Όταν ήταν 13, ο Τζόελ Χέλερμαρκ έμαθε να γράφει κώδικα. Στα 16, λάνσαρε την πρώτη του εταιρεία, μια υπηρεσία βίντεο-συστάσεων. Βετεράνος πλέον στα 24 του, ο Χέλερμαρκ μόλις άντλησε 18 εκατ. δολάρια για να επεκτείνει τη Sana Labs, το σουηδικό startup ψηφιακής εκπαίδευσης που ίδρυσε. «Είμαι το αποτέλεσμα όλων των πλεονεκτημάτων που έχει το να μεγαλώνει κανείς στην εποχή μας», επισημαίνει.
Αν και πολλοί άνθρωποι στην ηλικία του κάνουν λόγο για ανισότητες μεταξύ των γενεών, ο Χέλερμαρκ λέει ότι εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που πρώτη η γενιά του απολαμβάνει. Μεταξύ αυτών παραθέτει: τον εκδημοκρατισμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων παγκόσμιας κλάσης (ο ίδιος διδάχτηκε μηχανική μάθηση -machine learning- παρακολουθώντας διαδικτυακά μαθήματα κορυφαίων αμερικανικών πανεπιστημίων)· το ολοένα χαμηλότερο κόστος τεχνολογιών όπως το cloud computig· και τη δυνατότητα διασύνδεσης με δυνητικούς εργοδότες και πελάτες οπουδήποτε στον κόσμο άμεσα στο διαδίκτυο.
Mε την αγορά ψηφιακής εκπαίδευσης να καταγράφει εκρηκτική ανάπτυξη λόγω της πανδημίας, ο Χέλερμαρκ φιλοδοξεί να δημιουργήσει μια εταιρεία με τη μεγαλύτερη αξία στον κόσμο. «Αυτή είναι η ευκαιρία που κυνηγάμε», σημειώνει.
Αυτός ο επιχειρηματικός ζήλος έχει τροφοδοτηθεί από το άνοιγμα της χρηματοδότησης, το οποίο έδωσε σε επιχειρηματίες ευκολότερη πρόσβαση από οποιαδήποτε άλλη φορά στο χρήμα επενδυτικών αγγέλων, κεφαλαίων αρχικής ώθησης και ιστοσελίδων συμμετοχικής χρηματοδότησης. Μολονότι οι παγκόσμιες αγορές μετοχών παραμένουν ισχυρές και τα επιτόκια χαμηλά, οι επενδυτές ρίχνουν χρήμα και σε κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών. «Όταν επενδύεις, διαμορφώνεις το μέλλον» επισημαίνει η Μαρί Έκελαντ, Γαλλίδα που επενδύει σε επιχειρήσεις τεχνολογίας. «Δεν ακολουθείς απλά τον άνεμο, τον κάνεις να φυσάει».
O Xέλερμαρκ είναι από διαφορετικές απόψεις μια μοναδική περίπτωση και την ίδια στιγμή ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Μοναδικός από την άποψη ότι η ακατάπαυστη ενέργειά του και ο διαρκής αγώνας του τον καθιστούν έναν εκ φύσεως επιχειρηματία. Αντιπροσωπευτικός από την άποψη ότι εκφράζει ένα νέο κύμα επιχειρηματιών οι οποίοι επιδιώκουν να χτίσουν καριέρα έξω από τον παραδοσιακό κόσμο των εταιρειών.
H πανδημία έχει προκαλέσει ραγδαία αύξηση στην ίδρυση νέων επιχειρήσεων σε πολλές χώρες καθώς η κρίση ταρακούνησε τις αγορές εργασίας. Στις ΗΠΑ, υποβλήθηκαν περίπου 488.000 αιτήσεις για δημιουργία νέας επιχείρησης τον περασμένο μήνα και 232.000 τον Απρίλιο του 2020. Στη Γαλλία, ο σχηματισμός νέων επιχειρήσεων ανήλθε σε επίπεδα-ρεκόρ, με παρόμοιες μεγάλες αυξήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γερμανία και στην Ιαπωνία. «Ζούμε αναμφίβολα στην εποχή του επιχειρηματικού πνεύματος», δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξη ο Ρίσι Σουνάκ, υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου.
Eίναι δύσκολο να πει κανείς πόσες από αυτές τις νέες επιχειρήσεις δημιουργήθηκαν λόγω απόγνωσης, με άνεργους να σπεύδουν να ιδρύσουν εταιρείες για να πουλήσουν δικά τους προϊόντα ή υπηρεσίες στην οικονομία της περιστασιακής απασχόλησης (gig economy). Αλλά τα στοιχεία δείχνουν αναμφίβολα και μια ενίσχυση του ενδιαφέροντος στο επιχειρείν σε πολλές χώρες, ιδίως μεταξύ των νέων.
Η Entrepreneur First, μια επενδυτική εταιρεία η οποία παρέχει εξάμηνα προγράμματα εκπαίδευσης σε αποφοίτους από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ινδία, τη Σιγκαπούρη και τον Καναδά, λέει ότι οι αιτήσεις συμμετοχής αυξήθηκαν κατά 80% σε ετήσια βάση. «Είναι μια αύξηση που οφείλεται στην πανδημία», λέει ο Ματ Κλίφορντ, συνιδρυτής της Entrepreneur First. «Οι επιχειρηματίες ακμάζουν σε εποχές μεταβλητότητας», υποστηρίζει. «Η πανδημία αυτή προκάλεσε μεταβλητότητα. Είναι μια λογική απάντηση στην ύπαρξη ευκαιριών».
Η τελευταία οικονομική αναταραχή μπορεί να δώσει νέα τροπή στη μακροχρόνια συζήτηση για το αν οι επιχειρηματίες γεννιούνται ή γίνονται. Μια συνέπεια της ύφεσης της περασμένης χρονιάς μπορεί να ήταν ότι παρακίνησε πολλούς περισσότερους άριστους αποφοίτους να ιδρύσουν μια startup.
Ερευνητικό άρθρο των Άισακ Χακάμο και Κριστόφ Κλάινερ του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα ανακάλυψε ότι μια αύξηση 1% της ανεργίας στις ΗΠΑ έχει οδηγήσει ιστορικά σε πτώση 0,5% στην πιθανότητα εύρεσης εργασίας σε κορυφαία εταιρεία στον τομέα των χρηματοοικονομικών, της τεχνολογίας ή των συμβουλευτικών υπηρεσιών. Μετά τη μελέτη περισσότερων από 640.000 προφίλ στο LinkedIn όσων αποφοίτησαν στις ΗΠΑ μεταξύ 1996 και 2014, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι λεγόμενοι «κατ’ ανάγκην επιχειρηματίες», οι οποία ίδρυσαν επιχειρήσεις σε προηγούμενες υφέσεις, τείνουν να είναι επιτυχημένοι.
Πράγματι, είναι πιο πιθανό να επιβιώσουν, να καινοτομήσουν και να λάβουν στήριξη από επιχειρηματικά κεφάλαια από ό,τι οι «κατ’ επιλογή επιχειρηματίες». Μεταξύ του δείγματος των 36.000 επιχειρηματιών, περίπου 141 κατόρθωσαν να εισάγουν τις εταιρείες που ίδρυσαν στο χρηματιστήριο, μεταξύ των οποίων την Dropbox, την Airbnb, το Instagram και το YouTube. «Θα περίμενα να δω ανάλογο αντίκτυπο και τώρα», λέει ο Χακάμο.
Πολλές εταιρείες επιχειρηματικών κεφαλαίων που άντλησαν χρήματα κατά τη διάρκεια της τελευταίας ύφεσης πρόβαλαν την παραδοχή ότι κάποιες από τις καλύτερες επιχειρήσεις γεννήθηκαν στις πιο σφοδρές υφέσεις.
Αυτό ίσως και να είναι αλήθεια. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε ποιες συναρπαστικές εταιρείες αναδύθηκαν από το οικονομικό ναυάγιο της περασμένης χρονιάς.