Η Κριστίν Λαγκάρντ έκανε λόγο για μια «ιστορική στιγμή» την Πέμπτη, μετά την ομόφωνη απόφαση των αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να δημιουργήσουν ένα εργαλείο αγοράς ομολόγων που η πρόεδρος της ΕΚΤ ευελπιστεί ότι θα αποτρέψει την πρόκληση νέας κρίσης χρέους στην ευρωζώνη λόγω της άνοδου των επιτοκίων.
Δίνοντας στον εαυτό της την εξουσία να αγοράζει απεριόριστες ποσότητες ομολόγων οποιασδήποτε χώρας που κρίνει ότι υποφέρει από μια άνοδο του κόστους δανεισμού της πέρα από τα επίπεδα που δικαιολογούν τα οικονομικά της θεμελιώδη, η ΕΚΤ καταπιάνεται με μια βασική αδυναμία που κατατρέχει τους φορείς άσκησης πολιτικής στην ευρωζώνη από τότε που η κρίση χρέους κόντεψε να διαλύσει το ενιαίο νόμισμα πριν από μια δεκαετία.
H ιδέα της αντιμετώπισης των μεγάλων αποκλίσεων στο κόστος δανεισμού των κρατών-μελών δεν είχε λάβει αρχικά θερμή υποδοχή από αξιωματούχους στις φειδωλές χώρες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, οι οποίοι ανησυχούσαν ότι η κεντρική τράπεζα θα ενθαρρύνει τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό μεταξύ των αδύναμων χωρών και ότι μπορεί να πλησιάσει επικίνδυνα στην απευθείας χρηματοδότηση κυβερνήσεων -μια πρακτική που είναι παράνομη με βάση τις συνθήκες της Ε.Ε.
Εντέλει, οι αξιωματούχοι αναγκάστηκαν να οριστικοποιήσουν το νέο εργαλείο γρηγορότερα από ό,τι θα ήθελαν λόγω του sell-off των ιταλικών ομολόγων, το οποίο επιδεινώθηκε αυτή την εβδομάδα, μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού της χώρας και πρώην προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, οδηγώντας σε διεύρυνση του spread ανάμεσα στα ιταλικά και τα γερμανικά ομόλογα.
Πώς κατέληξε η ΕΚΤ σε συμφωνία;
Η Λαγκάρντ είπε ότι ένιωσε μεγάλη ικανοποίηση όταν και τα 25 μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου στήριξαν τη δημιουργία του εργαλείου προστασίας μετάδοσης της νομισματικής πολιτική ή TPI -ενός εργαλείου που όπως είπε θα «διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη σωστή μετάδοση της νομισματικής μας πολιτικής στο μέλλον».
Αναλυτές υποψιάζονται ότι επιτεύχθηκε ένας κλασικός ευρωπαϊκός συμβιβασμός, με τα «γεράκια» του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ να διασφαλίζουν μια μεγαλύτερη από την αναμενόμενη αύξηση επιτοκίων μισής ποσοστιαίας μονάδας, με αντάλλαγμα τη στήριξή τους στο TPI.
«Μοιάζει με παζάρι» ανέφερε ο Χόλγκερ Σμίλντινγκ, επικεφαλής οικονομολόγος στη γερμανική επενδυτική τράπεζα Berenberg. «Τα παροιμιώδη γεράκια της ΕΚΤ επέβαλαν το αίτημά της για αύξηση επιτοκίων 50 μονάδων βάσης αντί 25 μονάδων βάσης σήμερα. Τα περιστέρια απέκτησαν μια νέα γραμμή άμυνας ενάντια σε μια υπερβολική διεύρυνση των spread των αποδόσεων εντός της ευρωζώνης».
Πώς θα δουλεύει το εργαλείο;
Η ΕΚΤ ανέφερε ότι θα αγοράζει κυρίως κρατικά ομόλογα ωρίμανσης από ένα ως δέκα έτη από όποια χώρα «βιώνει επιδείνωση των χρηματοδοτικών συνθηκών που δεν δικαιολογείται από τα θεμελιώδη οικονομικά της μεγέθη».
Αυτό σημαίνει με απλά λόγια ότι οι φορείς άσκησης πολιτικής θα μπορούν να αντιδρούν σε οποιεσδήποτε πιέσεις της αγοράς δέχονται τα κράτη -εκτός από αυτές που προκαλούνται από αλλαγές στο οικονομικό outlook. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε επίσης να εξετάσει την αγορά χρεογράφων του ιδιωτικού τομέα, «αν κριθεί απαραίτητο».
Υπάρχουν πολύ λίγα όρια στην έκταση αυτών των αγορών -το μέγεθός τους θα «εξαρτάται από τη σοβαρότητα των κινδύνων» και όχι σε κάποιο προσυμφωνημένο όριο. Η Λαγκάρντ τόνισε ότι το Διοικητικό Συμβούλιο θα αποφασίζει αποκλειστικά αυτό πότε θα χρησιμοποιεί το νέο εργαλείο και χωρίς να εξαρτάται από κανέναν.
Η ΕΚΤ ισχυρίστηκε ότι οποιαδήποτε αγορά ομολόγων με το νέο εργαλείο δεν θα φουσκώσει των ισολογισμό €9 τρισ., αλλά δεν διευκρίνισε πώς ακριβώς θα συμβεί αυτό.
Υπάρχουν όροι στη χρήση του νέου εργαλείου;
Οι προηγούμενες αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ έχουν επανειλημμένα αμφισβητηθεί νομικά στο συνταγματικό δικαστήριο της Γερμανίας και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα υπάρξουν αντίστοιχες κινήσεις ενάντια του τελευταίου σχεδίου της.
Και οι 19 χώρες της ευρωζώνης θα είναι αυτόματα επιλέξιμες για το εργαλείο, εφόσον δεν βρίσκονται σε διαδικασία ελέγχου για παραβίαση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΚΤ και εκπληρώνουν τους όρους για τη λήψη χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ε.Ε. Η ΕΚΤ θα εξετάσει επίσης αν «η τροχιά του δημόσιου χρέους μιας χώρας είναι βιώσιμη και αν έχει συνετές και βιώσιμες μακροοικονομικές πολιτικές».
Πριν την ενεργοποίηση του νέου εργαλείου, η Λαγκάρντ ανέφερε ότι το Συμβούλιο θα αξιολογεί «τους δείκτες της αγοράς και μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής», όπως το κόστος δανεισμού για τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις, για να καθορίσει αν τα μέτρα νομισματικής πολιτικής που λαμβάνει έχουν τον επιθυμητό αντίκτυπο σε όλη την ευρωζώνη και στη συνέχεια θα αποφαίνεται αν η αγορά ομολόγων ευθυγραμμίζεται με την επιδίωξη του στόχου του 2% για τον πληθωρισμό.
Θα βοηθήσει αυτό την Ιταλία;
Οι περισσότεροι αναλυτές δεν πιστεύουν ότι το νέο εργαλείο της ΕΚΤ θα αποδειχθεί ιδιαίτερα ωφέλιμο, αν η Ρώμη βυθιστεί σε πολιτική κρίση, για παράδειγμα αν μια νέα κυβέρνηση αρνηθεί να εφαρμόσει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θεωρούνται τμήματα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Όταν ρωτήθηκε για την Ιταλία, η Λαγκάρντ είπε: «Τα πολιτικά ζητήματα αφορούν τη δημοκρατική διαδικασία κάθε κράτους-μέλους και αυτό σίγουρα ισχύει για τη χώρα στην οποία αναφέρεστε». Πρόσθεσε ότι «μπορούν να προκύψουν δικαιολογημένες διαφορές στις χρηματοδοτικές συνθήκες μεταξύ κρατών», υπονοώντας ότι η ΕΚΤ δεν θα παρέμβει, αν κρίνει ότι οι επενδυτές έχουν δικαιολογημένες ανησυχίες για την κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής στην Ιταλία.
Αν οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων αυξηθούν «εν μέσω ανησυχιών για τα εκλογικά αποτελέσματα, η ΕΚΤ θα μπορούσε να αποφασίσει να μην ενεργοποιήσει το TPI», ανέφερε ο Φρέντερικ Ντουκροζέ, επικεφαλής μακροοικονομικών ερευνών στην Pictet Wealth Management.