Το Faizabad, ένα δύσβατο φυλάκιο στα βουνά Hindu Kush, στο βορειοανατολικό Αφγανιστάν ήταν για καιρό βάση αντίστασης στους Ταλιμπάν. Δεν έπεσε ποτέ στα χέρια τους, ακόμα και όταν κυριάρχησαν στη χώρα τη δεκαετία του 1990.
Η πόλη όμως, ήταν μεταξύ των 12 πρωτευουσών επαρχιών που καταλήφθηκαν σε μια εβδομάδα μετά από μια αστραπιαία επίθεση των Ταλιμπάν που άλλαξε την ισορροπία δυνάμεων. Ακολούθησε η πτώση της Kandahar και της Herat, της δεύτερης και τρίτης μεγαλύτερης πόλης της χώρας αντίστοιχα.
Αναλυτές, διπλωμάτες και αξιωματούχοι που σχετίζονται με την ασφάλεια λένε ότι υποτίμησαν την στρατιωτική τακτική των Ταλιμπάν, η οποία οδήγησε σε άτακτη υποχώρηση τον καλύτερα εξοπλισμένο αφγανικό στρατό που είναι και πολυπληθέστερος, με αναλογία τουλάχιστον ένα προς τρία.
Η επίθεση περιόρισε τις λιγοστές ελπίδες ότι οι Ταλιμπάν θα αναζητήσουν πολιτική διευθέτηση καθώς περικυκλώνουν την Kabul. Οι επιτιθέμενοι θέλουν να αναγκάσουν τον πρόεδρο Ashraf Ghani να παραιτηθεί ή θα εξαπολύσουν μια αιματηρή επίθεση στην πρωτεύουσα της χώρας με τα 4,5 εκατομμύρια κατοίκους.
Εκμεταλλευόμενοί τη σύγχυση που ακολούθησε την αποχώρηση των ΗΠΑ, οι μαχητές σάρωσαν την επαρχία, πολιόρκησαν την Herat και την Kandahar στο Νότο και τη Δύση και μετά επιτέθηκαν στο Βορρά, ιστορικό προπύργιο αντίστασης κατά των Ταλιμπάν. Αποκαρδιωμένοι οι Αφγανοί στρατιώτες παραδόθηκαν ή τράπηκαν σε φυγή, εγκαταλείποντας όπλα και προμήθειες.
Οι αριθμοί των μαχητών τονώθηκαν από μια συμφωνία που υπέγραψαν με τις ΗΠΑ για την απελευθέρωση αιχμαλώτων, στη βάση ενός ντιλ που έγινε υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ που παρέκαμψε την αφγανική κυβέρνηση.
«Δεν έχω δει ξανά τους Ταλιμπάν να χαράσσουν στρατηγική με τον τρόπο που το κάνουν τις λίγες τελευταίες εβδομάδες με την κατάκτηση αυτών των πόλεων», δήλωσε ο Ahmed Rashid, ένας συγγραφέας που παρακολουθεί τους Ταλιμπάν εδώ και δεκαετίες.
Σχεδόν 20 χρόνια αφότου οι Ταλιμπάν εκδιώχθηκαν από την εξουσία από τις ΗΠΑ, οι μαχητές είναι πιο κοντά από ποτέ στο να πετύχουν την ανατροπή της δημοκρατικής κυβέρνησης του Ghani και την εγκαθίδρυση ενός Ισλαμικού καθεστώτος. Οι παρατηρητές προειδοποιούν ότι θα καταργήσουν τα δικαιώματα των γυναικών και θα μπορούσαν για μια ακόμα φορά να μετατρέψουν τη χώρα σε παράδεισο της διεθνούς τρομοκρατίας, με ομάδες όπως η al-Qaeda και ο Isis να είναι ήδη παρούσες στο Αφγανιστάν.
Ενας αξιωματούχος ασφαλείας των ΗΠΑ δήλωσε στους Financial Times ότι «η αξιολόγηση έχει επιδεινωθεί» με την Kabul σε κίνδυνο άμεσης επίθεσης. «Εξέπληξε το πόσο γρήγορα κινούνται».
Ο Muhammad Zadran, υψηλόβαθμος Ταλιμπάν στην επαρχία Paktia δήλωσε: «Θα κυκλώσουμε την Kabul σαν ανακόντα. Ο έλεγχος της Kabul και της αφγανικής κυβέρνησης είναι αναπόφευκτος, ίσως απέχει λίγες εβδομάδες».
Οι δυτικοί σύμμαχοι του Ghani έχουν αντιδράσει υποτονικά, τροφοδοτώντας φόβους για μια τεράστια ανθρωπιστική και μεταναστευτική κρίση. Ο Αμερικανός πρόεδρος Joe Biden την περασμένη εβδομάδα επαναβεβαίωσε την δέσμευσή του να αποχωρήσουν οι εναπομείναντες Αμερικανοί στρατιώτες έως το τέλος του μήνα. Είναι καιρός, είπε, οι Αφγανοί «να πολεμήσουν για τους εαυτούς τους».
Οι επικριτές, όμως, λένε ότι η αποχώρηση τερμάτισε τις όποιες ελπίδες για ειρήνη.
«Η στρατηγική των Ταλιμπάν τις τελευταίες δυο εβδομάδες ήταν ευφυέστατη», είπε ένας δυτικός διπλωμάτης. «Ηξεραν ότι η κυβέρνηση θα πολεμήσει με νύχια και με δόντια [για να υπερασπιστεί τις πόλεις στο Νότο] έτσι επιτέθηκαν σε τρεις ταυτόχρονα. Μόλις οι εφεδρείες μπήκαν στη μάχη, χτύπησαν σε όλο το Νότο ταυτόχρονα».
Ο διπλωμάτης προσέθεσε: «Υπήρξε ένα τεράστιο προπέτασμα καπνού ότι οι Ταλιμπάν θέλουν ειρήνη. Αυτό που πάντα ήθελαν είναι καθαρή νίκη».
Οι Ταλιμπάν κατέλαβαν τις Puli Khumri και Ghazni, παίρνοντας τον έλεγχο των αυτοκινητοδρόμων που οδηγούν στην Kabul από τα Βόρεια και τα Νοτιοδυτικά. Οι επιτιθέμενοι λένε ότι θέλουν να καταλάβουν την πόλη πριν ο παγωμένος χειμώνας επιβραδύνει τις μάχες.
«Οι Αφγανικές δυνάμεις πρέπει να υπερασπιστούν πολλές διαφορετικές πόλεις, σημεία με κρίσιμες υποδομές, βασικούς δρόμους», δήλωσε πρώην Αμερικανός αξιωματούχος στον χώρο των πληροφοριών. «Οι Ταλιμπάν μπορούν να συγκεντρωθούν όπου επιθυμούν, και το έχουν κάνει αρκετά αποτελεσματικά».
Η όποια μάχη για την Kabul αναμένεται να αποδειχτεί σκληρότερη για τους Ταλιμπάν και φονικότερη για τον άμαχο πληθυσμό. Οι επίλεκτες ειδικές δυνάμεις του Αφγανιστάν είχαν διασπαρεί σε πόλεις της επαρχίας, αλλά θα συγκεντρωθούν στην πρωτεύουσα.
Μέλος του ηγετικής ομάδας των Ταλιμπάν αναγνώρισε ότι «η αφρόκρεμα των αφγανικών δυνάμεων θα φύγει από την υπόλοιπη χώρα και θα συγκεντρωθεί για τη μάχη της Kabul.
Πολλές ευθύνες για τις απώλειες αποδίδονται στον αφγανικό στρατό που σε πολλά σημεία υποχώρησε χωρίς να δώσει μάχη. Αναλυτές λένε ότι η ικανότητά του έχει σακατευτεί από διαφθορά και κακοδιαχείριση, παρά τα δισεκατομμύρια δολάρια που ξόδεψαν οι ΗΠΑ για την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό του.
Και η κυβέρνηση δοκιμάζεται. Την Τετάρτη αντικατέστησε για τρίτη φορά σε ένα χρόνο τον επικεφαλής του στρατού, ενώ ο υπουργός Οικονομικών παραιτήθηκε και έφυγε από τη χώρα. «Είναι δύσκολο να φανταστείς ότι η κυβέρνηση Ghani θα παραμείνει στην εξουσία [για καιρό]», δήλωσε ο Abdul Basit συνταξιούχος διπλωμάτης του Πακιστάν.
Ο Javid Faisal, σύμβουλος της αφγανικής κυβέρνησης, δήλωσε ότι η χώρα εγκαταλείφθηκε από τους συμμάχους της. «Το Αφγανιστάν δεν πρέπει να μείνει μόνο του σε αυτή την κρίσιμη χρονική στιγμή».
«Το ΝΑΤΟ και οι αμερικανικές δυνάμεις, με όλο τον εξοπλισμό τους, δεν μπόρεσαν να κερδίσουν. Πώς περιμένουν οι αφγανικές δυνάμεις να το κάνουν μόνες τους;» προσέθεσε. «Κι’ όμως οι αφγανικές δυνάμεις είναι αποφασισμένες… είναι καλά εκπαιδευμένες και θα συνεχίσουν να προστατεύουν τη χώρα τους».
Η κυβέρνηση κατηγορεί για τις επιτυχίες των Ταλιμπάν το γειτονικό Πακιστάν, το οποίο για δεκαετίες κατηγορείται ότι προσφέρει σιωπηλά καταφύγιο και βοήθεια στους Ισλαμιστές παρότι δηλώνει ότι στηρίζει τις ΗΠΑ. Υψηλόβαθμος αξιωματούχος του υπουργείου Εξωτερικών του Πακιστάν αποκρούει τις κατηγορίες.
Ο Αμερικανός αξιωματούχος των ΗΠΑ δήλωσε ότι οι Ταλιμπάν ενισχύονται με κάθε νίκη ανανεώνοντας τον εξοπλισμό τους από κάθε στρατιωτική εγκατάσταση που κατακτούν. «Χρειάζεται ο τακτικός στρατός να αντισταθεί. Εως τώρα δεν το κατάφεραν», σημείωσε.
Ο Faisal, ο κυβερνητικός σύμβουλος, προειδοποίησε την διεθνή κοινότητα για μια ανθρωπιστική κρίση, αν δεν δράσει. «Αν συνεχιστεί η βία, αν οι Αφγανοί αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, αυτό θα αποτελέσει πλήγμα για τις γειτονικές χώρες, την περιοχή και τον κόσμο».