Σχεδόν 10 μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι σύμμαχοι που υποστήριξαν την πολεμική προσπάθεια του Κιέβου ανησυχούν όλο και περισσότερο από τον αγώνα δρόμου για αύξηση της παραγωγής πυρομαχικών, καθώς η σύγκρουση ροκανίζει τα αποθέματά τους.
Διακυβεύεται όχι μόνο η ικανότητα της Δύσης να συνεχίσει να προμηθεύει την Ουκρανία με τα όπλα που χρειάζεται, αλλά και η ικανότητα των συμμάχων να δείξουν σε αντιπάλους, όπως η Κίνα, ότι έχουν μια βιομηχανική βάση που μπορεί να παραγάγει επαρκή οπλισμό για να χτίσει αξιόπιστη άμυνα έναντι πιθανής επίθεσης.
«Η Ουκρανία έχει θέσει την προσοχή μας... στο τι έχει πράγματι σημασία», είπε ο Ουίλιαμ Λα Πλαντ, επικεφαλής αγοράς όπλων στο Πεντάγωνο, σε πρόσφατη διάσκεψη στο Πανεπιστήμιο George Mason. «Σημασία έχει η παραγωγή. Η παραγωγή μετράει».
Αφού έστειλαν στρατιωτική υποστήριξη άνω των 40 δισ. δολαρίων στην Ουκρανία, κυρίως από υφιστάμενα αποθέματα, τα υπουργεία Άμυνας των μελών του ΝΑΤΟ ανακαλύπτουν ότι οι αδρανείς γραμμές παραγωγής όπλων δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν από τη μια μέρα στην άλλη. Η αύξηση της παραγωγικής ικανότητας απαιτεί επενδύσεις που, με τη σειρά τους, εξαρτώνται από την εξασφάλιση μακροπρόθεσμων συμβάσεων.
Οι ΗΠΑ έχουν στείλει στην Ουκρανία περίπου το ένα τρίτο του αποθέματος αντιαρματικών πυραύλων Javelin και το ένα τρίτο του αποθέματος αντιαεροπορικών πυραύλων Stinger. Αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα μπορέσουν να τους αντικαταστήσουν γρήγορα. «Δεν υπάρχει αμφιβολία πως... [οι προμήθειες στην Ουκρανία] έχουν ασκήσει πίεση στη βάση της αμυντικής βιομηχανίας μας», δήλωσε τον περασμένο μήνα ο Κόλιν Καλ, υφυπουργός Άμυνας των ΗΠΑ.
Η Βρετανία έχει στραφεί σ' ένα τρίτο μέρος, το οποίο αρνήθηκε να προσδιορίσει, προκειμένου να ανανεώσει τα αποθέματα αντιαρματικών πυραύλων NLAW που έχουν εξαντληθεί. «Αναγκαστήκαμε να γνωρίσουμε δύσκολες πλευρές της πραγματικότητας», δήλωσε τον Οκτώβριο ο Τζέιμς Χίπι, υπουργός Ενόπλων Δυνάμεων.
Τα αποθέματα όπλων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται ακόμη και σε έλλειψη. Η Γαλλία μπόρεσε να στείλει έξι αυτοκινούμενα οβιδοβόλα Caesar στην Ουκρανία τον Οκτώβριο μόνο εκτρέποντας μια δανική παραγγελία για το πυροβόλο υψηλής τεχνολογίας.
Για δύο βασικούς λόγους οι δυτικές χώρες δυσκολεύονται να αντλήσουν νέες στρατιωτικές προμήθειες, δήλωσαν αξιωματούχοι της άμυνας και στελέχη επιχειρήσεων. Ο πρώτος είναι δομικός. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αυτές οι χώρες έχουν απολαύσει το αγαθό της ειρήνης μειώνοντας τις στρατιωτικές δαπάνες, περιορίζοντας την αμυντική βιομηχανία και προχωρώντας σε λελογισμένη παραγωγή, «τόσο όσο», με χαμηλά αποθέματα εξοπλισμού, όπως πυρομαχικών. Κι αυτό γιατί η καταπολέμηση στασιαστών και τρομοκρατών δεν απαιτούσε το είδος βαρέων όπλων που απαιτούνται σε χερσαίες συγκρούσεις υψηλής έντασης.
Η Ουκρανία άλλαξε τα δεδομένα. Κατά τη διάρκεια σφοδρών μαχών στην ανατολική περιοχή του Ντονμπάς το καλοκαίρι, η Ρωσία μέσα σε δύο μέρες χρησιμοποίησε περισσότερα πυρομαχικά απ' όσα διέθετε το απόθεμα του βρετανικού στρατού. Με τους ρυθμούς που δουλεύει το πυροβολικό της Ουκρανίας, τα βρετανικά αποθέματα θα μπορούσαν να διαρκέσουν μια εβδομάδα, ενώ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι του Ηνωμένου Βασιλείου δεν βρίσκονται σε καλύτερη θέση, σύμφωνα με έκθεση της δεξαμενής σκέψης Royal United Services Institute στο Λονδίνο.
«Η Δύση έχει πρόβλημα με την περιορισμένη ικανότητα της αμυντικής βιομηχανίας της», είπε ο Μικ Ράιαν, που διετέλεσε στρατηγός του αυστραλιανού στρατού. «Θα απαιτηθεί ένα μείζον πρόγραμμα βιομηχανικής επέκτασης, προκειμένου οι χώρες της Δύσης να οικοδομήσουν ξανά την ικανότητα σχεδιασμού, παραγωγής και αποθήκευσης... μεγάλων ποσοτήτων πυρομαχικών».
Ο δεύτερος παράγοντας είναι η γραφειοκρατία. Οι κυβερνήσεις λένε ότι έχουν δεσμευτεί για μεγαλύτερους αμυντικούς προϋπολογισμούς. Ωστόσο, μέσα σε τόση οικονομική αβεβαιότητα, έχουν αργήσει να συντάξουν τις πολυετείς συμβάσεις προμηθειών που χρειάζονται οι αμυντικοί όμιλοι για να επιταχύνουν την παραγωγή.
«Είναι πρόβλημα εταιρικής χρηματοδότησης», δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος της ευρωπαϊκής άμυνας. «Καμία εταιρεία δεν θέλει να επενδύσει σε δεύτερη εργοστασιακή γραμμή για να ενισχύσει την παραγωγή χωρίς μακροπρόθεσμη συμβατική βεβαιότητα. Θα εξακολουθεί να συνιστά απειλή η Ρωσία σε πέντε χρόνια και, αν όχι, θα συνεχίσουν τότε οι κυβερνήσεις να αγοράζουν όπλα από τις εταιρείες;»
Η απουσία βεβαιότητας επικρατεί και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, λένε στελέχη επιχειρήσεων. Η Saab, η σουηδική αμυντική και αεροδιαστημική εταιρεία που κατασκευάζει πυραύλους NLAW και μαχητικά αεροσκάφη Gripen, λέει ότι βρίσκεται σε συνομιλίες με πολλές κυβερνήσεις για νέες παραγγελίες, αλλά η πρόοδος στην υπογραφή συμβάσεων παραμένει αργή.
«Όσον αφορά την εισαγωγή παραγγελιών απευθείας συνδεδεμένων με την Ουκρανία... πολύ λίγα συμβαίνουν στην πραγματικότητα», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Saab Μίκαελ Γιόχανσον. «Είμαι σίγουρος ότι θα γίνουν... αλλά οι διαδικασίες σύναψης συμβάσεων είναι ακόμα αρκετά αργές».
Η βρετανική BAE Systems επίσης λέει ότι βρίσκεται «σε συνομιλίες» με τη βρετανική κυβέρνηση για την αύξηση της παραγωγής σειράς πυρομαχικών, ενώ αμερικανικές αμυντικές εταιρείες έχουν παρόμοια παράπονα για την έλλειψη ξεκάθαρου «σήματος» για ζήτηση από την Ουάσιγκτον.
«Βρίσκονται σε κατάσταση "δείξε μου τα λεφτά"», είπε ο Μαρκ Κάνσιαν, ανώτερος σύμβουλος στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών της Ουάσιγκτον. «Ανησυχούν [οι αμυντικές εταιρείες] ότι θα επεκτείνουν την δυναμικότητά τους, μετά ο πόλεμος θα τελειώσει και το υπουργείο Άμυνας θα κόψει τις συμβάσεις».
Η Κάθι Γουόρντεν, διευθύνουσα σύμβουλος της Northrop Grumman, είπε ότι οι διαδικασίες σχετικά με τις προμήθειες του Πενταγώνου -που δίνουν «πολύ κινητικό σήμα ζήτησης» για τη δημιουργία αποθεμάτων μόνο αφού εξαντληθούν γρήγορα σε μια σύγκρουση- δεν είναι μοντέλο που «έχει νόημα» εάν στόχος είναι οι βιώσιμες επενδύσεις στην παραγωγή.
Ορισμένοι κατασκευαστές όπλων παράγουν ήδη με πλήρη δυναμικότητα, με βάρδιες 24 ώρες το 24ωρο. «Είμαστε πρόθυμοι να χρηματοδοτήσουμε την επέκταση της δυναμικότητας... όταν κατανοήσουμε καθαρά ποιο θα είναι το σήμα της ζήτησης », δήλωσε ο Frank St John, επικεφαλής επιχειρησιακός διευθυντής της Lockheed Martin, κατασκευάστριας των HIMARS και Javelins.
Δυτικοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι ο εφοδιασμός της Ουκρανίας δεν έχει θέσει σε κίνδυνο τη στρατιωτική ετοιμότητα των χωρών τους, ενώ οι ρωσικές στρατιωτικές ελλείψεις είναι πολύ χειρότερες. Η Μόσχα πρέπει να προμηθευτεί όπλα, όπως βλήματα πυροβόλων και drones, από τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν.
Ωστόσο, ενώ υπάρχει σχεδόν συναίνεση σε ολόκληρο το ΝΑΤΟ, ειδικά στα ευρωπαϊκά μέλη του, σχετικά με την ανάγκη να ενισχυθούν οι στρατιωτικές και αμυντικές τους βιομηχανίες, οι εταιρείες μπορούν να προχωρήσουν μόνο εφόσον αποκτήσουν μεγαλύτερη συμβατική βεβαιότητα.
«Οι συμβάσεις έχουν σημασία. Τα λεφτά... μετράνε», είπε ο Λα Πλαντ του Πενταγώνου. «Μόλις [οι αμυντικές εταιρείες] δουν ότι θα βάλουμε χρήματα [σε παραγγελίες] ... θα πάρουν το μήνυμα, αυτή είναι η δουλειά τους».