Έχοντας προσπαθήσει να αψηφήσει την εσωτερική και εξωτερική οικονομική λογική με αλλεπάλληλες μειώσεις επιτοκίων, η Τουρκία προχώρησε αυτή την εβδομάδα σε νέα ανορθόδοξα μέτρα για να σταθεροποιήσει το νόμισμά της.
Το κατά πόσον οι τουρκικές αρχές θα είναι πιο επιτυχημένες αυτή τη φορά θα εξαρτηθεί από ένα απλό ερώτημα: θα αντιμετωπίσουν τα τουρκικά νοικοκυριά και επιχειρήσεις αυτή την προσπάθεια ανάσχεσης του καθοδικού σπιράλ σαν μια γέφυρα για την εισαγωγή ενός πιο περιεκτικού συνόλου μέτρων που θα αντιμετωπίζουν τα υποκείμενα αίτια της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής αστάθειας ή σαν μια πορεία που θα αποδειχθεί σύντομα εγγενώς ασταθής;
Είναι δύσκολο να εκφράσει κανείς με λόγια πόσο είχαν εκτροχιαστεί οι αγορές του τουρκικού νομίσματος ως το απόγευμα της Δευτέρας. Η λίρα υποχώρησε κάτω από τις 18 λίρες το δολάριο, χάνοντας το 50% της αξίας της μέσα σε δύο μήνες. Ο ρυθμός της υποτίμησης εντεινόταν, όπως και η χαοτική φύση των συναλλαγών παρά το γεγονός ότι η κεντρική τράπεζα παρενέβαινε, περιορίζοντας ακόμα περισσότερα τα συναλλαγματικά της αποθέματα.
Ήταν απλώς θέμα χρόνου μέχρι όλο αυτό να οδηγήσει σε μία ακόμα άνοδο του πληθωρισμού που βρισκόταν ήδη στο 20%. Ένα ολοένα και μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού επέλεγε να προστατεύσει τις αποταμιεύσεις του μετατρέποντας τις λίρες που είχε καταθέσει στην τράπεζα σε δολάρια και άλλα σκληρά νομίσματα (αυτό που οι οικονομολόγοι αποκαλούν δολαριοποίηση).
Η πιο προφανής αιτία πίσω από όλα ήταν η μείωση κατά 5 ποσοστιαίων μονάδων των επιτοκίων από τον Σεπτέμβριο, σε μια στιγμή που τόσο οι εσωτερικές όσο και οι εξωτερικές συνθήκες έδειχναν την ανάγκη για αύξηση των επιτοκίων. Ο πληθωρισμός αυξανόταν, το νόμισμα βρισκόταν υπό πίεση και οι κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο είχαν αρχίσει να συσφίγγουν τη νομισματική πολιτική, ειδικά στον αναδυόμενο κόσμο.
Αναζητώντας απεγνωσμένα έναν τρόπο ανάσχεσης του καθοδικού σπιράλ, οι αρχές προχώρησαν αυτή την εβδομάδα στην εισαγωγή πολύπλοκων μέτρων τα οποία μπορούν να χαρακτηριστούν ως ένας μηχανισμός εξομοίωσης επιτοκίων με εγγυήσεις για διατήρηση της πραγματικής αξίας των καταθέσεων σε λίρα όταν μετρώνται σε σκληρό νόμισμα.
Πέρα από τη μείωση των κινήτρων για περαιτέρω δολαριοποίηση, η προσέγγιση αυτή φαίνεται να έχει τρία παράπλευρα πλεονεκτήματα για τις τουρκικές αρχές. Πρώτον, αποφεύγει τον αντίκτυπο μιας μερικής και έμμεσης αύξησης επιτοκίων στην υπόλοιπη οικονομία. Δεύτερον, επειδή η εγγύηση αφορά καταθέσεις τρίμηνης ως δωδεκάμηνης διάρκειας, ενθαρρύνει την επιμήκυνση της μέσης διάρκειας των καταθέσεων αυτών. Και τρίτον, βοηθάει να μετριαστούν οι μεγάλες και αυξανόμενες πληθωριστικές πιέσεις.
Όλα αυτά σε μια περίοδο, που πριν την ανακοίνωση υπήρχε υπεραντίδραση (overshoot) στην ισοτιμία της λίρας με βάση τις περισσότερες οικονομικές μετρήσεις.
Tα πλεονεκτήματα αυτά συνοδεύονται από σημαντικά ρίσκα. Ο μηχανισμός εκθέτει τα ταμεία του κράτους και την κεντρική τράπεζα σε ένα μεγάλο χρηματοδοτικό βάρος εκτός και αν ληφθούν και άλλα μέτρα για τον έλεγχο του πληθωρισμού και περιοριστούν οι πιέσεις στο νόμισμα. Αν ο μηχανισμός αποτύχει θα υπονομεύσει περαιτέρω την αξιοπιστία των φορέων άσκησης πολιτικής, καθιστώντας πιο δύσκολο να φέρουν τα επόμενα μέτρα γρήγορα αποτελέσματα ακόμα και αν είναι περιεκτικά και καλά σχεδιασμένα.
Είναι ο μεγάλος ακόμα αριθμός των Τούρκων που έχουν καταθέσεις σε λίρα που θα καθορίσει μέσα στις ερχόμενες εβδομάδες το αποτέλεσμα. Αν έχουν εμπιστοσύνη στα μέτρα και δεν ανησυχούν για τυχόν παράπλευρες απώλειες, θα ενθαρρύνουν και άλλους να αγοράσουν το εθνικό νόμισμα, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Η κυβέρνηση μπορεί να βοηθήσει τη διαδικασία αυτή στέλνοντας αξιόπιστο σήμα ότι τα τελευταία μέτρα δεν είναι η τελική της απάντηση, αλλά αποτελούν μια γέφυρα για ένα πιο περιεκτικό σύνολο πολιτικών. Αυτό θα περιλάμβανε αυξήσεις επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα οι οποίες, στο σημείο αυτό, είναι αναγκαίες αλλά όχι επαρκείς. Η Τουρκία θα χρειαστεί επίσης να βρει και άλλα στηρίγματα στο εσωτερικό, όπως η σύσφιξη της δημοσιονομικής πολιτικής και ενδεχομένως και στο εξωτερικό, όπως μια συμφωνία για ένα πρόγραμμα του ΔΝΤ που θα προσφέρει τόσο χρηματοδότηση, όσο και εξωτερική νομιμοποίηση.
Όλα αυτά πρέπει να γίνουν αποφεύγοντας παράλληλα τον κατανοητό πειρασμό των capital controls που θα υπονόμευαν ένα ιστορικά ισχυρό και ακόμα ανεπηρέαστο μοντέλο ανάπτυξης το οποίο τόσο οικονομικά, όσο και χρηματοπιστωτικά εκμεταλλεύεται τα πολλά «ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα» της Τουρκίας.
Mε τα νέα ανορθόδοξα μέτρα που εφάρμοσε, η Τουρκία αγόρασε τεχνητή σταθερότητα. Τούτο δεν πρόκειται να μεταφραστεί σε πραγματική σταθερότητα αν οι Τούρκοι πολίτες δεν πειστούν ότι η νομισματική κρίση που βιώνουν έχει περάσει πραγματικά. Αυτό θα συμβεί μόνο αν η κυβέρνηση μεταβεί γρήγορα σε μια πιο περιεκτική – και ναι, πιο ορθόδοξη – πολιτική. Αν δεν το κάνει αυτό θα διαβρώσει ακόμα περισσότερα τα ισχυρά οικονομικά πλεονεκτήματα της χώρας.
Εντέλει, υπάρχουν όρια στο να αψηφάς διαρκώς τους νόμους των οικονομικών και του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
* O αρθρογράφος είναι πρόεδρος του Κουίνς Κόλετζ στο Κέιμπριτζ και σύμβουλος των Allianz και Gramercy.