Η νέα γερμανική κυβέρνηση που ορκίστηκε την Τετάρτη αποτελεί ένα πρωτοφανές πολιτικό πείραμα. Τα τρία κόμματα του συνασπισμού -οι Σοσιαλδημοκράτες, οι Πράσινοι και οι φιλελεύθεροι Ελεύθεροι Δημοκράτες- δεν έχουν ξανακυβερνήσει ποτέ μαζί. Και μια σειρά από επείγοντα ζητήματα, μεταξύ των οποίων η οξεία κλιμάκωση της πανδημίας του κορωνοϊού, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν αμέσως πιέσεις στη συμμαχία τους. Το πώς θα αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που περιγράφονται παρακάτω, θα διαμορφώσει και την ετυμηγορία της Ιστορίας για τον συνασπισμό τους.
1. Να ξεπεραστεί ο κορωνοϊός
Το υπουργικό συμβούλιο του Olaf Scholz αναλαμβάνει την εξουσία την ώρα που η Γερμανία βρίσκεται εν μέσω ενός τέταρτου κύματος της Covid-19, το οποίο ξεπερνά κατά πολύ τις προηγούμενες εξάρσεις. Τα ποσοστά μόλυνσης εκτινάσσονται και τα νοσοκομεία φτάνουν στα όρια των δυνατοτήτων τους.
Αντιμετωπίζοντας έναν ρυθμό εμβολιασμού που είναι πολύ χαμηλότερος απ’ ό,τι σε χώρες όπως η Ισπανία, η Δανία και το Βέλγιο, ο νέος καγκελάριος έχει ταχθεί υπέρ του υποχρεωτικού εμβολιασμού για όλους. Αλλά ακόμα και αυτοί που είναι πρόθυμοι να εμβολιαστούν, αντιμετωπίζουν εμπόδια: μεγάλες ουρές σχηματίζονται κάθε μέρα έξω από τα εμβολιαστικά κέντρα και τα ιατρεία διαμαρτύρονται για έλλειψη εμβολίων. Εν τω μεταξύ, αυξάνονται οι κοινωνικές εντάσεις: την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήθηκε πορεία διαδηλωτών που κρατούσαν πυρσούς, έξω από το σπίτι ενός τοπικού υπουργείου Υγείας, διαδήλωση την οποία καταδίκασαν ευρύτερα οι πολιτικοί στο Βερολίνο.
Karl Lauterbach, υπουργός Υγείας
Ο Karl Lauterbach, υπουργός Υγείας του SPD, θα είναι επικεφαλής στον αγώνα της αντιμετώπισης της χειρότερης έκτακτης ανάγκης δημόσιας υγείας που έχει αντιμετωπίσει η Γερμανία από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Με παρατσούκλι «ο προφήτης της καταστροφής», ο Lauterbach είναι πανταχού παρών στα talk shows της γερμανικής τηλεόρασης από τότε που άρχισε η πανδημία, προειδοποιώντας επανειλημμένως για τους κινδύνους της Covid-19 και υπεραμυνόμενος σκληρών μέτρων για να σταματήσει η εξάπλωσή της.
Αυτό τον κατέστησε μισητό πρόσωπο για πολλούς αρνητές του κορωνοϊού και αντιεμβολιαστές στη Γερμανία. Αλλά ο επιδημιολόγος, που είναι επικεφαλής του Ινστιτούτου Οικονομικών της Υγείας και Κλινικής Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου της Κολωνίας από το 2008, αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και από πολλούς στο κόμμα του, καθώς θεωρούν πως δεν είναι «ομαδικός παίκτης». Στο τέλος, όμως, ο Scholz υποχώρησε στις πιέσεις από τον λαό και από μια ένθερμη εκστρατεία στο Twitter, που στηρίχθηκε στο hashtag “#WirwollenKarl” - Θέλουμε τον Karl.
2. Μια οικονομία που τρεκλίζει
Ο Scholz αντιμετωπίζει μια πολύ πιο ζοφερή οικονομική προοπτική απ’ όταν το SPD κέρδισε με ισχνή πλειοψηφία τις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν την περασμένη Δευτέρα έδειξαν μια πολύ μεγαλύτερη κάμψη των παραγγελιών στα εργοστάσια από αυτήν που προέβλεπαν οι αναλυτές. Η βιομηχανία μαστίζεται από ελλείψεις πρώτων υλών και προϊόντων όπως τα μικροτσίπ, που έχουν οδηγήσει σε κωλύματα στις παραδόσεις και σε προβλήματα στην παραγωγή στην αυτοκινητοβιομηχανία.
Εν τω μεταξύ, ο πληθωρισμός άγγιξε το 6% τον περασμένο μήνα, το υψηλότερο επίπεδο από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Οι ειδικοί πιστεύουν τώρα πως η Γερμανία θα μπορούσε να χρειαστεί περισσότερο χρόνο για να επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης, απ’ ό,τι η ευρωζώνη συνολικά. Οι επιχειρηματικοί όμιλοι φοβούνται επίσης πως οι αυστηροί νέοι περιορισμοί στους ανεμβολίαστους, που παρουσιάστηκαν τον περασμένο μήνα, θα μπορούσαν να περιορίσουν την καταναλωτική δραστηριότητα ενόψει των Χριστουγέννων.
Olaf Scholz, καγκελάριος
Ο Olaf Scholz έχει περάσει μεγάλο μέρος της μακράς του σταδιοδρομίας προετοιμαζόμενος για την κορυφαία θέση της Γερμανίας. Ο δικηγόρος εργατολόγος ανέβηκε στην κλίμακα ιεραρχίας του SPD κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 και έγινε γενικός γραμματέας το 2002, υπηρέτησε ως ομοσπονδιακός υπουργός Εργασίας κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και δήμαρχος Αμβούργου από το 2011 έως το 2018. Ως υπουργός Οικονομικών υπό την Angela Merkel, κινητοποίησε δισεκατομμύρια ευρώ σε οικονομική στήριξη εταιρειών και εργαζομένων για την πανδημία. Αν και έχασε τη μάχη για την ηγεσία του SPD το 2019, επελέγη ως υποψήφιος του κόμματος για την καγκελαρία έναν χρόνο μετά και το οδήγησε σε μια ισχνή νίκη στις εθνικές εκλογές του Σεπτεμβρίου.
3. Η επίτευξη των στόχων για το κλίμα χωρίς να… σβήσουν τα φώτα
Οι φιλοδοξίες της νέας κυβέρνησης είναι πιο ξεκάθαρες στα σχέδιά της για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Θέλει να ενισχύσει σε τεράστιο βαθμό τη δυναμικότητα των ΑΠΕ, να βγει από την παραγωγή ενέργειας από άνθρακα μέχρι το 2030 -οκτώ χρόνια νωρίτερα απ’ όσο σχεδιαζόταν αρχικά-, να σταματήσει σταδιακά τα βενζινοκίνητα και πετρελαιοκίνητα αυτοκίνητα και να έχει 15 εκατομμύρια ηλεκτρικά οχήματα στους δρόμους της Γερμανίας μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Αλλά ορισμένοι ειδήμονες διερωτούνται πώς θα μπορέσει η χώρα να κρατήσει αναμμένα τα φώτα, όταν κλείσουν όλες οι μονάδες παραγωγής ενέργειας από άνθρακα και οι πυρηνικοί σταθμοί.
Θα χρειαστεί να κατασκευάσει χιλιάδες νέες ανεμογεννήτριες και ηλιακά πάνελ, να κατασκευάσει εκτεταμένα νέα δίκτυα ηλεκτρισμού καθώς και μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με αέριο. Πράγματι, γίνεται λόγος για επαπειλούμενο «χάσμα ηλεκτρισμού», με τους βιομηχανικούς και οικιστικούς καταναλωτές να αντιμετωπίζουν δυνητικά ελλείψεις ενέργειας και αυξανόμενες τιμές. Η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να βρει τρόπο να γεφυρώσει αυτό το χάσμα και να πετύχει τους πράσινους στόχους της, χωρίς να βάζει σε κίνδυνο τη στηριζόμενη στις εξαγωγές οικονομία της Γερμανίας.
Robert Habeck, υπουργός Οικονομίας
Ο Robert Habeck θα έχει μια από τις πιο δύσκολες δουλειές σ’ αυτή την κυβέρνηση -να διασφαλίσει πως η Γερμανία θα πετύχει τους κλιματικούς της στόχους. Ο φιλόσοφος και συγγραφέας που έγινε πολιτικός, έγινε υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος του Schleswig-Holstein το 2012 και αναρριχήθηκε για να φτάσει έξι χρόνια αργότερα να εκλεγεί ως συνεπικεφαλής των Πρασίνων, μαζί με την Annalena Baerbock. Οι δύο, γνωστοί για την πραγματιστική τους προσέγγιση στην πολιτική, πέτυχαν να ενώσουν ένα κόμμα που από καιρό μαστιζόταν από ιδεολογικές συγκρούσεις.
4. Προκλήσεις εξωτερικής πολιτικής
Λίγες ημέρες πριν αναλάβει τα καθήκοντά της η νέα κυβέρνηση της Γερμανίας, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden προειδοποίησε τους συμμάχους των ΗΠΑ πως η Ρωσία μπορεί να ετοιμάζεται να εισβάλει στην Ουκρανία.
Η Γερμανία μαζί με άλλους στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ αποδέχονται τώρα αυτή την εκτίμηση και πιθανότατα θα συμφωνήσουν σε νέες βαριές κυρώσεις στην περίπτωση που οι Ρώσοι το πράξουν. Αλλά αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί μια από τις πρώτες μεγάλες δοκιμασίες για τη συνοχή του συνασπισμού. Πολλοί στο SPD τείνουν να μην είναι τόσο σκληροί έναντι του Vladimir Putin, σε αντίθεση με τους πιο «επιθετικούς» Πράσινους.
Πιθανότατα θα υπάρξει διαμάχη ως προς το τι να γίνει με τον αγωγό Nord Stream 2 που περνά από τη Ρωσία στη Βαλτική, στον οποίον αντιτίθενται οι Πράσινοι, αλλά υποστηρίζει το SPD. Τα σημεία τριβής για το πώς να τιμωρηθεί η Ρωσία θα μπορούσαν να ρίξουν βαριά σκιά σε αυτό που θα ήταν ο «μήνας του μέλιτος» του νέου κυβερνητικού συνασπισμού.
Annalena Baerbock, υπουργός Εξωτερικών
Η Annalena Baerbock θα γίνει η πρώτη γυναίκα υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας και η νεότερη πολιτικός που θα έχει καταλάβει τη συγκεκριμένη θέση. Η 40χρονη βουλευτής και συνεπικεφαλής των Πρασίνων θα επιδιώξει να ενισχύσει τις εξουσίες ενός υπουργείου η επιρροή του οποίου μειώθηκε υπό την Angela Merkel.
Στα νιάτα της ήταν πρωταθλήτρια στο τραμπολίνο. Άφησε το σημάδι της γρήγορα στην πράσινη πολιτική και αναδύθηκε ως ειδήμων σε θέματα διεθνούς δικαίου με ιδιαίτερη προσοχή στη λεπτομέρεια. Επελέγη ως υποψήφια των Πρασίνων για την καγκελαρία στις εκλογές του Σεπτεμβρίου αλλά είδε τα δημοσκοπικά της ποσοστά να κάνουν «βουτιά» κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, καθώς χρειάστηκε να αντικρούσει τις κατηγορίες για λογοκλοπή και ωραιοποίηση του βιογραφικού της.
5. Επενδύσεις vs χρέους
Ο Scholz υποσχέθηκε τον περασμένο μήνα τον «μεγαλύτερο βιομηχανικό εκσυγχρονισμό της Γερμανίας εδώ και τουλάχιστον 100 χρόνια», και ο συνασπισμός του φαίνεται αποφασισμένος να επενδύσει δισεκατομμύρια για να «πρασινίσει» τη γερμανική οικονομία και να αναβαθμίσει τις υποδομές της. Το FDP, όμως, επέμεινε πως θα τηρήσει επίσης τους αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες της χώρας -ιδιαίτερα το συνταγματικό όριο στον νέο δανεισμό, το λεγόμενο «φρένο χρέους».
Ο τετραγωνισμός αυτού του κύκλου θα μπορούσε να γίνει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του συνασπισμού. Η συμφωνία των 177 σελίδων στην οποία κατέληξαν τα κόμματα του συνασπισμού προσφέρει νύξεις για μια λύση: πολλές επενδύσεις θα πραγματοποιηθούν από την κρατική αναπτυξιακή τράπεζα KfW, την Deutsche Bahn και μια ομοσπονδιακή υπηρεσία ακινήτων που θα χρησιμοποιηθεί για να κατασκευαστούν νέα διαμερίσματα. Θα υπάρξει επίσης τελευταίο «όργιο» δανεισμού το επόμενο έτος ενώ εξακολουθεί να ισχύει η άρση του «φρένου χρέους» -που αποφασίστηκε προσωρινά στη διάρκεια της πανδημίας. Αλλά οι διαμάχες μεταξύ των Πρασίνων, που τάσσονται υπέρ των επενδύσεων, και του FDP, που τάσσεται υπέρ της δημοσιονομικής ακεραιότητας, για τις προτεραιότητες στις δαπάνες, φαίνεται πως είναι προ-προγραμματισμένες.
Christian Lindner, υπουργός Οικονομικών
O Christian Lindner έγραψε ιστορία το 2000, όταν, σε ηλικία 21 ετών, έγινε ο νεότερος βουλευτής που εξελέγη ποτέ στο κοινοβούλιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, του πολυπληθέστερου κρατιδίου της Γερμανίας. Αναρριχήθηκε στις τάξεις του FDP, έγινε γενικός γραμματέας το 2009 και επικεφαλής του κόμματος τέσσερα χρόνια αργότερα. Του πιστώνεται η επαναφορά του «ηθικού» ενός κόμματος που είχε αποβληθεί από την Bundestag το 2013. Αλλά επέλεξε να μη συμμετέχει στην κυβέρνηση το 2017, τραβώντας την πρίζα από τις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό ενός συνασπισμού «Τζαμάικα» με τους Χριστιανοδημοκράτες της Angela Merkel και τους Πράσινους.
Φέτος ακολούθησε διαφορετικό δρόμο και έγινε η κινητήριος δύναμη του συνασπισμού «φανάρι» μεταξύ του SPD, των Πρασίνων και του FDP.