Πολλή αναστάστωση έχει προκαλέσει η καθυστέρηση που επέδειξε ο Τζο Μπάιντεν στην πραγματοποίηση του καθιερωμένου τηλεφωνήματος στον Μπέντζαμιν Νετανιάχου του Ισραήλ, μια τελετουργική χειρονομία που ακολουθούν όλοι οι πρόεδροι των ΗΠΑ, για να επιβεβαιώσουν τους δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών.
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ είχε καλομάθει υπερβολικά με τον Ντόναλντ Τραμπ, του οποίου οι πολιτικές για τη Μέση Ανατολή σχεδόν ικανοποιούσαν κάθε επιθυμία του Ισραήλ. Ακόμα και υπό τον Μπαράκ Ομπάμα, πρώην αφεντικό του Μπάιντεν, ο Νετανιάχου ήταν τόσο σίγουρος για την αντιμετώπισή του από την Ουάσιγκτον, που ένιωθε ότι μπορούσε να καλέσει το Κογκρέσο των ΗΠΑ για να αποκηρύξει την πυρηνική συμφωνία του 2015 με το Ιράν, το διπλωματικό επίτευγμα της κυβέρνησης Ομπάμα. Το Κογκρέσο αντιστάθηκε, αλλά ο Τραμπ το έκανε το 2018 -και τώρα ο Μπάιντεν προσπαθεί να επανεντάξει τις ΗΠΑ στη συμφωνία.
Ο Νετανιάχου έχει μπροστά του και πάλι εκλογές, αυτή τη φορά, ενώ είναι αντιμέτωπος με κατηγορίες διαφθοράς στο δικαστήριο. Πέρυσι, η καμπάνια περιλάμβανε γιγαντιαία πανό με αυτόν δίπλα στον Τραμπ -μια εικόνα που αφαιρέθηκε από τον λογαριασμό του στο Twitter μόνο τον περασμένο μήνα. Ενώ τα φιλο-ισραηλινά διαπιστευτήρια του Μπάιντεν είναι αδιαμφησβήτητα, φαίνεται πως στέλνει όντως ένα μήνυμα. Οι Ισραηλινοί ψηφοφόροι έδιναν ιδιαίτερη σημασία στο παρελθόν στο αν οι ηγέτες τους προκαλούσαν τη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ -ένας παράγοντας για την ήττα του Νετανιάχου το 1999, μετά την πρώτη από τις πέντε θητείες του.
Το τηλεφώνημα θα έρθει αναπόφευκτα, αλλά ο Λευκός Οίκος του Μπάιντεν φαίνεται να χρησιμοποιεί τη σιωπή ως μέρος της επανεκτίμησης των σχέσεών του με τη Μέση Ανατολή, που αφορά ιδίως άτακτους και αυταρχικούς συμμάχους. Το να μη μιλάς είναι ένα ανορθόδοξο εργαλείο διπλωματίας, αλλά μπορεί να έχει κάποια χρησιμότητα.
Τη στιγμή που έγραφα αυτό το άρθρο, ο Μπάιντεν δεν είχε ακόμη τηλεφωνήσει στον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, τον πρίγκιπα διάδοχο και ουσιαστικό ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας, σύμμαχο των ΗΠΑ για 75 χρόνια. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πρόεδρος της συμμάχου στο ΝΑΤΟ, Τουρκίας, δεν είχε επίσης δεχθεί κάποιο τηλεφώνημα. Ούτε ο πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι της Αιγύπτου, μιας χώρας που είναι επί μακρόν στο επίκεντρο της πολιτικής των ΗΠΑ στην περιοχή.
Οι παρορμητικές και ιδιοτελείς συνομιλίες του Τραμπ με αυτούς τους ηγέτες μπορεί να οδηγούσαν σε ανησυχητικά και απρόβλεπτα αποτελέσματα. Πριν από τη μερική απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη βόρεια Συρία τον Οκτώβριο του 2019 και την εισβολή της Τουρκίας στην περιοχή, είχε προηγηθεί μια τηλεφωνική κλήση με τον Ερντογάν. Μετά τις συνομιλίες του Τραμπ με τους ηγέτες τους σε σύνοδο κορυφής στο Ριάντ τον Μάιο του 2017, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος επέβαλαν ταξιδιωτικό αποκλεισμό στο Κατάρ, μια κίνηση που υποστήριξε αρχικά ο Τραμπ, παρόλο που το εμιράτο του Κόλπου φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αεροπορική βάση των ΗΠΑ στην περιοχή.
Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η σιωπή του Μπάιντεν, πέρα από συγκεκριμένα μέτρα, όπως η αναστολή συμφωνιών εξοπλισμών με τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, είναι μια ευπρόσδεκτη προτροπή για πιο προσεκτική συμπεριφορά.
Τον περασμένο μήνα, άρθηκε επιτέλους ο αποκλεισμός του Κατάρ, μια κατά πώς φαίνεται προσεκτικά υπολογισμένη προσφορά στην ομάδα Μπάιντεν. Οι Σαουδάραβες μείωσαν επίσης την παραγωγή πετρελαίου, σε μια κίνηση που ευνοεί τις εταιρείες σχιστολιθικού πετρελαίου των ΗΠΑ. Την περασμένη εβδομάδα, απελευθέρωσαν την ακτιβίστρια Λουτζέιν αλ Χαδλούλ, η οποία είχε φυλακιστεί και κακοποιηθεί για την εκστρατεία της υπέρ του δικαιώματος των γυναικών να οδηγούν.
Ο Ερντογάν, εν αναμονή της αλλαγής στην Ουάσιγκτον και μετά από ένα κρεσέντο περιφερειακού τυχοδιωκτισμού, αρχίζει να δείχνει ένα πιο πραγματιστικό πρόσωπο. Η Τουρκία τον περασμένο μήνα πραγματοποίησε τις πρώτες άμεσες συνομιλίες με την Ελλάδα τα τελευταία πέντε χρόνια, σε μια προσπάθεια να αποκλιμακώσει την αντιπαράθεση στην ανατολική Μεσόγειο για τα θαλάσσια σύνορα και το φυσικό αέριο.
Η Άγκυρα, η οποία έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης, έχει παράσχει προσεκτικά στήριξη στον αναπάντεχο σχηματισμό μιας προσωρινής κυβέρνησης με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ, με στόχο την επανένωση της χώρας.
Ένα από τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Άγκυρα με την Ουάσιγκτον και τους άλλους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ είναι η αγορά του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-400. Ακόμη και σε αυτό το δύσκολο ζήτημα, η Τουρκία δείχνει προθυμία για συμβιβασμό.
Αυτό το ξαφνικό ξέσπασμα λογικής μπορεί να μην είναι κάτι παραπάνω από μια προληπτική στάση. Η ομάδα του Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι δεν θα υπάρξουν άλλες «λευκές επιταγές» για αυταρχικούς ηγέτες -συμπεριλαμβανομένης και μιας αναφοράς στον «αγαπημένο δικτάτορα» του Τραμπ, τον Σίσι. Ο Μπάιντεν υποσχέθηκε να επανεξετάσει τις σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία, μετά από μια περίοδο ασυλίας υπό την κυβέρνηση Τραμπ, ακόμα και μετά την εμπλοκή του πρίγκιπα Μοχάμεντ στη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι στο προξενείο του βασιλείου στην Κωνσταντινούπολη το 2018. Η κάλυψη που παρείχε συχνά ο Τραμπ στον Ερντογάν στην Ουάσινγκτον είναι πιθανό να λάβει τέλος.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλές αμφιβολίες σε όλη τη Μέση Ανατολή σχετικά με το κατά πόσον αυτή η αμερικανική κυβέρνηση θα διακινδύνευε πραγματικά τις παραδοσιακές συμμαχίες της στην περιοχή. Από την τεράστια καταστροφή του πολέμου στο Ιράκ και την κατοχή υπό τον Τζορτζ Μπους, μέχρι τη διστακτική ανάμειξη στη Συρία υπό τον Ομπάμα -όλα αυτά πριν από τις αλλοπρόσαλλες και ιδιοτελείς πολιτικές του Τραμπ-, η αμερικανική επιρροή έχει υποχωρήσει.
Οι ΗΠΑ δημιούργησαν σταδιακά ένα περιφερειακό κενό, που το έχουν εν μέρει γεμίσει, αν και χαοτικά, η Ρωσία, το Ιράν, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ. Υπό αυτό το πρίσμα, θα είναι δύσκολο για τον Μπάιντεν να μετατρέψει αυτή την πρώιμη ανταλλαγή σημάτων σε μια ουσιαστική επανέναρξη.