Είναι οι Ευρωπαίοι καταδικασμένοι να περάσουν τον 21ο αιώνα δεχόμενοι εκφοβισμούς από εξωτερικές δυνάμεις; Στις Βρυξέλλες, τους αρέσει να υποστηρίζουν ότι η συλλογική ισχύς της Ε.Ε. είναι ο μόνος τρόπος για να σωθεί η Γηραιά Ηπειρος από αυτή την επαίσχυντη μοίρα.
Παρόλο που καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί να αναμετρηθεί με τις ΗΠΑ ή την Κίνα, η Ε.Ε. κατατάσσεται συλλογικά ως μία από τις τρεις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου. Αλλά η ιδέα ότι το οικονομικό βάρος της Ε.Ε. μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε γεωπολιτική ισχύς είναι μια υπόθεση που δεν επιβεβαιώνεται καθόλου από τα γεγονότα.
Η Ε.Ε. οδηγήθηκε στο περιθώριο των εξελίξεων στην ουκρανική κρίση. Εν τω μεταξύ, η Κίνα έχει επιβάλει ανεπίσημες οικονομικές κυρώσεις στη Λιθουανία, μέλος της Ε.Ε., και οι Βρυξέλλες αγωνίζονται να βρουν την κατάλληλη απάντηση. Αν τα πράγματα εξελιχθούν με άσχημο τρόπο για την Ε.Ε. τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, η συζήτηση για μια «γεωπολιτική» Ευρώπη θα ακούγεται όλο και πιο γελοία. Αλλά είναι επίσης πιθανό οι τρέχουσες κρίσεις -ιδίως η λιθουανική πρόκληση- να δώσουν ώθηση στην ικανότητα της Ε.Ε. να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της στην παγκόσμια σκηνή.
Η ουκρανική κρίση απειλεί την ειρήνη στην ευρωπαϊκή ήπειρο και όπως είναι λογικό, κάποιοι αξιωματούχοι της Ε.Ε. νιώθουν ταπεινωμένοι που δεν έλαβαν απευθείας μέρος στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις. Αλλά δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη ότι οι Βρυξέλλες βρέθηκαν στο περιθώριο. Η Ε.Ε. δεν είναι στρατιωτική δύναμη και μπορεί να μη γίνει ποτέ. Και η Ουκρανία δεν είναι μέλος της Ε.Ε.
Η Λιθουανία, αντίθετα, είναι μία από τις 27 χώρες της Ε.Ε. Εμπλέκεται επίσης σε μια εμπορική διαμάχη -και το εμπόριο είναι ένας από τους λίγους τομείς όπου η Ε.Ε. είναι ήδη παγκόσμια υπερδύναμη. Έτσι, οι Ευρωπαίοι έχουν τόσο μια ευκαιρία όσο και μια υποχρέωση να συνεννοηθούν.
Η κυβέρνηση της Λιθουανίας τιμωρήθηκε από την Κίνα επειδή αναβάθμισε τις σχέσεις της με την Ταϊβάν, ένα αυτοδιοικούμενο δημοκρατικό νησί που το Πεκίνο επιμένει ότι είναι μια εξεγερμένη κινεζική επαρχία. Η Λιθουανία είχε νωρίτερα αποσυρθεί από τους 17+1, μια ομάδα διαπραγμάτευσης που δημιούργησε το Πεκίνο.
Ως απάντηση, το Πεκίνο εφάρμοσε μεθόδους που ο Γκαμπρίλιους Λαντμπέργκις, ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας, συγκρίνει με την «Ισπανική Ιερά Εξέταση» -θέλοντας ίσως να τιμήσει τους Monty Python, ο Λαντμπέργκις πρόσθεσε ότι «κανείς δεν περίμενε» την Ισπανική Ιερά Εξέταση (σ.σ. αναφορά στο ομώνυμο κωμικό σκετς των Monty Python).
Η Κίνα δεν έχει απλώς μπλοκάρει όλο το εμπόριο με τη Λιθουανία. Μπλόκαρε επίσης όλα τα προϊόντα που περιέχουν συστατικά κατασκευασμένα στη Λιθουανία, προκαλώντας τεράστιο πονοκέφαλο στους ξένους επενδυτές στη χώρα.
Το Πεκίνο επέλεξε μια έξυπνη τακτική. Οι Γερμανοί επενδυτές στη Λιθουανία πιστεύεται ότι προτρέπουν την κυβέρνηση να υποχωρήσει, ενώ οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η λιθουανική κοινή γνώμη έχει στραφεί ενάντια στην κυβερνητική πολιτική στην υπόθεση της Ταϊβάν.
Αλλά η πολιτική της Κίνας περιέχει και κινδύνους που το Πεκίνο μπορεί να μην έχει πλήρως υπολογίσει. Βάζοντας στο στόχαστρο την αλυσίδα εφοδιασμού της Ε.Ε., οι Κινέζοι θέλουν να πλήξουν την ακεραιότητα της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς, η οποία είναι κομβικής σημασίας για την οικονομία και τις στρατηγικές φιλοδοξίες της Ε.Ε. Όπως αναφέρει η Τζάνκα Ερτέλ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων: «Προσδίδοντας ευρωπαϊκή διάσταση στο πρόβλημα, η Κίνα το έχει μετατρέψει σε δοκιμασία για ολόκληρη την Ε.Ε».
Αυτό δεν είναι απλώς ένα θεωρητικό ζήτημα. Ορισμένοι Ευρωπαίοι φοβούνται ότι η επόμενη χώρα που θα μπει στο στόχαστρο της Κίνας θα είναι η Τσεχία, της οποίας η κυβέρνηση και οι πολιτικοί ήταν επίσης φιλικοί προς την Ταϊβάν. Τα τσεχικά εργοστάσια διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στην αλυσίδα εφοδιασμού της ΕΕ, επομένως η στόχευση εξαρτημάτων τσεχικής κατασκευής θα μπορούσε να δημιουργήσει όλεθρο στην ενιαία αγορά.
Ορισμένοι Ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν εκφράσει παράπονα κεκλεισμένων των θυρών, που οι Λιθουανοί ενήργησαν χωρίς να συμβουλευτούν την υπόλοιπη ΕΕ. Αλλά οι Λιθουανοί δεν έχουν παραβιάσει την πολιτική της Ε.Ε. για τη «μία Κίνα». Και η υποστήριξη της δημοκρατίας και η προστασία των μικρών εθνών υποτίθεται ότι είναι θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες.
Αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν υποσχεθεί στήριξη και αλληλεγγύη στη Λιθουανία. Πιθανότατα θα εκδικαστεί μια υπόθεση εναντίον της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, αλλά μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να βγει απόφαση. Οπότε, οι Γάλλοι, οι οποίοι ασκούν επί του παρόντος την προεδρία της ΕΕ, προσπαθούν να επιταχύνουν τη θέσπιση νομοθεσίας κατά των κυρώσεων. Αυτό θα επέτρεπε στην ΕΕ να απαντήσει στην επιβολή κυρώσεων, από την Κίνα ή οποιοδήποτε άλλο έθνος, με μια σειρά μέτρων που θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν απαγόρευση επενδύσεων και δασμούς.
Το ωραίο με τα εργαλεία αυτά, όσον αφορά τις Βρυξέλλες, είναι ότι είναι εμπορικά μέτρα. Σε αντίθεση με τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, τα οποία απαιτούν ομοφωνία, οι αποφάσεις για το εμπόριο μπορούν να λαμβάνονται με πλειοψηφία. Αυτό θα σήμαινε ότι οι φίλοι της Κίνας εντός της ΕΕ -ιδίως η Ουγγαρία και η Ελλάδα- δεν θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη θέσπιση νομοθεσίας κατά των κυρώσεων ή την εφαρμογή της.
Ο Ράινχαρντ Μπουτικόφερ, σημαίνον μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που έχει υποστεί προσωπικά κυρώσεις από την Κίνα, πιστεύει ότι η κρίση στη Λιθουανία μπορεί επομένως να δώσει ώθηση στην ικανότητα της Ευρώπης να προβάλει ισχύ. Όπως το θέτει: «Η διασύνδεση μεταξύ εμπορίου και εξωτερικής πολιτικής ξαφνικά μας επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε την εμπορική πολιτική για μια πιο αποτελεσματική εξωτερική πολιτική».
Ωστόσο, οι νομοθετικές διαδικασίες της ΕΕ είναι δαιδαλώδεις, καθιστώντας απίθανο να υπάρξει συμφωνία σε εργαλεία προστασίας από τις εμπορικές κυρώσεις πριν από το καλοκαίρι. Μέχρι τότε, η Λιθουανία μπορεί να έχει αναγκαστεί να κάνει πίσω.
Για τα δικά τους συμφέροντα, οι Ευρωπαίοι πρέπει να βάλουν τέλος σε αυτό. Αν η Κίνα εκφοβίζει επιτυχώς τη Λιθουανία ενώ η Ε.Ε. παρακολουθεί ανήμπορη από το περιθώριο, αυτό είναι κάτι που θα ληφθεί υπόψη -όχι μόνο στο Πεκίνο, αλλά και στη Μόσχα και την Ουάσιγκτον.