Τις τελευταίες δυο εβδομάδες, έχει πέσει πολύ περισσότερο φως στο πώς και γιατί οι κεντρικές τράπεζες με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως αγωνίζονται να ανακτήσουν τον έλεγχο του αφηγήματος του πληθωρισμού και να περιορίσουν τις περαιτέρω ζημιές στην αξιοπιστία της πολιτικής τους.
Το βασικό μήνυμα που βγαίνει από τις πρόσφατες συνεδριάσεις των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής των κεντρικών τραπεζών είναι πως ο πληθωρισμός είναι υψηλότερος και πιο επίμονος απ’ όσο αναμένονταν –και οι κίνδυνοι για τις προβλέψεις τους «γέρνουν» προς ακόμα μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης τιμών.
Είναι μια μεγάλη στροφή για την Federal Reserve των ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που, σε αντίθεση με την Τράπεζα της Αγγλίας, επέμειναν για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα πως ο πληθωρισμός είναι «προσωρινός».
Ορισμένοι σχολιαστές της αγοράς έχουν χαρακτηρίσει τη στροφή αυτή ως «επιθετική στροφή». Αν πρόκειται πράγματι για στροφή, τότε στην καλύτερη περίπτωση είναι μερική, εξακολουθεί να είναι υπερβολικά αργή και κινδυνεύει να οδηγήσει σε υπερ-αντισταθμιστικές κινήσεις αργότερα φέτος. Επί του παρόντος, οι εξαιρετικά διευκολυντικές πολιτικές των δυο τραπεζών δεν συνάδουν τόσο με την αλλαγή στη φρασεολογία τους για τον πληθωρισμό, όσο και με τις εξελίξεις στην πράξη.
Αντί να διευκολύνει μια ομαλή μετάβαση για τη νομισματική πολιτική και την οικονομία, αυτή η συνεχιζόμενη προσέγγιση των αργών βημάτων θα αναγκάσει και τις δυο να συσφίξουν περισσότερο τη νομισματική τους πολιτική φέτος απ’ όσο θα έκαναν διαφορετικά. Αυτό θα ενισχύσει τις ανησυχίες για το πώς η παγκόσμια οικονομία και οι αγορές θα αντιμετωπίσουν τα αυξανόμενα κόστη δανεισμού και τις τιμές.
Ήδη αυξάνονται οι ανησυχίες για το ενδεχόμενο οι πληθωριστικές προσδοκίες να είναι πιο «ενσωματωμένες». Υπάρχει κίνδυνος να αλλάξει ο ορισμός των τιμών και των μισθών και να αρχίσει να συμπεριλαμβάνει στοιχεία μελλοντικού αναμενόμενου πληθωρισμού, αντί να αναζητά μόνο να αποζημιώσει για την επίπτωση των αυξήσεων κόστους του παρελθόντος, όπως συμβαίνει τώρα.
Αυτές οι σκέψεις οδήγησαν την Τράπεζα της Αγγλίας να αυξήσει τα επιτόκια κατά 25 μονάδες βάσης. Πρόκειται για την πρώτη φορά από το 2004 που επέλεξε να προχωρήσει σε δυο διαδοχικές αυξήσεις. Το γεγονός πως τέσσερα από τα εννέα μέλη της επιτροπής χάραξης πολιτικής της Τράπεζας προτίμησαν μια άμεση αύξηση 50 μονάδων βάσης, υποδηλώνει πως είναι σχεδόν δεδομένο ότι θα υπάρξει τρίτη διαδοχική αύξηση στην επόμενη συνεδρίαση.
Αυτό που εγώ θεωρώ ως επιθυμητή και έγκαιρη πολιτική κίνηση από τη Τράπεζα της Αγγλίας, έρχεται σε αντίθεση με την αδράνεια της ΕΚΤ και της Fed -μια απόκλιση που αυξάνει τις προκλήσεις πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας.
Στην συνεδρίαση του περασμένου μήνα, η Fed θα έπρεπε το ελάχιστο να έχει δώσει σήμα για περισσότερη σοβαρότητα στην αντιμετώπιση του πληθωρισμού, σταματώντας αμέσως το τεράστιο πρόγραμμα αγοράς τίτλων. Ακόμα και πριν την έκθεση της Παρασκευής που έδειξε έκρηξη στις θέσεις απασχόλησης τον Δεκέμβριο, το ότι δεν το έπραξε συνέβαλε σε μια αξιοσημείωτη στροφή στις προσδοκίες της αγοράς που επικεντρώνονται σε πέντε αυξήσεις επιτοκίων φέτος, με μια επιφανή τράπεζα (Bank of America) μάλιστα να προβλέπει επτά αυξήσεις. Αυτό, κατά την άποψή μου, θα συνιστούσε υπερβολική σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής δεδομένου ότι η Fed αναμένεται επίσης να μειώσει τον παραφουσκωμένο ισολογισμό της.
Από την πλευρά της η ΕΚΤ θα έπρεπε στη συνεδρίαση της περασμένης εβδομάδας να είχε δώσει ισχυρότερο guidance για τις αυξήσεις επιτοκίων φέτος. Οι αγορές ήδη προεξοφλούν τέτοιες αυξήσεις. Η ΕΚΤ επανέλαβε επίσης την τήρηση μιας προσέγγισης «βήμα-βήμα» ως προς την αύξηση επιτοκίων μόνο αφότου σταματήσουν οι καθαρές αγορές μετοχών, μια κίνηση που μειώνει περαιτέρω τους βαθμούς ελευθερίας της.
Όλα αυτά αυξάνουν την πιθανότητα μια δεύτερη κεντρική τράπεζα να κάνει λάθος πολιτικής μέσα σε δυο χρόνια. Όσο καθυστερεί ιδιαίτερα η Fed τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να υπάρξει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μεγαλύτερη σύσφιξη νομισματικής πολιτικής που θα «πνίξει» άδικα την απαραίτητη ισχυρή, περιεκτική και βιώσιμη οικονομική ανάκαμψη.
Ένας ακόμα μεγαλύτερος κίνδυνος είναι πως μια τέτοια σύσφιξη πολιτικής θα έρθει μετά από την απαγκίστρωση των πληθωριστικών προσδοκιών, με αποτέλεσμα ένα δίδυμο πλήγμα –υψηλότερες τιμές και χαμηλότερα εισοδήματα. Αυτό θα πλήξει ιδιαίτερα σκληρά τα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού. Η ζημιά θα ενταθεί αν η αστάθεια στις αγορές περάσει στην ευρύτερη οικονομία.
Οι επιπτώσεις αυτών των λαθών πολιτικής εκτείνονται πέραν της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Είναι ιδιαίτερα απειλητικές για τις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν έχουν την ευελιξία πολιτικής και τη χρηματοοικονομική ανθεκτικότητα.
Χρειάστηκε υπερβολικά πολύς χρόνος για να διορθώσουν η Fed και η ΕΚΤ την λανθασμένη τους ανάγνωση για τις αυξήσεις των τιμών. Οι επιπλέον δυσκολίες που θέτει αυτό, επιδεινώνονται τώρα από τις αχρείαστες καθυστερήσεις στην αλλαγή αυτού που εξακολουθεί να είναι μια ανεξήγητα υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική. Αντί να διασφαλίσουν μια ομαλή προσγείωση για την οικονομία, οι δυο μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες του κόσμου είναι πιθανόν να αναγκαστούν να προχωρήσουν σε υπερβολικές συσφίξεις πολιτικής για να καλύψουν το χαμένο έδαφος.
Αν και τώρα είναι επίμονα αργή και μερική, η στροφή της πολιτικής που είναι βέβαιο ότι θα συμβεί τους επόμενους μήνες κινδυνεύει να βλάψει σημαντικά τα μέσα διαβίωσης.
* O συγγραφέας είναι πρόεδρος του Queens’ College, Cambridge και σύμβουλος των Allianz και Gramercy.