Η Ρωσία πρέπει να καταβάλει δύο πληρωμές επιτοκίων επί των ομολόγων της σε δολάρια σήμερα, όμως δεν είναι ξεκάθαρο εάν οι δυτικοί επενδυτές θα λάβουν τα μετρητά τους ή αν δυνητικά τους περιμένει μια μοναδικά χαοτική κήρυξη στάσης πληρωμών.
Σε αυτή την περίπτωση, η πρώτη στάση πληρωμών της Ρωσίας από το 1998 θα έκλεινε ένα εντυπωσιακό turnaround. Πριν εισβάλει στην Ουκρανία, η Ρωσία θεωρούνταν μια από τις πιο φερέγγυες χώρες του κόσμου, με χαμηλά επίπεδα χρέους και τεράστιες εξαγωγές πετρελαίου και αερίου.
Αλλά οι πρωτοφανείς δυτικές κυρώσεις, που στόχο έχουν να αποκόψουν τη Ρωσία από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, έχουν στείλει τις αγορές της χώρας σε ελεύθερη πτώση και έχουν περιπλέξει τη διαδικασία της εξυπηρέτησης χρεών.
Θα πληρώσει η Μόσχα;
Η Ρωσία είναι προγραμματισμένο να δώσει στους επενδυτές συνολικά 117 εκατ. δολάρια σε πληρωμές τόκων επί δύο ομολόγων της. Έχει μια τυπική περίοδο χάριτος 30 ημερών, στην οποία θα πρέπει να πληρώσει. Αν δεν πληρώσει, αυτό θα συνιστούσε στάση πληρωμών.
Το υπουργείο Οικονομικών είπε τη Δευτέρα πως έχει δώσει εντολή οι πληρωμές να γίνουν κανονικά, πρόσθεσε όμως πως η ικανότητά του να το πράξει θα μπορούσε να εμποδιστεί από τις δυτικές κυρώσεις κατά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας. Ο υπουργός Οικονομικών Anton Siluanov δήλωσε πως οι κυρώσεις αυτές -που επιβλήθηκαν στις αρχές του μήνα- στέλνουν τη χώρα σε μια «τεχνητή χρεοκοπία».
Οι αγορές έχουν ήδη προεξοφλήσει σε μεγάλο βαθμό μια στάση πληρωμών. Τα ξένα ομόλογα της Ρωσίας διαπραγματεύονται στο περίπου 20% της ονομαστικής τους αξίας -επίπεδο που υποδηλώνει πολύ μικρή εμπιστοσύνη πως θα υπάρξει αποπληρωμή. Οι οίκοι αξιολόγησης, που μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου είχαν τη Ρωσία σε status επενδυτικής βαθμίδας, την έχουν υποβαθμίσει στα χαμηλότερα επίπεδα “junk”, με τη Fitch Ratings να λέει πως «επίκειται» χρεοκοπία.
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλοί επίσημοι τρόποι για να κηρυχθεί χρεοκοπία, όπως μέσω δικαστικών αποφάσεων, μέσω οίκων αξιολόγησης ή μέσω του εμπορικού οργάνου του χρηματοπιστωτικού κλάδου που αποφασίζει εάν οι επενδυτές μπορούν να διεκδικήσουν αποζημίωση επί της ασφάλισής τους έναντι της χρεοκοπίας.
Αν η Ρωσία πληρώσει σε ρούβλια, θεωρείται χρεοκοπία;
Ο Siluanov είπε πως είναι «απολύτως δίκαιο» η Ρωσία να κάνει πληρωμές των κρατικών της χρεών σε ρούβλια, μέχρις ότου αρθούν οι κυρώσεις που, όπως υποστηρίζει, έχουν «παγώσει» σχεδόν το ήμισυ των αποθεμάτων ξένου συναλλάγματος ύψους 643 δισ. δολαρίων της χώρας.
Αλλά η πληρωμή σε ρωσικό νόμισμα και πάλι θα συνιστούσε χρεοκοπία στα μάτια των περισσότερων δυτικών επενδυτών, και όχι μόνο λόγω της πρόσφατης πτώσης της αξίας του νομίσματος. Έξι από τα 15 ομόλογα της Ρωσίας σε δολάριο ή ευρώ περιλαμβάνουν μια ρήτρα «fallback», που επιτρέπει αποπληρωμή σε ρούβλια, αλλά τα δύο ομόλογα που τα κουπόνια τους λήγουν σήμερα, δεν είναι μεταξύ αυτών των ομολόγων.
Σε κάθε περίπτωση, οι επενδυτές στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ λένε πως οι κυρώσεις -τόσο των δικών τους κυβερνήσεων όσο και της Μόσχας- ουσιαστικά θα καταστήσουν αδύνατη τη δημιουργία των ρωσικών τραπεζικών λογαριασμών που απαιτούνται για να λάβουν πληρωμές σε ρούβλια. Οι δικηγόροι λένε πως ακόμα και με το «παραθυράκι» της ρήτρας εναλλακτικής πληρωμής, είναι πιθανή μια ρωσική κήρυξη στάσης πληρωμών και είναι σχεδόν αναπόφευκτο να υπάρξει προσφυγή στη δικαιοσύνη.
Πόσο είναι το χρέος που παίζεται και ποιος το διακρατεί;
Οι σημερινές πληρωμές αφορούν άμεσα ρωσικά ομόλογα σε ξένο νόμισμα ύψους 38,52 δισ. δολαρίων, από τα οποία τα περίπου 20 δισ. δολάρια τα διακρατούν επενδυτές του εξωτερικού. Αλλά οι ξένοι διακρατούν επίσης περίπου το 20% του χρέους της Μόσχας σε τοπικό νόμισμα -που ανέρχονταν συνολικά σε περίπου 200 δισ. δολάρια, προτού ο πόλεμος προκαλέσει κατάρρευση της αξίας του ρουβλιού και κάνει τα ομόλογα ουσιαστικά μη εμπορεύσιμα.
Η ρωσική κυβέρνηση έχει ήδη πει ότι μια πρόσφατη πληρωμή κουπονιού για αυτά τα τοπικά ομόλογα δεν θα φτάσει σε ξένους κατόχους, επικαλούμενη την απαγόρευση της κεντρικής τράπεζας να στέλνει ξένο συνάλλαγμα στο εξωτερικό. Αυτό ήταν ήδη επώδυνο για τους δυτικούς ομίλους διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων. Περισσότεροι από είκοσι χρειάστηκε να παγώσουν κεφάλαια με σημαντική έκθεση στη Ρωσία, ενώ άλλοι έχουν μειώσει απότομα την αξία των ρωσικών συμμετοχών τους.
Ποιο είναι το επόμενο βήμα;
Συνήθως, μια χρεοκοπία ακολουθείται από μια περίοδο διαπραγμάτευσης μεταξύ της κυβέρνησης και των ομολογιούχων της για την επίτευξη συμφωνίας για την αναδιάρθρωση του χρέους. Αυτό γίνεται συνήθως με την ανταλλαγή των παλαιών χρεογράφων με νέα, λιγότερο επαχθή, που είτε απλά αξίζουν λιγότερο, με χαμηλότερες πληρωμές τόκων ή με μεγαλύτερα χρονοδιαγράμματα αποπληρωμής -ή συνδυασμό και των τριών.
Οι επενδυτές είναι συνήθως απρόθυμοι να προσφύγουν στο δικαστήριο και να δηλωθεί μια επίσημη αθέτηση πληρωμής, επειδή αυτό θα μπορούσε να κάνει ολόκληρο το ομόλογο να λήξει και ενδεχομένως να προκαλέσει αθετήσεις πληρωμών σε άλλα ομόλογα, όπου οι πληρωμές δεν έχουν χαθεί.
Όμως μια «κανονική» αναδιάρθρωση φαίνεται απίθανη στην περίπτωση της Ρωσίας. Οι κυρώσεις έχουν σχεδιαστεί για να βγάλουν τη χώρα εκτός των παγκόσμιων αγορών ομολόγων και η συμμετοχή δυτικών επενδυτών σε οποιεσδήποτε νέες πωλήσεις χρέους απαγορεύεται.
Αντίθετα, οι επενδυτές θα πρέπει πιθανώς να περιμένουν, να διαγράψουν τα ρωσικά ομόλογά τους και να περιμένουν μια αποκλιμάκωση στη σύρραξη με την Ουκρανία που θα μπορούσε να οδηγήσει σε χαλάρωση των κυρώσεων. Κάποιοι μπορεί να θελήσουν να ψηφίσουν στα γρήγορα για να απαιτήσουν άμεση αποπληρωμή και να λάβουν δικαστικές αποφάσεις από δικαστές σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο, που να τους επιτρέπουν να προσπαθήσουν να δεσμεύσουν περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας στο εξωτερικό, για να αυξήσουν την πίεση στη Μόσχα.
Εν τω μεταξύ, ορισμένοι επενδυτές θα ελπίζουν ότι η αποτυχία πραγματοποίησης πληρωμών τόκων θα προκαλέσει πληρωμή CDS - παραγώγων που μοιάζουν με ασφάλειες που χρησιμοποιούνται για την προστασία από αθέτηση πληρωμών. Η απόφαση θα ληφθεί από μια «επιτροπή προσδιορισμών» του χρηματοοικονομικού κλάδου, που απαρτίζεται από εκπροσώπους μεγάλων τραπεζών και διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων που δραστηριοποιούνται στην αγορά CDS. Ωστόσο, οι ανταλλαγές ενδέχεται τελικά να μη βοηθήσουν τους ομολογιούχους, επειδή οι οικονομικές κυρώσεις θα μπορούσαν να πλήξουν το περίπλοκο σύστημα που χρησιμοποιείται για τη διευθέτηση των συμβάσεων.
Μια χρεοκοπία θα προκαλέσει οικονομική κρίση;
Ο απόηχος της τελευταίας χρεοκοπίας της Ρωσίας το 1998 είναι μεγάλος. Η απόφαση-σοκ της Μόσχας να υποτιμήσει το ρούβλι και να αθετήσει το τοπικό της χρέος ήρθε μετά την ασιατική χρηματοπιστωτική κρίση και προκάλεσε σοκ στις χρηματαγορές, οδηγώντας σχεδόν σε κατάρρευση του αμερικανικού hedge fund Long-Term Capital Management και στη διάσωσή του από κοινοπραξία τραπεζών.
Ακόμη και τότε, η Ρωσία συνέχισε τις πληρωμές για τα ομόλογά της σε δολάρια, αλλά αθέτησε πληρωμές σε ορισμένα διεθνή ομόλογα της σοβιετικής εποχής. Η τελευταία πλήρης εξωτερική χρεοκοπία σημειώθηκε το 1918, όταν το καθεστώς των Μπολσεβίκων απέρριψε τα χρέη της τσαρικής εποχής μετά τη Ρωσική Επανάσταση.
Οι αναλυτές είναι σχετικά σίγουροι ότι μια επανάληψη του 1998 μπορεί να αποφευχθεί. Ο Νικόλαος Πανηγυρτζόγλου της JPMorgan επισημαίνει ότι ξένοι επενδυτές και τράπεζες έχουν ήδη μειώσει την έκθεσή τους στη Ρωσία από τότε που η χώρα προσάρτησε την Κριμαία το 2014, σε αντίθεση με τα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν τα κεφάλαια υψηλής μόχλευσης φόρτωναν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.
Μέχρι στιγμής, η εισβολή στην Ουκρανία έχει πυροδοτήσει μέτρια μόνο μετάδοση σε άλλες αναδυόμενες αγορές, με τις πολύ πιο σημαντικές επιπτώσεις από την κρίση να γίνονται αισθητές με την άνοδο των τιμών των εμπορευμάτων. Ωστόσο, η ιστορία του finance είναι γεμάτη παραδείγματα για το πώς οι απροσδόκητες δευτερογενείς επιπτώσεις από ευρέως αναμενόμενα γεγονότα κατέληξαν να προκαλέσουν ευρύτερες καταστροφές.
Η περίοδος χάριτος των 30 ημερών σημαίνει ότι «μάλλον δεν είναι ακόμη η στιγμή που θα δούμε πού μπορεί να βρίσκονται οι πλήρεις πιέσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα». Ωστόσο, αυτό είναι σαφώς ένα σημαντικό story που πρέπει να παρακολουθούμε», δήλωσε ο Jim Reid, senior strategist της Deutsche Bank.