Αρχίζει με ένα μικρό λόφο, καθώς οι φορείς άσκησης πολιτικής συνεχίζουν ανέμελοι την πορεία τους, αρνούμενοι να δουν την πραγματικότητα. Κατόπιν, εμφανίζονται πολλοί λόφοι. Τέλος, βλέπουν ότι οδεύουν προς ένα πληθωριστικό βουνό.
Έτσι μοιάζει ο κόσμος σε κάποιον που η ζωή του ως οικονομολόγου ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970. Λίγοι ήθελαν να πιστέψουν τις προειδοποιήσεις του Μίλτον Φρίντμαν. Αλλά είχε δίκιο. Η διαδικασία άρχισε να γίνεται αντιληπτή με ανατιμήσεις στις αγορές με ελαστικότητα στις τιμές, όπως τις αποκαλούσε ο Τζον Χικς, όπως αυτές των τροφίμων. Κάποιες ανατιμήσεις θα μπορούσαν να αποδοθούν σε διαταραχές στην προσφορά, όπως το πετρελαϊκό εμπάργκο το 1973-74. Στις αγορές με ανελαστικότητα στις τιμές παρατηρήθηκε υπερβολική ζήτηση και ελλείψεις. Αλλά καθώς οι αυξήσεις στις τιμές άρχισαν να παίρνουν πιο γενικό χαρακτήρα και οι πραγματικοί μισθοί διαβρώνονταν, οι εργαζόμενοι άρχισαν να πιέζουν όλο και περισσότερο για αυξήσεις. Τελικά, ένα γενικευμένο σπιράλ ανατιμήσεων και μισθολογικών αυξήσεων έγινε πλέον οφθαλμοφανές.
Τι κρυβόταν πίσω από όλα αυτά; Η απάντηση είναι: η υπερβολική αισιοδοξία για τη δυνητική προσφορά, έως ότου ήταν πλέον πολύ αργά. Διαπράττουμε τα ίδια λάθη και τώρα; Κατά τη γνώμη μου, ναι. Ακόμα και αν οι αυξήσεις στις τιμές που βλέπουμε είναι παροδικές, κινδυνεύουν να γίνουν μόνιμες. Επιπλέον, ακόμα και αν κάποιος είναι πιο αισιόδοξος, φαίνεται αδύνατο να δικαιολογηθεί η τρέχουσα νομισματική πολιτική, ειδικά στις ΗΠΑ. H τρέχουσα πολιτική θα είχε νόημα σε μια βαθιά ύφεση. Αλλά δεν είμαστε αντιμέτωποι πλέον με έναν τέτοιο κίνδυνο.
Τον Μάιο του 2020, επισήμανα τις προειδοποιήσεις του μονεταριστή Τιμ Γκόρντον για τον επερχόμενο πληθωρισμό. Στις αρχές του 2021, γνωστοί κεϋνσιανοί όπως ο Λόρενς Σάμερς και ο Ολιβιέ Μπλανσάρ μπήκαν και αυτοί στον χορό των προειδοποιήσεων, κυρίως λόγω της τεράστιας δημοσιονομικής πρότασης που πρότεινε ο Τζο Μπάιντεν. Επανέλαβα τις ανησυχίες μου για τον πληθωρισμό τον Μάρτιο και τον Μάιο και σε διάφορες άλλες περιστάσεις.
Σήμερα, οι ανησυχίες φαίνονται δικαιολογημένες. Σε πρόσφατο άρθρο του, ο Σάμερς απαντά με αναλυτικό τρόπο στην άποψη περί «παροδικού πληθωρισμού» που διατύπωσε ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ, σε ομιλία του στο Τζάκσον Χολ τον Αύγουστο. Δεν είναι κάτι που προκαλεί έκπληξη. Στις ΗΠΑ, ο πληθωρισμός σκαρφάλωσε στο 6,2% τον Οκτώβριο του 2021. Ακόμα χειρότερα, ο δομικός πληθωρισμός (ο οποίος δεν λαμβάνει υπόψη τις τιμές των τροφίμων και της ενέργειας) άγγιξε το 4,6%. Ευτυχώς, η κατάσταση μοιάζει να είναι καλύτερη στην ευρωζώνη και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ο δομικός πληθωρισμός βρίσκεται στο 1,9% και το 2,9% αντίστοιχα. Η εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ότι η απειλή του πληθωρισμού φαίνεται πολύ μικρότερη στην ευρωζώνη από ό,τι στις ΗΠΑ φαίνεται σωστή.
Σήμερα, όπως επισημαίνει ο Σάμερς, οι τιμές αυξάνονται σε πολλούς τομείς της αμερικανικής οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων και των κατοικιών. Εν τω μεταξύ, οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό όπως υπολογίζονται από τη διαφορά των συμβατικών και των συνδεδεμένων με τον πληθωρισμό ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου έχει αυξηθεί κατά περίπου μία ποσοστιαία μονάδα τον τελευταίο χρόνο. Όπως τονίζει ο Τζέισον Φούρμαν του Χάρβαρντ, υπάρχουν ενδείξεις πιέσεων στις αγορές εργασίας. Αναμφίβολα, οι τελευταίες έχουν σε μεγάλο βαθμό ανακάμψει.
Εντούτοις, κάποιος μπορεί να επισημάνει κάποιους ειδικούς παράγοντες. Μεταξύ αυτών είναι η άνοδος των τιμών του φυσικού αερίου. Μια λεπτομερής ανάλυση από τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας περιγράφει έναν αριθμό παραγόντων από την πλευρά της προσφοράς και της ζήτησης -μεταξύ αυτών ότι «τα επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου σε υπόγειες εγκαταστάσεις στην Ευρώπη στο τέλος Σεπτεμβρίου ήταν περίπου 15% χαμηλότερα από το μέσο επίπεδο των τελευταίων πέντε ετών». Οπότε, ενώ η ισχύς της ζήτησης διαδραμάτισε κάποιον ρόλο, δεν ήταν ο μοναδικός παράγοντας.
Το ίδιο μπορεί να πει κανείς για τη φύση της ανόδου της ζήτησης μετά την κρίση που προκάλεσε η πανδημία, ειδικά όσον αφορά τη φούρια των καταναλωτών να αγοράσουν διαρκή προϊόντα. Αυτό οφείλεται πιθανότατα στο γεγονός ότι κάποιοι φοβούνται να βγουν έξω για να απολαύσουν ένα γεύμα ή κάποια άλλη υπηρεσία. Το άλμα στη ζήτηση για διαρκή αγαθά αποτυπώνεται στη ζήτηση για βιομηχανικές εισροές και κατά συνέπεια και στις μεταφορές στις εκτεταμένες εφοδιαστικές αλυσίδες της υφηλίου. Πράγματι, ο Νιλ Σίαρινγκ, επικεφαλής οικονομολόγος στην Capital Economics, βεβαιώνει ότι η πραγματική ιστορία είναι «πόσο έχει αντέξει η εφοδιαστική αλυσίδα, δεδομένης της τεράστιας μετατόπισης της ζήτησης προς τα αγαθά».
Ναι, καθώς περνάει ο καιρός, η απόδοση της τρέχουσας ανόδου των τιμών σε ειδικούς παράγοντες γίνεται λιγότερο αξιόπιστη και οι ανησυχίες για εδραίωση του πληθωρισμού εντείνονται. Με τη δημοσιονομική πολιτική να περνάει σε κύκλο σύσφιξης ακόμα και στις ΗΠΑ, το βάρος της μακροοικονομικής εξισορρόπησης πέφτει στις κεντρικές τράπεζες και ειδικά στη Fed. Δεν υπάρχει, ωστόσο, μακροοικονομικό επιχείρημα για να μην εφαρμοστεί το πρόγραμμα επενδύσεων στις υποδομές του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν. Αυτό, ισχυρίζεται ο Φούρμαν, «θα έχει ελάχιστο αντίκτυπο στον πληθωρισμό μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα» και θα βοηθήσει επίσης πολλούς ανθρώπους.
Όλες οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες συνεχίζουν να εφαρμόζουν μια νομισματική πολιτική που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020, στο απόγειο του πανικού που προκάλεσε η πανδημία. Στις ΗΠΑ, αυτό φαίνεται πλέον εξαιρετικά ακατάλληλο. Άλλωστε, με τον πληθωρισμό να αυξάνεται τόσο απότομα, τα πραγματικά βραχυπρόθεσμα επιτόκια είναι κοντά στο -5%, ακόμα και λαμβάνοντας υπόψη τον δομικό πληθωρισμό.
Είναι δύσκολο να δει κανείς γιατί θα έπρεπε να εφαρμόζεται αυτή η πολιτική τώρα. Τα σημερινά προβλήματα αφορούν την προσφορά, όχι τη ζήτηση. H Fed δεν μπορεί να κάνει κάτι γι' αυτά.
Η Fed ίσως να μην προβαίνει στις αναμενόμενες κινήσεις για την ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής εξαιτίας της στροφής της όσον αφορά τον στόχο για τον μέσο πληθωρισμό. Αλλά ποτέ δεν κατάλαβα γιατί η μεγαλύτερη κεντρική τράπεζα στον κόσμο θα έπρεπε να απαντήσει στα λάθη του παρελθόντος, κάνοντας τα αντίθετα λάθη στο μέλλον, κάτι που έχει εξηγήσει λεπτομερώς ο Γουίλιαμ Μπούιτερ.
Αυτό απλά αυξάνει τη συνολική αβεβαιότητα.
Ένας λόγος για τον οποίο διστάζει να δράσει μπορεί να είναι η πεποίθηση ότι αν αφήσει την οικονομία να λειτουργεί σε υψηλότερες ταχύτητες θα έχει σημαντικά κοινωνικά οφέλη και περιορισμένο κόστος. Αυτό είναι ένα καλό επιχείρημα για τη διατήρηση της ζήτησης. Αλλά είναι ένα επικίνδυνο επιχείρημα για την παρατεταμένη αδράνεια μπροστά στην άνοδο του πληθωρισμού.
Ο κίνδυνος είναι οι μετρήσεις για τον πληθωρισμό να συνεχίσουν να είναι πολύ χειρότερες από τις προβλέψεις. Τότε η Fed θα αναγκαστεί να καλύψει το χαμένο έδαφος. Το κόστος αυτό θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το να προχωρήσει τώρα σε μια προσαρμογή της εξαιρετικά χαλαρής νομισματικής πολιτικής.
Ελπίζω πραγματικά ο πληθωρισμός που βλέπουμε να εξαφανιστεί. Αλλά η ελπίδα δεν είναι αρκετή. Η τρέχουσα νομισματική πολιτική φαίνεται ακατάλληλη. Η Fed έχει ανάγκη από μια νέα διοίκηση, που θα είναι έτοιμη να κάνει ένα βήμα πίσω και να σκεφτεί πού πραγματικά βρίσκονται οι οικονομίες των ΗΠΑ και των υπόλοιπων χωρών.
Μια συντομότερη μετατόπιση προς τη νομισματική νηφαλιότητα μπορεί να αποτρέψει μια βίαιη αποτοξίνωση στο μέλλον.