Πριν από δεκαπέντε μήνες, ο στρατός του Βλαντιμίρ Πούτιν βρισκόταν στα περίχωρα του Κιέβου. Τώρα ο Ρώσος ηγέτης παλεύει για να διατηρήσει τον έλεγχο της Μόσχας.
Η εξέγερση των δυνάμεων της Βάγκνερ, με επικεφαλής τον Γιεβγκένι Πριγκόζιν, είναι η τελική επιβεβαίωση του πόσο καταστροφικά πήγε ο πόλεμος στην Ουκρανία για τον Πούτιν. Ακόμα κι αν ο Ρώσος ηγέτης επικρατήσει στη μονομαχία με τη Βάγκνερ, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι εντέλει μπορεί να επιβιώσει από μια τέτοια ταπείνωση. Το κύρος του, η δύναμή του, ακόμη και η ζωή του, κρέμονται από μια κλωστή.
Η ιστορική ειρωνεία είναι ότι οι ίδιες οι ενέργειες του Πούτιν έφεραν αυτό που φοβόταν περισσότερο: μια εξέγερση που απειλεί τόσο το ρωσικό κράτος όσο και την προσωπική του εξουσία.
Ο φόβος του Πούτιν για μια «έγχρωμη επανάσταση» στη Ρωσία χρονολογείται εδώ και σχεδόν 20 χρόνια. Και, εύλογα, η προέλευσή της βρίσκεται στην Ουκρανία. Η πορτοκαλί επανάσταση του 2004 - μια λαϊκή, δημοκρατική εξέγερση ενάντια σε εκλογές νοθείας στην Ουκρανία - άναψε τη σπίθα της παράνοιας στον Ρώσο πρόεδρο, που θέριευε συν τω χρόνω.
Από τότε, δυο αλληλένδετοι φόβοι στοιχειώνουν τον Πούτιν. Πρώτον, ότι η Ουκρανία θα ξεγλιστρούσε αμετάκλητα από τα χέρια της Ρωσίας. Δεύτερον, ότι μια επιτυχημένη εξέγερση υπέρ της δημοκρατίας στο Κίεβο θα ήταν η πρόβα τζενεράλε πριν από την κυρίως παράσταση στη Μόσχα.
Η απόφασή του να εισβάλει στην Ουκρανία το 2022 ήταν μια προσπάθεια να εξουδετερώσει και τους δύο κινδύνους — εγκαθιστώντας μια φιλορωσική, αυταρχική κυβέρνηση στο Κίεβο.
Ως πρώην πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών και θεωρητικός των συνωμοσιών, ο Πούτιν ήταν πεπεισμένος ότι οποιαδήποτε «έγχρωμη επανάσταση» —είτε στην Ουκρανία είτε στη Ρωσία— θα προερχόταν από την Ουάσιγκτον. Η άρνησή του να πιστέψει ότι οι Ουκρανοί μπορεί να έχουν την ικανότητα να αυτενεργήσουν τον έκανε μοιραία να υποτιμήσει τη δύναμή τους να αντισταθούν σε μια ρωσική εισβολή.
Εκτός από την υποτίμηση της δύναμης της Ουκρανίας, ο Πούτιν - μεθυσμένος από τον μύθο του Κόκκινου Στρατού της δεκαετίας του 1940 - υπερεκτίμησε μοιραία και τη στρατιωτική ισχύ της ίδιας της Ρωσίας. Η αποτυχία του ρωσικού στρατού άνοιξε την πόρτα ώστε να μπει στον πόλεμο η ομάδα Βάγκνερ. Αυτό έδωσε εξουσία και μια προπαγανδιστική πλατφόρμα στον Πριγκόζιν, τελικά επιτρέποντάς του να στραφεί ενάντια στο ρωσικό κράτος.
Το έρεισμα του Πούτιν στον ρωσικό λαό ξεκινούσε πάντα από το ότι έσωσε τη χώρα από την αναρχία της δεκαετίας του 1990. Αλλά αυτό που συμβαίνει τώρα θυμίζει το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα των σκληροπυρηνικών κατά του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ το 1991, όταν ο Μπόρις Γέλτσιν ανέβαινε σ' ένα τανκ έξω από το κοινοβούλιο. Τότε, ο λαός της Μόσχας έπαιξε ζωτικό ρόλο στα εκτυλισσόμενα γεγονότα. Η αντίδραση του ρωσικού λαού στην ανταρσία του Πριγκόζιν θα είναι ένα κρίσιμο —και ακόμη άγνωστο— μέρος αυτής της ιστορίας.
Στα πρώτα του σχόλια σχετικά με την ανταρσία Πριγκόζιν, ο Πούτιν επικαλέστηκε ένα ακόμη πιο σκοτεινό προηγούμενο: την υποτιθέμενη «πισώπλατη μαχαιριά» που τερμάτισε τη ρωσική πολεμική προσπάθεια το 1917 και έφερε επανάσταση και εμφύλιο πόλεμο στη χώρα. Αυτά τα λόγια ήθελαν να φανερώσουν αποφασιστικότητα και στοχοπροσήλωση. Αλλά δεν ήταν καθόλου καθησυχαστικά.
Η εξέγερση της Βάγκνερ θα δώσει ελπίδα στους αντιπάλους του καθεστώτος Πούτιν - τόσο εντός όσο και εκτός Ρωσίας. Για τον ουκρανικό στρατό, του οποίου η αντεπίθεση δεν είχε ιδιαίτερη επιτυχία, μοιάζει με ιστορική ευκαιρία. Εάν οι ρωσικές δυνάμεις στραφούν οι μεν εναντίον των δε ή αποσυρθούν από την πρώτη γραμμή για να υπερασπιστούν τον Πούτιν, πιθανώς αυτό θα σήμαινε αναδίπλωση στην ανατολική Ουκρανία.
Οι πολιτικοί κρατούμενοι στη Ρωσία, όπως ο Αλεξέι Ναβάλνι ή ο Βλαντιμίρ Καρα-Μούρζα, πρέπει επίσης να νιώθουν μια ελπίδα, να αισθάνονται την ευκαιρία. Ίσως παίξουν κάποιο ρόλο τους επόμενους μήνες.
Ο Πριγκόζιν, φυσικά, δεν είναι φιλελεύθερος. Η ρητορική του είναι έντονα εθνικιστική και βίαια ιμπεριαλιστική. Οι δυνάμεις της Βάγκνερ φημίζονται για την ωμότητά τους. Όμως ο Πριγκόζιν —όπως και ο Πούτιν— έχει απελευθερώσει τώρα δυνάμεις που θα πρέπει να παλέψει για να τις ελέγξει.