Θεωρητικά, ο Τούρκος επιχειρηματίας Vahit Yilmaz θα έπρεπε να ωφελείται από την αδύναμη λίρα: οι παραγγελίες από το εξωτερικό συρρέουν στην ύψους 30 δισ. δολαρίων τουρκική βιομηχανία υφασμάτων και ενδυμάτων, μετά τη μείωση του κόστους παραγωγής σε όρους δολαρίου που έφερε η κατάρρευση της λίρας.
Αλλά πάντα υπήρχε μόνο 50-50 πιθανότητα πως η δική του επιχείρηση χονδρικής πώλησης ενδυμάτων θα επιβίωνε τους επόμενους 12 μήνες, όπως λέει ο ίδιος. Το κόστος των υφασμάτων, των κλωστών και άλλων υλών, που τιμολογούνται όλα σε δολάρια, έχει εκτιναχθεί και οι εγχώριοι παραγωγοί όπως ο Yilmaz στην περιοχή Merter της Κωνσταντινούπολης προετοιμάζονται για μια ταραγμένη ανοιξιάτικη σεζόν.
«Τα τουρκικά υφάσματα είναι σχεδόν τσάμπα με αυτή την ισοτιμία», λέει ο 35χρονος, αποτιμώντας την εικόνα πριν την ανατίμηση της λίρας την τελευταία εβδομάδα. «H επιχειρηματική δραστηριότητα ήταν εξαιρετική, όταν το δολάριο αυξανόταν σταθερά. Τώρα όμως είναι επικίνδυνα τα πράγματα».
Ο Τούρκος πρόεδρος υποστηρίζει πως ένα φθηνότερο νόμισμα θα βοηθήσει τη χώρα των 83 εκατ. ανθρώπων να απολαύσουν την έκρηξη των εξαγωγών, των επενδύσεων και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Όμως οι επικριτές του προέδρου λένε πως υποβάλλει τη χώρα σε ένα γιγαντιαίο οικονομικό πείραμα. Ο Durmus Yilmaz, πρώην διοικητής της κεντρικής τράπεζας, δήλωσε αυτό τον μήνα πως μετατρέπει την Τουρκία σε «ένα εργαστήριο παλαβών ιδεών».
Τους τελευταίους μήνες, καθώς ο πρόεδρος εξαπέλυσε έναν ακόμα γύρο πιστωτικής χαλάρωσης, φέρεται να επικαλέστηκε την οικονομική μεταμόρφωση της Κίνας μετά τις μεταρρυθμίσεις του 1978, ως απόδειξη πως το μοντέλο του θα καρποφορήσει. Αλλά ο Ali Akkemik, ειδήμονας σε θέματα οικονομίας τόσο της Κίνας όσο και της Τουρκίας στο ιαπωνικό πανεπιστήμιο Yamaguchi University, δήλωσε πως ενώ πράγματι το Πεκίνο είχε υποτιμήσει το νόμισμά του τις δεκαετίες του 1980 και 1990, είχε εφαρμόσει ένα ξεκάθαρο «βιομηχανικό όραμα» που ήταν κρίσιμης σημασίας, ώστε να μετατραπεί στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου με την πάροδο αρκετών δεκαετιών. «Η Τουρκία δεν έχει καμία ξεκάθαρα ορισμένη βιομηχανική πολιτική», προειδοποίησε. «Δεν γνωρίζουμε ποια βιομηχανία προσπαθούν να προωθήσουν».
Τραπεζίτης με έδρα στο Λονδίνο, ειδικευμένος και στις δύο οικονομίες, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομαστεί, το έθεσε πιο ωμά: «Είναι οικονομικά τρελό να νομίζεις πως μια χώρα μπορεί να χτίσει μια οικονομία προσανατολισμένη στις εξαγωγές, βασιζόμενη απλά σε ένα κουρελιασμένο νόμισμα», είπε. «Αν γινόταν κάτι τέτοιο, τότε η Ζιμπάμπουε θα ήταν μια τεχνολογική υπερδύναμη».
Η αποφασιστικότητα του Erdogan να προχωρήσει στις μειώσεις επιτοκίων παρά την αυξανόμενη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων και της επιχειρηματικής κοινότητας έχουν πυροδοτήσει εικασίες στην Τουρκία πως ορισμένοι ψηφοφόροι πρέπει να ωφελούνται από τη διολίσθηση της λίρας. Αλλά, όπως σημειώνει ο Atilla Yesilada, αναλυτής της εταιρείας συμβούλων GlobalSource Partners, «αυτή δεν είναι μια πολιτική που ωφελεί οποιονδήποτε αναγνωρίσιμο ψηφοφόρο, συμπεριλαμβανομένης της οικογένειάς του… ή τα τσιράκια του».
Ορισμένες επιχειρήσεις κερδίζουν από τη διολίσθηση του νομίσματος. «Οι περισσότερες εταιρείες που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης ωφελούνται από την αδύναμη λίρα», ανέφερε ο Selim Kunter, αναλυτής της Ak Yatarim με έδρα στην Κωνσταντινούπολη. Παρέπεμψε στις εισηγμένες αεροπορικές εταιρείες, στους αμυντικούς ομίλους, στις αυτοκινητοβιομηχανίες και στους παραγωγούς χημικών ως εταιρείες που απολαμβάνουν έσοδα σε ξένο νόμισμα και εργατικά κόστη σε τουρκική λίρα.
Η επιτυχία των τομέων αυτών έχει συμβάλει στην τροφοδότηση μιας έκρηξης στις εξαγωγές, ενδυναμώνοντας την οικονομική ανάπτυξη που αναμένεται να ξεπεράσει το 9% φέτος. Αλλά είναι πιθανό το τίμημα να είναι ένας πληθωρισμός της τάξης του 30% ή και περισσότερο τους επόμενους μήνες, βλάπτοντας όχι μόνο τις επιχειρήσεις που βασίζονται στην εισαγόμενη ενέργεια και στις πρώτες ύλες, αλλά επίσης στους απλούς Τούρκους που ήδη δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα με την εκτίναξη του κόστους διαβίωσης.
«Ο Erdogan βάζει σε προτεραιότητα τους εξαγωγείς αντί για τα νοικοκυριά», σύμφωνα με τον Jason Tuvey της εταιρείας συμβούλων Capital Economics. «Αν σκεφτείτε ποια είναι η βάση στήριξής του, δεν έχει καθόλου λογική».
Πολλοί μεγάλοι εξαγωγείς έχουν και αυτοί επικρίνει τη νομισματική αστάθεια, που όπως επισημαίνουν, δυσκολεύει την τιμολόγηση των προϊόντων τους και τον μελλοντικό σχεδιασμό. Ο Tusiad, ένας όμιλος που αντιπροσωπεύει μεγάλες βιομηχανικές εταιρείες που πραγματοποιούν το 85% του εξωτερικού εμπορίου της Τουρκίας, εξαιρουμένης της ενέργειας, έχει προειδοποιήσει πως αυτό που χρειάζεται περισσότερο ο επιχειρηματικός κόσμος είναι η σταθερότητα.
O Musiad, ένας επιχειρηματικός σύνδεσμος με στενούς δεσμούς με το κυβερνών κόμμα, πρόσθεσε πρόσφατα και τη δική του φωνή στη γενικότερη δυσαρέσκεια, με μια σπάνια επίκριση της προσέγγισης του προέδρου.
«Ένας επιχειρηματίας χρειάζεται να γνωρίζει ποια θα είναι η ισοτιμία σε δύο με τρεις μήνες και πόσο θα αυξηθεί», είπε ο Mahmut Asmali, πρόεδρος του συνδέσμου, στην τουρκική επιχειρηματική εφημερίδα Dunya την περασμένη εβδομάδα. «Το διάγραμμα της ισοτιμίας δεν πρέπει να μοιάζει με το διάγραμμα κάποιου που έχει υψηλή πίεση».
Παρά την «έκρηξη» στις πωλήσεις ακινήτων, ο κατασκευαστικός τομέας, που έχει στενούς δεσμούς με τον Erdogan και με άλλους αξιωματούχους του κυβερνώντος κόμματος, επίσης διαμαρτύρεται. Σημαίνοντα πρόσωπα του κλάδου, που αντιπροσωπεύει περίπου το 5% της τουρκικής οικονομίας, έχουν προειδοποιήσει πως ο κλάδος συντρίβεται από το υψηλό κόστος των πρώτων υλών και της ενέργειας, που και τα δύο αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 90% σε ετήσια βάση τον Νοέμβριο.
Ο Erdogan «απλά δεν έχει σχέδιο», σύμφωνα με τον Yesilada, ο οποίος σημείωσε το γεγονός πως οι τουρκικές αρχές έχουν δαπανήσει αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια, υπερασπιζόμενες τη λίρα τις τελευταίες εβδομάδες, ενώ ταυτόχρονα εγκωμιάζουν τις αρετές ενός φθηνού νομίσματος. «Μπορούμε να το συζητάμε αυτό για ώρες. Τίποτα από αυτά δεν βγάζει νόημα», λέει ο Yesilada. «Δεν υπάρχει λογική».
O Yilmaz, παραγωγός ενδυμάτων, είπε πως οι εγχώριες πωλήσεις που συνήθως αντιπροσωπεύουν το ήμισυ της δραστηριότητάς του, είναι ήδη «νεκρές». Ελπίζει πως οι πωλήσεις στο εξωτερικό θα αντισταθμίσουν τις απώλειες.
Αλλά προέβλεψε πως οι μισοί γείτονές του στη περιοχή Merter θα έχουν φύγει μέσα σε έξι μήνες, θα τους έχουν διώξει τα ενοίκια που ορίζονται σε δολάρια παρά την απαγόρευση αυτής της πρακτικής.
«Αυτή τη στιγμή είμαι αισιόδοξος πως θα ξεπεράσουμε την καταιγίδα αυτή», είπε. «Αλλά μπορεί κι εγώ σύντομα να φύγω».