εξεγέρσεις στους δρόμους (κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ.) Ένα χρόνο αργότερα, ο ντε Γκωλ έχασε ένα δημοψήφισμα, παραιτήθηκε από πρόεδρος και συνταξιοδοτήθηκε.
Αντιθέτως, ο Πούτιν δεν κατάφερε να διαχωρίσει το όραμά του για εθνικό μεγαλείο από την προσωπική του εξουσία και πλούτο. Έχει προσκολληθεί στο Κρεμλίνο. Αυτοί που διαφωνούν με τις πολιτικές του ξυλοκοπούνται στους δρόμους, φυλακίζονται, εξορίζονται ή πεθαίνουν κάτω από ύποπτες συνθήκες.
Η Ρωσία χρειάζονταν τον δικό της ντε Γκωλ. Αντιθέτως, έχει καταλήξει με ένα κακέκτυπο του Ιβάν του Τρομερού.