Υπήρξε μια στιγμή που η προεκλογική μάχη στην Τουρκία κατέληξε να περιστρέφεται γύρω από ένα κρεμμύδι και ένα πολεμικό πλοίο.
Ξεκίνησε όταν ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο άνθρωπος που ηγείται της προσπάθειας αποκαθήλωσης του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κάθισε τον περασμένο μήνα στο τραπέζι της κουζίνας του, με τον γιακά του πουκαμίσου του ανοιχτό και τα μανίκια σηκωμένα και σήκωσε ένα κρεμμύδι.
Το μήνυμα που ήθελε να στείλει ο αρχηγός της αντιπολίτευσης στους ψηφοφόρους ήταν ότι ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός υπό τη διακυβέρνηση του Ερντογάν έχει βλάψει κάθε νοικοκυριό. Η τιμή του κρεμμυδιού, που είναι βασικό υλικό στην τουρκική κουζίνα, έχει πενταπλασιαστεί στην Άγκυρα τους τελευταίους 18 μήνες.
«Η πραγματική ατζέντα των πολιτών είναι αυτή. Ξέρουν ότι όταν έρθω στην εξουσία, θα έρθει η δημοκρατία, το χρήμα θα ρέει, οι επενδύσεις θα ρέουν, το νόμισμα θα ανατιμηθεί, θα έρθει η ευημερία» σημείωσε ο Κιλιτσντάρογλου, με ένα ελαφρύ μειδίαμα. «Αλλά αν μείνει [ο Ερντογάν], αυτό το κρεμμύδι στα χέρια μου θα κοστίζει 100 λίρες. Αυτή τη στιγμή κάνει 30 λίρες».
Μια μέρα αργότερα, ο Ερντογάν πρόβαλε μια εντελώς διαφορετική εικόνα καθώς στεκόταν με ηγετικό ύφος σε ναυτική βάση για τα εγκαίνια ενός νέου πολεμικού πλοίου, μια εκδήλωση που χρησιμοποίησε για να καυχηθεί για τη δύναμη και την επιρροή που έχει αποκτήσει η Τουρκία υπό τη διακυβέρνησή του. Το πλοίο, είπε, ήταν ένα σύμβολο «που θα ενισχύσει τη θέση μας ως ηγέτιδας δύναμης στον "τουρκικό αιώνα" και ένα έθνος που έχει μια φωνή στον κόσμο».
Οι δύο αντικρουόμενες εικόνες συνοψίζουν τη δύσκολη επιλογή με την οποία είναι αντιμέτωποι οι ψηφοφόροι στις εκλογές: ένας χαρισματικός ισχυρός άνδρας που κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της χώρας για δύο δεκαετίες, ή ένας σιωπηλός, συνταξιούχος γραφειοκράτης που στοιχηματίζει ότι η μακρά περίοδος αυταρχικής διακυβέρνησης και το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης θα πείσουν επιτέλους τους ψηφοφόρους ότι έχει έρθει ώρα για αλλαγή.
Το διακύβευμα σπάνια ήταν υψηλότερο καθώς η Δημοκρατία γιορτάζει τα εκατό χρόνια της. Ο Ερντογάν παλεύει για την πολιτική του επιβίωση καθώς αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη εκλογική πρόκληση από τότε που ανέβηκε στην εξουσία το 2003, με τον Κιλιτσντάρογλου να ηγείται μιας εξακομματικής συμμαχίας που ενώθηκε με στόχο την ανατροπή του προέδρου.
Μια νίκη της αντιπολίτευσης, ιδιαίτερα με μικρή διαφορά, θα δοκίμαζε τη δέσμευση του Ερντογάν στη δημοκρατία, καθώς και την αφοσίωση του δικαστικού σώματος, της αστυνομίας και του στρατού, που έχει περάσει δύο δεκαετίες προσπαθώντας να θέσει υπό τον έλεγχό του.
Αν ο Ερντογάν, ο οποίος επιδεικνύει ολοένα και λιγότερη ανοχή στην πολιτική διαφωνία, εξασφαλίσει άλλη μια θητεία, οι επικριτές του φοβούνται ότι θα οδηγήσει την Τουρκία ακόμα πιο βαθιά στην απολυταρχία.
«Στην ουσία, είναι μια επιλογή για το πώς θα εξελιχθεί η τουρκική δημοκρατία», λέει ο Καν Σελτσούκι, διευθυντής της Istanbul Economics Research. «Αν κερδίσει, θα είναι συνέχιση αυτού του ανισόρροπου συστήματος όπου η δημοκρατία περιορίζεται στη διεξαγωγή εκλογών κάθε πέντε χρόνια, χωρίς τα υπόλοιπα».
Το αποτέλεσμα θα μπορούσε επίσης να καθορίσει την κατεύθυνση που θα πάρει η οικονομία των 900 δισ. δολαρίων. Η χώρα χρειάζεται επειγόντως να προσελκύσει ξένες επενδύσεις για να διαχειριστεί ένα έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που πλησιάζει το υψηλότερο επίπεδο από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή των στοιχείων και να αναπληρώσει τα μειούμενα συναλλαγματικά αποθέματα.
Είναι μια κρίση που έπληξε τη δημοτικότητα του Ερντογάν καθώς έχει εφαρμόσει μια ανορθόδοξη νομισματική πολιτική, επιμένοντας να τάσσεται ενάντια στην αύξηση των επιτοκίων ακόμα και μετά την εκτόξευση του πληθωρισμού και έχοντας απολύσει τρεις κεντρικούς τραπεζίτες σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια. Ωστόσο οι υποστηρικτές του επιμένουν ότι είναι ο μόνος άνθρωπος που μπορεί να διορθώσει το χάος.
Στην απέναντι γωνία, ο Κιλιτσντάρογλου δεσμεύεται να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των οικονομικών θεσμών του κράτους και να φέρει πίσω τους επιφυλακτικούς ξένους επενδυτές.
Θέλει να αποκαταστήσει τις συχνά δύσκολες σχέσεις του μέλους του ΝΑΤΟ με την Ευρώπη -μια δυνητικά σημαντική αλλαγή για τη Δύση, ενώ είναι απασχολημένη με τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία- και θα είναι μια πολύ λιγότερο επιθετική φιγούρα στη διεθνή σκηνή. Δεν θα έχει τη στενή, αλλά πολύπλοκη, σχέση που έχει σφυρηλατήσει ο Ερντογάν με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά θα διατηρήσει τις οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία, έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της Τουρκίας.
Ο Κιλιτσντάρογλου έχει επίσης υποσχεθεί να καταργήσει το σύστημα της εκτελεστικής προεδρίας του Ερντογάν, το οποίο εγκρίθηκε μετά από ένα επίμαχο συνταγματικό δημοψήφισμα το 2017, και επιστροφή στην κοινοβουλευτική δημοκρατία.
«Παραδώσαμε τη δημοκρατία της Τουρκίας σε ένα άτομο [τον Ερντογάν]. Τέτοια νοοτροπία δεν μπορεί να υπάρξει», λέει ο Κιλιτσντάρογλου στους Financial Times. «Θα κερδίσουμε και θα φτιάξουμε την Τουρκία».
Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Κιλιτσντάρογλου, αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), απολαμβάνει ένα μικρό προβάδισμα έναντι του κατεστημένου, με τις πιθανότητές του να αυξάνονται από το γεγονός ότι η παραδοσιακά διστακτική αντιπολίτευση είναι όσο ποτέ άλλοτε ενωμένη στον πολυετή της αγώνα να αποκαθηλώσει τον Ερντογάν.
Αλλά η αισιοδοξία της αντιπολίτευσης μετριάζεται από τη δυσκολία του εγχειρήματος. Ο Ερντογάν είναι ένας οξυδερκής και αδίστακτος πολιτικός που έχει ξεπεράσει επανειλημμένα τα εμπόδια που του έβαζαν οι αντίπαλοί του για να σημειώσει πολλαπλές νίκες σε βουλευτικές και προεδρικές εκλογές και σε δημοψηφίσματα.
Οι επικριτές αναγνωρίζουν επίσης ότι σε ένα έθνος βαθιά πολωμένο μεταξύ εκείνων που τάσσονται υπέρ ή κατά του Ερντογάν, εξακολουθεί να είναι αναμφισβήτητα ο πιο δημοφιλής πολιτικός της Τουρκίας, με ισχυρή βάση υποστηρικτών μεταξύ των θρησκευόμενων συντηρητικών που βλέπουν τις προοπτικές τους να συνδέονται με τις προοπτικές του προέδρου.
«Μετά από 20 χρόνια, φυσικά εξακολουθούμε να έχουμε κάποιες αμφιβολίες», λέει ένα μέλος της προεκλογικής ομάδας του Κιλιτσντάρογλου.
Στην κόψη του ξυραφιού
Δεν είναι η πρώτη φορά που δημοσκόποι και στελέχη της αντιπολίτευσης προβλέπουν ότι ο Ερντογάν μπορεί να ηττηθεί. Τον Ιούνιο του 2015, το ισλαμικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν έχασε την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία για πρώτη φορά σε 13 χρόνια. Ο Ερντογάν πέρασε στην αντεπίθεση και προκήρυξε πρόωρες εκλογές για τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Στη συνέχεια, το ΑΚΡ αψήφησε τις δημοσκοπήσεις που προέβλεπαν ότι δεν θα υπάρξει αυτοδύναμη κυβέρνηση και αποκατέστησε την πλειοψηφία του.
Τρία χρόνια αργότερα, η αντιπολίτευση στοιχημάτιζε ότι ο διψήφιος πληθωρισμός και η πτώση της λίρας θα συνέβαλαν στην αποκαθήλωση του Ερντογάν. Αντίθετα, κέρδισε με ποσοστό 53% και εξασφάλισε την εκτελεστική προεδρία που επιζητούσε από καιρό.
Σήμερα η οικονομική δυσφορία είναι πολύ βαθύτερη. Το τουρκικό νόμισμα, το οποίο είχε διολισθήσει στις 4,5 λίρες το δολάριο όταν οι ψηφοφόροι πήγαν στις κάλπες το 2018, σήμερα διαπραγματεύεται στις 19 λίρες το δολάριο. Τον Οκτώβριο, ο πληθωρισμός έφτασε σε υψηλό 24 ετών, καθώς η αύξηση στις τιμές καταναλωτή ξεπέρασε το 80%.
Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί από τον σεισμό που συγκλόνισε τη νότια Τουρκία τον Φεβρουάριο, σκοτώνοντας περισσότερους από 50.000 ανθρώπους και εκτοπίζοντας άλλα 3 εκατομμύρια, με πολλούς να επικρίνουν την αρχική αντίδραση της κυβέρνησης. Και ο Ερντογάν, 69 ετών, δεν έχει την ενέργεια που είχε κάποτε — η εκστρατεία του διακόπηκε για λίγο από μια γαστρεντερίτιδα που του προκάλεσε αδιαθεσία ζωντανά στην τηλεόραση.
«Κανένας κατεστημένος φορέας δεν έχει μπει σε μια εκστρατεία με τόσο πολλούς δομικούς περιορισμούς και ελλείψεις», λέει ο Μπερκ Έσεν, επίκουρος καθηγητής πολιτικών επιστημών στην Κωνσταντινούπολη στο πανεπιστήμιο Σαμπάνσι και μέλος του CHP. «Επιπλέον, πρόκειται για μια κυβέρνηση που βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 21 χρόνια, κάτι πρωτόγνωρο στην πολυκομματική ιστορία της Τουρκίας και ο Ερντογάν είναι ένας ηλικιωμένος απολυταρχικός ηγέτης. Όταν προσθέτετε όλους αυτούς τους παράγοντες, δομικά μιλώντας, πρέπει να ηττηθεί» πρόσθεσε.
Είναι, ωστόσο, μόνο «συγκρατημένα αισιόδοξος» ότι η αντιπολίτευση θα επικρατήσει. Όπως και άλλοι αναλυτές, ο Έσεν προβλέπει ότι η προεδρική αναμέτρηση θα οδηγηθεί σε δεύτερο γύρο, με κανέναν υποψήφιο να μην συγκεντρώνει πάνω από το 50% των ψήφων. Οι αναλυτές προβλέπουν επίσης ότι δεν θα υπάρξει αυτοδύναμη κυβέρνηση, ενώ θεωρούν πιθανό το μπλοκ του AKP να εξασφαλίσει τις περισσότερες έδρες, υπογραμμίζοντας πόσο αμφίρροπη είναι η μάχη.
«Η αίσθησή μου είναι ότι τόσο η αντιπολίτευση, όσο και το κυβερνών κόμμα είναι σίγουροι για τη νίκη, και αυτό δεν είναι καλό σημάδι σε ένα αυταρχικό κράτος, γιατί ναι, τα αυταρχικά καθεστώτα δεν υπολογίζουν σωστά, αλλά τείνουν επίσης να έχουν πολλούς πόρους στη διάθεσή τους» τόνισε ο Έσεν.
Αναλυτές και στελέχη της αντιπολίτευσης παραπονιούνται εδώ και καιρό ότι η ψηφοφορία διεξάγεται με άνισους όρους. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τον κρατικό μηχανισμό για να στηρίξει την εκστρατεία του και πολλά από τα μέσα ενημέρωσης έχουν πέσει υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης, υιοθετώντας το αφήγημα του προέδρου.
Η εκστρατεία του χαρακτηρίστηκε από έναν συνδυασμό προεκλογικών δώρων - από δωρεάν φυσικό αέριο για έναν μήνα έως αύξηση του κατώτατου μισθού και προσφορά στους φοιτητές έως και 10 GB δωρεάν ίντερνετ - και εκδηλώσεων για την υλοποίηση κρατικών επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένου του πολεμικού πλοίου, μιας μονάδας επεξεργασίας φυσικού αερίου εγκατάσταση και ένα πυρηνικό εργοστάσιο ρωσικής κατασκευής.
Στις ομιλίες του, ο Ερντογάν προσπάθησε να προβάλει την εμπειρία του και τη δύναμη του κράτους, ενώ κατηγόρησε τον Κιλιτσντάρογλου ότι προετοιμάζεται να «ζητιιανέψει» από δυτικούς χορηγούς και «τοκογλύφους» και να παραδοθεί στο ΔΝΤ ενώ είναι υπέρ των ΛΟΑΤΚΙ και ευθυγραμμίζεται με τους «τρομοκράτες».
Αλλά οι υποστηρικτές του Ερντογάν γνωρίζουν ότι θα δώσει μάχη. Ένα άτομο με πληροφορίες για την καμπάνια λέει: «Δεν υπάρχει πανικός, αλλά δεν νιώθει άνετα».
Ο Φερχάτ Πιριντσί, αναλυτής στη Seta, μια δεξαμενή σκέψης που έχει στενούς δεσμούς με τον Ερντογάν και την κυβέρνησή του, λέει ότι η εκστρατεία του προέδρου είναι «σίγουρη». Αλλά «νομίζουν ότι πρέπει να δουλέψουν σκληρά, ξέρουν ότι είναι οριακά». Πιστεύει ότι παρά την κριτική για την αντίδραση της κυβέρνησης στον σεισμό, η μαζική ανοικοδόμηση χρειάζεται δουλειά, κάτι που είναι προς όφελος του Ερντογάν που επικαλείται την εμπειρία και το ιστορικό του στην παράδοση έργων υποδομής.
«Πριν από το σεισμό η στήριξη για την κυβέρνηση έπεφτε λόγω της οικονομικής κρίσης. Μετά τον σεισμό... Όλοι άρχισαν να ρωτούν "ποιος μπορεί να [μας βοηθήσει] να ανακάμψουμε;"» σημειώνει «Όταν εξετάζει κανείς τις δημοσκοπήσεις, βλέπει ότι ακόμα και άνθρωποι που δεν ψηφίζουν Ερντογάν, λένε Ερντογάν. Είναι θέμα εμπιστοσύνης».
Ο Πιριντσί υποπτεύεται επίσης ότι η αντιπολίτευση έδωσε κατά λάθος ένα πλεονέκτημα στον Ερντογάν επιλέγοντας τον Κιλιτσντάρογλου ως υποψήφιο. «Ήταν ένας από τους καλύτερους αντιπάλους για τον Ερντογάν επειδή τον γνωρίζει», λέει. «Ο Ερντογάν είναι δαιμόνιος πολιτικός».
«Καλός δημόσιος υπάλληλος»
Δεν είναι μόνο εκείνοι που στηρίζουν τον Ερντογάν που αμφισβητούν την εκλογιμότητα του Κιλιτσντάρογλου.
Μήνες αφότου το «τραπέζι των έξι» της αντιπολίτευσης ανακοίνωσε τη συμφωνία για ένωση πίσω από έναν ενιαίο υποψήφιο πέρυσι, κυκλοφόρησαν εικασίες για το αν θα επέλεγε τον 74χρονο ή έναν από τους νεότερους, πιο χαρισματικούς ηγέτες του CHP, κυρίως τον Εκρέμ Ιμάμογλου ή τον Μανσούρ Γιαβάς, τους δημάρχους της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας.
Η συμμαχία υπό την ηγεσία του CHP περιλαμβάνει το εθνικιστικό «Καλό Κόμμα» υπό την ηγεσία της Μεράλ Ακσενέρ και δύο μικρότερα κόμματα με επικεφαλής τους πρώην συμμάχους του Ερντογάν. Η τρίτη μεγαλύτερη πολιτική ομάδα της Τουρκίας, το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) δεν έχει ενταχθεί στον συνασπισμό, αλλά, το σημαντικότερο, στηρίζει την προσπάθεια του Κιλιτσντάρογλου.
Οι εντάσεις σχετικά με το ζήτημα της ηγεσίας ξέσπασαν τον Μάρτιο, όταν η Ακσενέρ απέσυρε το «Καλό Κόμμα» από τον συνασπισμό λέγοντας ότι δεν μπορούσε να στηρίξει τον Κιλιτσντάρογλου, λίγες μέρες πριν οριστεί υποψήφιος. Το «Καλό Κόμμα» επέστρεψε στο μαντρί αφού ο Ιμάμογλου και ο Γιαβάς διορίστηκαν ως αντιπρόεδροι (ο συνασπισμός έχει επτά αντιπροέδρους).
Αλλά ο Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος ηγείται από 2010 του CHP, του κοσμικού κόμματος του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτή πατέρα της Τουρκίας, χωρίς προηγουμένως να αντιμετωπίσει άμεσα τον Ερντογάν, αντιμετωπίζει ακόμα αμφισβήτηση.
Ο Έσεν λέει ότι υπήρχαν «καλύτερες επιλογές» για τον υποψήφιο πρόεδρο. Περιγράφει τον Κιλιτσντάρογλου ως ένα ευγενικό, ήσυχο άτομο — «έναν καλό δημόσιο υπάλληλο που ξέρει πώς να δουλεύει σιωπηλά» και μπορεί να υποτιμηθεί.
Ο Μπιλτζέ Γιλμάζ, ανώτερο στέλεχος του «Καλού Κόμματος» και καθηγητής στη σχολή οικονομικών στο Wharton, ο οποίος διαφημίζεται ως πιθανός τσάρος της οικονομίας εάν νικήσει η αντιπολίτευση, είναι μετρημένος όταν συζητά για τον Κιλιτσντάρογλου, λέγοντας ότι «είναι αυτό που είναι τώρα».
Η ανησυχία του είναι τα «κόλπα» που μπορεί να επιστρατεύσει ο Ερντογάν. «Θα είναι δύσκολο», λέει ο Γιλμάζ. «Αυτοί οι «απολυταρχικοί» ηγέτες δεν μπορούν να χάσουν, δεν έχουν την πολυτέλεια να χάσουν... οπότε θα προσπαθήσει σκληρά αναμφίβολα».
Οι υποστηρικτές του Ερντογάν επιμένουν ότι θα κερδίσει δίκαια ως ο πιο δημοφιλής υποψήφιος. Ωστόσο, οι ανησυχίες για τις εκλογικές παρατυπίες και την ανεξαρτησία του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου, του κύριου εκλογικού οργάνου, έχουν αυξηθεί παράλληλα με τον αυταρχισμό του Ερντογάν.
Οι αναλυτές συνήθως χωρίζουν τα χρόνια του Ερντογάν στην εξουσία σε δύο περιόδους. Κατά τη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του, επέτυχε ευρεία ανάπτυξη, υλοποίησε μυριάδες έργα υποδομής, βελτίωσε την πλειονότητα των ευσεβών συντηρητικών που προηγουμένως είχαν περιθωριοποιηθεί από κοσμικούς πολιτικούς και προσέλκυσε ξένες επενδύσεις.
Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν, ωστόσο, μετά τις πολύμηνες διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί το 2013 κατά της ανοικοδόμησης εμπορικού κέντρου στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ερντογάν απάντησε με βίαιη καταστολή. Η διολίσθηση προς τον αυταρχισμό επιταχύνθηκε μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, μετά την οποία ξεκίνησε μια σαρωτική εκκαθάριση των υπηρεσιών ασφαλείας και των δημόσιων υπηρεσιών, επιβάλλοντας παράλληλα μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης που συνέχισε να είναι σε ισχύ όταν διεξήχθησαν εκλογές δύο χρόνια αργότερα.
Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί με τον Σελαχατίν Ντεμιρτάς, τον πρώην ηγέτη του HDP, να περνά τον έβδομο χρόνο στη φυλακή με την κατηγορία της υποστήριξης της τρομοκρατίας και με τον Ιμάμογλου να αντιμετωπίζει πιθανή στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων αφού δικαστήριο τον καταδίκασε τον Δεκέμβριο για «προσβολή» εκλογικής επιτροπής
Ο Ιμαμόγλου προκάλεσε την οργή του προέδρου το 2019 αφού κέρδισε οριακά τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης -της πόλης όπου μεγάλωσε ο Ερντογάν- για πρώτη φορά μετά από ένα τέταρτο του αιώνα.
Η εκλογική επιτροπή διέταξε επανάληψη εκλογών, την οποία κέρδισε ο Ιμάμογλου. Αλλά η αντιπολίτευση θεώρησε ότι η εκλογική επιτροπή υπέκυψε στην πολιτική πίεση - μια προειδοποίηση για το τι μπορεί να συμβεί.
Παρόλα αυτά, αναλυτές και αξιωματούχοι της αντιπολίτευσης λένε ότι ενώ δεν αναμένουν δίκαιες εκλογές, ελπίζουν ότι η διαδικασία θα είναι σχετικά ελεύθερη, πιστεύοντας ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό ψήφων θα μπορούσε να παραποιηθεί.
Όμως ο Γιλμάζ ανησυχεί για το πώς μπορεί να αντιδράσει ο Ερντογάν αν δεν υπάρξει αυτοδύναμη κυβέρνηση και ο πρόεδρος αναγκαστεί να κατέβει σε δεύτερο γύρο που θα διεξαχθεί δύο εβδομάδες μετά την ψηφοφορία της Κυριακής.
«Σίγουρα θα υπάρξουν νοθείες, αλλά υπάρχουν περισσότερα πράγματα που με ανησυχούν» ανέφερε ο Γιλμάζ. «Μπορεί κάποια στιγμή να νιώσει ότι μια αίσθηση αστάθειας μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες νίκης... μπορεί να [δημιουργήσει] κάποιες εντάσεις».
Καθώς οι τόνοι της αντιπαράθεσης ανέβηκαν τον περασμένο μήνα, ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού παρουσίασε τις εκλογές ως μια δυτική «απόπειρα πολιτικού πραξικοπήματος». Ωστόσο, ο Γιλμάζ και άλλοι φαίνονται σίγουροι ότι ο Ερντογάν θα αποδεχόταν την ήττα, ιδιαίτερα εάν ο Κιλιτσντάρογλου εξασφαλίσει μια καθαρή νίκη. «Δεν νομίζω ότι θα μπει σε μια πορεία καταστροφική για τον ίδιο και τη χώρα», λέει ο Γιλμάζ.
«Παρ' όλα όσα έχουν γίνει, η Τουρκία έχει αρκετή δημοκρατική ιστορία και θεσμούς για να αποτρέψει μια αρπαγή της εξουσίας» τονίζει ο Σελτσούκι της Istanbul Economics Research. «Δεύτερον, πιστεύω ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας θα ταχθούν στο πλευρό του νικητή. Μπορεί να διαλύσει κανείς το δικαστικό σώμα, να διαλύσει τους θεσμούς, αλλά όταν πρόκειται για την κάλπη, δεν πρέπει να ανακατεύεται — το τουρκικό κοινό αντιδρά κάθε φορά».
Το αποτέλεσμα είναι πιθανό να καθοριστεί από τους «ανήσυχους συντηρητικούς» που παραδοσιακά ψηφίζουν τον Ερντογάν, αλλά δεν πιστεύουν πλέον ότι τα καταφέρνει, τους 5,3 εκατομμύρια νέους ψηφοφόρους και τους Κούρδους που αποτελούν περίπου το 18% του πληθυσμού των 85 εκατομμυρίων, λένε οι αναλυτές.
Αλλά ακόμα κι αν ο Ερντογάν χάσει, λίγοι θα βιαστούν να γράψουν το πολιτικό του επικήδειο, ιδίως από τη στιγμή που θα υπάρχουν ερωτήματα για το πώς η αντιπολίτευση θα κρατηθεί ενωμένη αν βρεθεί αντιμέτωπη με τις τεράστιες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Τουρκία.
Οι αναλυτές λένε ότι ζητήματα που κυμαίνονται από την κατανομή θέσεων στο υπουργικό συμβούλιο μέχρι τον τρόπο με τον οποίο τα ετερόκλητα κόμματα του συνασπισμού αντιμετωπίζουν τα δικαιώματα των Κούρδων και την τριανταετή εξέγερση Κούρκων μαχητών, θα δοκιμάσουν τη συνοχή της.
Αξιωματούχοι της αντιπολίτευσης υπερασπίζονται τον συνασπισμό, υποστηρίζοντας ότι ήταν πάνω από ένα έτος στα σκαριά, προσθέτοντας ότι τα κόμματα έχουν συμφωνήσει σε περίπου 2.300 σημεία πολιτικής.
«Μπορεί να έχουν διαφορετικές απόψεις, αλλά έχουν υπογράψει ένα έγγραφο πολιτικής», επιμένει ο Γιλμάζ. «Εάν κάποιος συνασπισμός είναι σταθερός, είναι αυτός».
Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, με μια ασταθή οικονομική προοπτική και έναν πολιτικά διχασμένο πληθυσμό, η Τουρκία έχει έναν δύσκολο δρόμο μπροστά. «Αυτή θα είναι η πιο δύσκολη κατάσταση για τη δημοκρατία στην ιστορία της, τον αποκαλώ αιώνα της καταστροφής», λέει ο Γιλμάζ.
«Και δικαίως».