Η Long Covid είναι μια ακόμα υγειονομική κρίση που κρύβει η πανδημία, όπως προειδοποιούν οι ιατρικοί ειδήμονες, με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για περισσότερους από 100 εκατ. ασθενείς που πάσχουν από αυτήν.
Οι επιστήμονες βρίσκονται στα πρώιμα στάδια της αναζήτησης θεραπειών που θα μπορούσαν να αμβλύνουν τα συμπτώματα, να στοχεύσουν τις ασαφείς ακόμα αιτίες και να αποκαταστήσουν την υγεία του ασθενούς σε τέτοιο σημείο ώστε να μπορεί να επιστρέψει στη δουλειά του.
Μια μετα-ανάλυση των μελετών των ερευνητών του Penn State βρήκε πως περισσότερους από τους μισούς από τους 236 εκατ. ανθρώπους που είχαν Covid-19 όταν δημοσιεύθηκε η εργασία – έκτοτε ο αριθμός έχει αυξηθεί σε 275 εκατ. – είχαν συμπτώματα που διαρκούσαν περισσότερους από έξι μήνες.
Ο Amitava Banerjee, καθηγητής επιστήμης κλινικών δεδομένων στο University College του Λονδίνου, είπε πως ενώ έχουν περάσει δυο χρόνια από τότε που ξέσπασε η πανδημία, εξακολουθούμε να είμαστε σαστισμένοι, και επικεντρωνόμαστε στην παρακολούθηση των εισαγωγών στις μονάδες εντατικής θεραπείας και τους θανάτους, αλλά όχι στην κρίση της long Covid.
Πώς προσδιορίζεται η long Covid;
Πρόσφατη μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο ανακάλυψε πως ένας στους τρεις ασθενείς που νοσηλεύτηκαν, πάσχουν από την long Covid έναν χρόνο αργότερα. Η Rachael Evans, κλινική επιστήμονας του Εθνικού Ινστιτούτου Ερευνών Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου, είπε πως η μελέτη για την Covid-19 μετά τη νοσηλεία σε νοσοκομείο (μελέτη PHOSP-Covid), βοήθησε ώστε να κατηγοριοποιηθούν σε υπο-ομάδες οι ασθενείς που πάσχουν από long Covid και κατηύθυνε τις εργασίες για την ανακάλυψη νέων φαρμάκων.
«Τονίζει πραγματικά την επείγουσα ανάγκη να ερευνηθούν θεραπείες και για στήριξη της υγείας ώστε να βελτιωθεί η ανάκαμψη», πρόσθεσε. «Κανένας μας δεν πιστεύει πως η Long Covid έχει έναν μηχανισμό και μία θεραπεία».
Ποια είναι τα συμπτώματα της long Covid;
Ενώ οι ασθενείς πάσχουν από ένα εύρος συμπτωμάτων, αυτά που αναφέρονται πιο συχνά είναι η κόπωση και τα αναπνευστικά προβλήματα. Ορισμένοι βίωσαν επίσης βλάβη στα όργανά τους και στην μελέτη PHOSP ένας στους δέκα είχαν κλινικά σχετική νοητική βλάβη, που συχνά αποκαλείται «θολούρα του μυαλού». Πολλά συμπτώματα μοιάζουν με αυτά άλλων μετα-ιϊκών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων αυτών που προκαλούνται από κορωνοϊούς.
Η Margaret O’ Hara, μέλος του ΔΣ στην ομάδα ασθενών Long Covid Support, αρρώστησε με Covid-19 τον Απρίλιο του 2020, ενόσω βοηθούσε σε πτέρυγα ΜΕΘ όπου νοσηλεύονταν ασθενείς με κορωνοϊό. Βίωσε για έναν χρόνο την long covid και στη συνέχεια, έχοντας ξανακολλήσει την ασθένεια τον Οκτώβριο του 2021, πάσχει και πάλι από αυτήν.
«Η λέξη κόπωση δεν είναι αρκετή για να περιγράψει το πόσο έντονο είναι» είπε. «Είναι τόσο περίεργο. Κάποιες φορές θα σηκωθώ το πρωί και μέσα σε μια ώρα είναι σαν να μου έχουν κάνει αναισθησία. Σαν να μου έβαλε κάποιος στο στόμα μαντίλι με χλωροφόρμιο και πρέπει να πάω να ξαπλώσω».
Οι γυναίκες, οι υπέρβαροι και αυτοί που είχαν διασωληνωθεί είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν long Covid. Δεν είναι ξεκάθαρος ο βαθμός στον οποίον ο εμβολιασμός βοηθά να αποτραπεί η long Covid, εκτός του ότι μειώνει την πιθανότητα μιας οξείας Covid-19, όμως τα δεδομένα που έχουν δηλωθεί στην βρετανική εφαρμογή παρακολούθησης συμπτωμάτων Zoe, υποδηλώνουν πως μειώνει τον κίνδυνο στο ήμισυ.
Τι προκαλεί την long Covid;
Πολλά παραμένουν ακόμα άγνωστα. Ωστόσο, η μελέτη PHOSP έδωσε ένα σημαντικό στοιχείο που δίνει βαρύτητα στην υπόθεση ότι η long Covid προκαλείται από μια συνεχιζόμενη ανοσοποιητική αντίδραση. Βρήκε πως όσοι υφίστανται long covid είχαν αυξημένους δείκτες φλεγμονής. Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως οι άνθρωποι με την πιο σοβαρή long Covid και αυτοί που βίωναν «θολούρα του μυαλού» είχαν τα υψηλότερα επίπεδα φλεγμονής.
Ο Sir Stephen Holgate, καθηγητής του πανεπιστημίου Southampton και συνιδρυτής της Synairgen, εταιρείας που κατασκευάζει αντι-ιϊκά φάρμακα για την Covid-19, είπε πως οι μαγνητικές τομογραφίες έδειξαν επίσης όργανα με φλεγμονή. «Το σώμα στρέφεται εναντίον του εαυτού του ως αποτέλεσμα αυτής της φλεγμονής κατά τη διάρκεια της περιόδου Covid και επιτίθεται στον ίδιο του τον ιστό».
Ίσως υπάρχει μια γενετική προδιάθεση που καθορίζει το ποιος είναι πιθανότερο να υποστεί αυτού του είδους την ανοσοποιητική αντίδραση, και έτσι οι ερευνητές πραγματοποιούν μεγάλες έρευνες στα γονιδιώματα με τις οποίες προσπαθούν να εντοπίσουν γονίδια που έχουν κοινά οι ασθενείς. Μια άλλη υπόθεση είναι πως ο ιός επιτίθεται στα αποθέματα ενέργειας των κυττάρων, τα μιτοχόνδρια. Υπάρχουν υπο-ομάδες που θα μπορούσαν να πάσχουν για διαφορετικούς λόγους –ή θα μπορούσαν να ισχύουν ταυτόχρονα και οι δυο υποθέσεις.
Υπάρχουν φάρμακα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για διαφορετική χρήση;
Το ΕΣΥ της Βρετανίας και τα μεγάλα αμερικανικά συστήματα υγείας έχουν δημιουργήσει κλινικές long Covid που συχνά προσφέρουν φυσιοθεραπεία και στήριξη ψυχικής υγείας, αλλά μέχρι τώρα δεν είχαν πολλές φαρμακευτικές επιλογές.
Ορισμένοι γιατροί προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν φάρμακα με λίγες παρενέργειες που πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Πρόκειται για φάρμακα που ποικίλουν τόσο όσο και τα συμπτώματα, περιλαμβανομένων των αντιϊσταμινικών και των αναστολέων κυτοκίνης για την αντιμετώπιση της φλεγμονής, αντιόξινων, β-αναστολέων και αντιθρομβωτικών παραγόντων. Μια πρόσφατη μικρή μελέτη του Cambridge πρότεινε την λήψη ενός συνδυασμό «φιλικών βακτηρίων» που θα μπορούσε να βοηθήσει στην ελάφρυνση των εντερικών συμπτωμάτων της long Covid και να βοηθήσει στην γενικότερη ευεξία.
Ο Banerjee στοχεύει να αρχίσει μια μελέτη φέτος, που θα έχει ως μοντέλο την Δοκιμή Ανάκαμψης που βοήθησε ώστε να αναγνωριστούν χρήσιμα φάρμακα για την θεραπεία της οξείας Covid-19.
Ποια άλλα φάρμακα αναπτύσσονται;
Ο διευθύνων σύμβουλος της βιοτεχνολογικής Axcella Therapeutics, Bill Hinshaw, είπε πως υπάρχουν λίγα προϊόντα υπό επεξεργασία για την long Covid και ακόμα λιγότερα που στοχεύουν στην μυϊκή κόπωση και αδυναμία.
Η Axcella και το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης αναπτύσσουν ένα φάρμακο για να μειώσουν τη φλεγμονή και να αποκαταστήσουν τη μιτοχονδριακή λειτουργία. Ελπίζουν να έχουν δεδομένα από κλινικές δοκιμές στα μέσα του τρέχοντος έτους. «Έχεις μια συγκεκριμένη ποσότητα ενέργειας στην μπαταρία», εξηγεί ο Hinshaw. «Ο ιός έρχεται και καταλαμβάνει την μπαταρία και την καταστρέφει τόσο ώστε η μπαταρία να μην μπορεί πλέον να φορτιστεί σωστά».
Άλλοι επικεντρώνουν την προσοχή τους σε μια υπο-ομάδα ασθενών. Για παράδειγμα, η εταιρεία ψηφιακής θεραπευτικής Akili Interactive αναπτύσσει ένα παιχνίδι για τους ανθρώπους που πάσχουν από «θολούρα του μυαλού». Η PureTech Health εργάζεται πάνω σε ένα φάρμακο για τις καταστροφές πνευμονικού ιστού, που βρίσκεται στο στάδιο της δοκιμής της 2ης φάσης. Ο Michael Chen, επικεφαλής καινοτομίας της βρετανικής εταιρείας βιοτεχνολογίας, είπε πως περίπου το ήμισυ των ατόμων με long Covid ένοιωσαν ότι τους κόβεται η ανάσα, άρα «εκατομμύρια άνθρωποι» θα μπορούσαν να έχουν ουλές στους πνεύμονες.
«Είναι λίγο τρομακτική η σκέψη και ένα παράθυρο στην κρίση που θα μπορούσε να αποτελέσει μελλοντικά η long covid για τη δημόσια υγεία»