Οι δυτικές πρωτεύουσες ανησυχούν εδώ και καιρό για το στρατιωτικό δόγμα της Μόσχας, το οποίο της επιτρέπει να χρησιμοποιεί πυρηνικά όπλα για να τερματίσει μια σύγκρουση ως μέρος μιας στρατηγικής της «κλιμάκωσης για αποκλιμάκωση». Έτσι, όταν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έθεσε τις στρατηγικές πυρηνικές δυνάμεις σε κατάσταση συναγερμού την Κυριακή, το πήραν σοβαρά υπόψη.
Η απόφαση του Πούτιν να θέσει τα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας σε αυξημένη ετοιμότητα εκτόξευσης πυροδότησε την άμεση καταδίκη από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, που υποστήριξαν ότι κάνει τον κόσμο «πολύ πιο επικίνδυνο».
«Αυτό δεν είναι μόνο ένα περιττό βήμα για τον ίδιο [τον Πούτιν], αλλά και μια κλιμάκωση», δήλωσε ανώτερος αξιωματούχος των ΗΠΑ από τον χώρο της άμυνας. «Δεν είναι απαραίτητο γιατί η Ρωσία δεν έχει απειληθεί ποτέ από τη Δύση ή το ΝΑΤΟ και σίγουρα δεν απειλήθηκε από την Ουκρανία. Και είναι κλιμάκωση γιατί σαφώς βάζει στο παιχνίδι δυνάμεις που, εάν υπάρξει λάθος υπολογισμός, θα μπορούσε να κάνει τα πράγματα πολύ πολύ πιο επικίνδυνα».
Ανακοινώθηκε εν μέσω εισβολής στην Ουκρανία, με τη Ρωσία να δυσκολεύεται να επιτύχει τους βασικούς της στόχους και μια μέρα αφότου οι ΗΠΑ, η ΕΕ και άλλοι δυτικοί σύμμαχοι παρουσίασαν δυνητικά καταστροφικές οικονομικές κυρώσεις, και αποτελεί σήμα ότι το Κρεμλίνο ένιωσε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να εντείνει τις απειλές του, είπαν αναλυτές.
«Υπάρχει πραγματική πιθανότητα ο Πούτιν να στραφεί στα πυρηνικά όπλα, εάν συνεχίσει να καταγράφει στρατιωτικές αποτυχίες και δει τη διπλωματική και πολιτική κατάσταση να επιδεινώνεται», δήλωσε η Caitlin Talmadge, ειδική σε θέματα πυρηνικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Georgetown.
«Δεν είναι απλώς μια απάντηση στο πώς πηγαίνει η στρατιωτική του εκστρατεία [στην Ουκρανία] αλλά σε αυτές τις άλλες εξελίξεις, με τις κυρώσεις και τη Γερμανία να στέλνει όπλα στην Ουκρανία», πρόσθεσε. «Η όλη εικόνα του φαίνεται πολύ ζοφερή. Αν ήθελε να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα για να πετύχει [τους στόχους του] στην Ουκρανία, θα μπορούσε να το κάνει».
Η εντολή του Πούτιν, η οποία αφορά στα παραδοσιακά πυρηνικά όπλα αποτροπής της Ρωσίας και τους νέους υπερηχητικούς πυραύλους της, δεν σημαίνει ότι διατάζει προετοιμασίες για πυρηνικό χτύπημα.
Ωστόσο, σύμφωνα με το πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας, που δημοσιεύθηκε το 2020, το Κρεμλίνο «επιφυλάσσεται του δικαιώματος χρήσης πυρηνικών όπλων», συμπεριλαμβάνοντας «την αποτροπή κλιμάκωσης στρατιωτικών ενεργειών και τον τερματισμό τους υπό όρους που είναι αποδεκτοί για τη Ρωσική Ομοσπονδία και/ή τους συμμάχους της».
Οι δυτικές χώρες ερμήνευσαν τις εξελίξεις ως μια κίνηση που κατεβάζει τον πήχη στη χρήση πυρηνικών όπλων: μέχρι το 2020, η δηλωμένη πολιτική της Μόσχας ήταν να χρησιμοποιεί πυρηνικά όπλα, όταν «απειλείται η ίδια η ύπαρξη του κράτους».
Ο Μάθιου Κρένιγκ, ειδικός σε θέματα πυρηνικών στο Ατλαντικό Συμβούλιο, είπε ότι η κίνηση του Πούτιν την Κυριακή ήταν εφαρμογή της ρωσικής στρατηγικής. «Αυτή είναι πραγματικά η στρατιωτική στρατηγική της Ρωσίας για να σταματήσει μια συμβατική επιθετικότητα με πυρηνικές απειλές ή αυτό που είναι γνωστό ως "στρατηγική κλιμάκωσης για αποκλιμάκωση". Το μήνυμα προς τη Δύση, το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ είναι: "Μην εμπλακείτε γιατί μπορούμε να κλιμακώσουμε στο υψηλότερο επίπεδο"», είπε ο Κρένιγκ, προσθέτοντας ότι νόμιζε ότι πιστεύει πως ο Πούτιν μπλοφάρει.
Η απόφαση του Πούτιν ακολούθησε μια προειδοποίηση που έστειλε στην αρχή της εισβολής στην Ουκρανία την περασμένη Πέμπτη, ότι οποιαδήποτε προσπάθεια από άλλες χώρες να «παρέμβουν», θα αντιμετωπιζόταν με συνέπειες, μια φράση που ερμηνεύθηκε ως απειλή για πιθανές επιθέσεις με πυρηνικά.
Από την έναρξη της εισβολής, η Ρωσία δεν κατάφερε να καταλάβει το Κίεβο ή το Χάρκοβο, τις δύο μεγαλύτερες πόλεις της Ουκρανίας, και υπέστη μεγάλες απώλειες εξαιτίας της πολύ ισχυρότερης άμυνας που προέβαλαν οι Ουκρανοί, ισχυρότερης και απ' ό,τι περίμεναν ακόμη και οι σύμμαχοί της.
Επιπλέον, οι δυτικές χώρες συμφώνησαν σε ένα πακέτο κυρώσεων που αποκόπτει ορισμένες ρωσικές τράπεζες από το παγκόσμιο δίκτυο χρηματοοικονομικών μηνυμάτων Swift και προσπαθεί να εμποδίσει την κεντρική τράπεζα της Ρωσίας να χρησιμοποιήσει τα διεθνή της αποθέματα αξίας 630 δισ. δολαρίων, τους πιο σκληρούς οικονομικούς περιορισμούς που επιβλήθηκαν στη Μόσχα.
Η ανακοίνωση για τα πυρηνικά ήρθε επίσης λίγο μετά τη στιγμή που οι εκπρόσωποι της Ρωσίας και της Ουκρανίας συμφώνησαν να συναντηθούν για συνομιλίες, τις πρώτες τέτοιες συζητήσεις από την έναρξη της εισβολής. Ο Λόρενς Φρίντμαν, ομότιμος καθηγητής πολεμικών σπουδών στο King's College του Λονδίνου, είπε ότι ο Πούτιν μπορεί να βλέπει την απειλή ενός πυρηνικού χτυπήματος σε συνδυασμό με την προσφορά μιας πιθανής ειρηνευτικής συμφωνίας ως «διέξοδο από το χάος στο οποίο βρίσκεται».
«Ενώ αυτό μπορεί να είναι μια προσπάθεια αποτροπής της Δύσης από την επιβολή νέων, ακόμα πιο σκληρών κυρώσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα της χώρας ή την παροχή όπλων στην Ουκρανία, η κίνηση κλιμακώνει τις εντάσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης σε άνευ προηγουμένου επίπεδο», δήλωσε ο Andrius Tursa, ειδικός για την ανατολική Ευρώπη στην εταιρεία συμβούλων Teneo. «Το γεγονός ότι ο Πούτιν μετατρέπεται σε παρία στη διεθνή σκηνή τον κάνει ακόμη πιο επικίνδυνο και απρόβλεπτο».
Σύμφωνα με τη διαταγή, η Ρωσία θα μπορούσε να αρχίσει να θέτει σε διασπορά διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους από τις βάσεις της και να τους τοποθετεί σε βαρέα βομβαρδιστικά μεγάλου βεληνεκούς, απειλώντας τις ΗΠΑ ή να μετακινεί τακτικές κεφαλές από τις κεντρικές αποθήκες που βρίσκονται στις τοποθεσίες ανάπτυξής τους, απειλώντας την Ουκρανία, δήλωσε ο James Acton, ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment.
«Ο εξοπλισμός των βομβαρδιστικών με κεφαλές και στη συνέχεια η απογείωση αυτών των βομβαρδιστικών είναι σαφώς πιο επιθετικό σήμα από το να κρατάς αυτά τα βομβαρδιστικά στο έδαφος», είπε ο Άκτον.
Ενώ οι συμβατικές συγκρούσεις μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων όπως το Πακιστάν και η Ινδία το 2000-2001 ανησύχησαν τον κόσμο και το Ισραήλ άρχισε να προετοιμάζεται να αναπτύξει πυρηνικά όπλα κατά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973, η απόφαση του Πούτιν σηματοδοτεί την πρώτη φορά από την αντιπαράθεση του 1962 μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας για τους σοβιετικούς πυρηνικούς πυραύλους στην Κούβα, που ένα αναγνωρισμένο πυρηνικό κράτος τίθεται ανοιχτά σε μια τέτοια κατάσταση ετοιμότητας.
Η διαταγή του Πούτιν είναι μια «προκαταρκτική εντολή» παρά μια ενεργή προετοιμασία για ένα χτύπημα, δήλωσε ο Πάβελ Ποντβίγ, ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο του ΟΗΕ για την Έρευνα Αφοπλισμού στη Γενεύη.
«Σε καιρό ειρήνης, το σύστημα είναι εκεί αλλά το κύκλωμα είναι αποσυνδεδεμένο. Έτσι, δεν μπορείτε να μεταδώσετε το σήμα ακόμα κι αν το θέλετε», είπε ο Podvig. «Ακόμα κι αν πατούσατε το κουμπί, δεν θα γινόταν τίποτα».
Ο Podvig προειδοποίησε, ωστόσο, ότι «υπάρχει ένα έλλειμμα ορθολογικής σκέψης» που εντείνει τις εντάσεις. «Ο κόσμος λέει ότι η εισβολή στην Ουκρανία ήταν τρελή και ανεύθυνη -αυτό είναι μια τάξη μεγέθους παραπάνω».