Όταν ο Berat Albayrak, ο πανίσχυρος υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών της Τουρκίας, δημοσιοποίησε στο Instagram ένα συγκινητικό μήνυμα παραίτησης την Κυριακή, έγραψε πως ελπίζει να μπορέσει τώρα να περάσει περισσότερο χρόνο με «τον πατέρα μου, τη μητέρα μου, την σύζυγο και τα παιδιά μου».
Υπήρχε μόνο μια βιαστική αναφορά στον άνδρα που τον έκανε τον δεύτερο ισχυρότερο άνθρωπο στην κυβέρνηση και ο στον οποίον χρωστά την πολιτική του καριέρα: τον πεθερό του, τον πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan.
Η Τουρκία είναι κλονισμένη μετά από μια εβδομάδα μεγάλου πολιτικού και οικογενειακού δράματος, που ξεκίνησε με την αποχώρηση του κ. Albayrak –που όμως επισκιάστηκε από μήνες αυξανόμενων οικονομικών προβλημάτων και ελεύθερης πτώσης του νομίσματος της χώρας. Ωστόσο, λίγοι θα θρηνήσουν για έναν άνθρωπο ευρύτερα αντιπαθή, ο οποίος έκανε εχθρούς σε όλο το τουρκικό κράτος. «Οι περισσότεροι απλώς αισθάνονται ανακούφιση που φεύγει», ανέφερε κυβερνητικός αξιωματούχος.
Ο 42 ετών κ. Albayrak, δεν ήταν υπεύθυνος μόνο για την διαχείριση της 19ης μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου. Το πρώην επιχειρηματικό στέλεχος, που είναι παντρεμένο με την κόρη του κ. Erdogan, την Esra, είχε αυξήσει πολύ την επιρροή του στην κυβέρνηση και πέραν αυτής. Πολλοί εντός του κυβερνώντος κόμματος της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) πίστευαν πως προετοιμάζεται από τον Erdogan για πολιτικός του κληρονόμος.
Το μέλλον του στην πολιτική φαίνεται τώρα πως βρίσκεται σε αδιέξοδο. «Δεν νομίζω πως θα μπορούσε ποτέ κανείς να φανταστεί αυτό που συνέβη», ανέφερε ένας σοκαρισμένος πρώην συνάδελφος. «Δεν θα μπορέσει ποτέ να ανακτήσει την εξουσία που είχε κάποτε».
Η σπίθα για την πολιτική και οικογενειακή έκρηξη φαίνεται πως ήταν μια ξαφνική συνειδητοποίηση από τον Τούρκο πρόεδρο της πραγματικής κατάσταση της οικονομίας της χώρας. Τις τελευταίες εβδομάδες, ο κ. Erdogan είχε αντιμετωπίσει εντεινόμενες πιέσεις από το AKP, που πλήττεται δημοσκοπικά λόγω της επίπτωσης της πανδημίας του κορωνοϊού, του αυξανόμενου κόστους διαβίωσης, της υψηλής ανεργίας και του πτωτικού σπιράλ της αξίας της τουρκικής λίρας.
Ο κ. Albayrak επέμενε για μήνες πως η Τουρκία υπεραποδίδει έναντι των ανταγωνιστριών οικονομιών και πως βρίσκεται εν μέσω μιας μεγάλης οικονομικής μεταμόρφωσης. Επανέλαβε αυτές τις ατάκες όταν συναντήθηκε με βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος την περασμένη εβδομάδα, σύμφωνα με αναφορές στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης. Υποστήριξε επίσης πως το νόμισμα, που είχε χάσει σχεδόν το ένα τρίτο της αξίας του έναντι του αμερικανικού δολαρίου από την αρχή του έτους, δεν ήταν το μόνο κριτήριο που θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για να κριθεί η υγεία της οικονομίας.
Αλλά ο κύβος ερρίφθη για τον πρόεδρο, σύμφωνα με πηγές εντός του AKP και της κυβέρνησης, όταν ενημερώθηκε για τη κλίμακα της κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα, ιδιαίτερα την πολύ κακή κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα αποθεματικά ξένου συναλλάγματος της κεντρικής τράπεζας της χώρας.
Όταν αφαιρεθούν τα δανεισμένα χρήματα και άλλα στοιχεία παθητικού, τα αποθέματα ξένου συναλλάγματος βρίσκονται σε βαθύτατα αρνητικό έδαφος, με ορισμένες εκτιμήσεις να τα τοποθετούν στα -50 δισ. δολάρια στο τέλος Σεπτεμβρίου. Το τεράστιο έλλειμμα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αποτυχημένη παρέμβαση της οποίας ηγήθηκε ο κ. Albayrak, που κόστισε σύμφωνα με εκτιμήσεις 140 δισ. δολάρια τα τελευταία δυο χρόνια.
Ορισμένοι αδυνατούν να πιστέψουν πως ο κ. Erdogan, που συνεδριάζει τακτικά με μια σειρά επιχειρηματικών προσώπων, θα μπορούσε πραγματικά να μην γνωρίζει πόσο άσχημα ήταν τα πράγματα. Άλλοι όμως επιμένουν πως, ως αποτέλεσμα της παράκαμψης των εσωτερικών επικριτών και της περιστοίχισής του με ένθερμους υποστηρικτές του, αποκόπηκε από την πραγματικότητα. «Ο πρόεδρος ενημερώνονταν συνήθως από τον γαμπρό του», ανέφερε ανώτατο στέλεχος του AKP. «Ήταν πολύ απασχολημένος για να πάρει πληροφορίες από άλλες πηγές».
«Είναι απίστευτο, αλλά πιστευτό», είπε άλλη πηγή με στενούς δεσμούς με το κυβερνών κόμμα.
Το πρωί του Σαββάτου, ειδοποίηση που δημοσιοποιήθηκε στο ΦΕΚ της Τουρκίας, ανακοίνωνε πως ο κ. Erdogan απέπεμψε τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας. Ο πρόεδρος τον αντικατέστησε με τον Naci Agbal, μακροχρόνιο σύμμαχό του και επικριτή των πολιτικών του γαμπρού του –και τον άνθρωπο που του άνοιξε τα μάτια για την πραγματική εικόνα της οικονομίας- καθώς κινήθηκε για να πάρει και πάλι τον έλεγχο της οικονομίας.
Ο κ. Albayrak αντέδρασε με οργή. Μετά τη δημοσίευση του σημειώματος παραίτησής του, που εξέπληξε ακόμα και τους στενότερους συμβούλους του, διέγραψε τους λογαριασμούς του στο Twitter και στο Instagram και εξαφανίστηκε από τη δημόσια θέα.
Η αποχώρησή του συνοδεύτηκε από μια δραστική αλλαγή ρητορικής. Ο κ. Erdogan την Τετάρτη υποσχέθηκε να ξανακερδίσει την «εμπιστοσύνη και πίστη» των επενδυτών. Ο υπουργός Οικονομικών και ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας σχεδιάζουν roadshow σε διεθνείς επενδυτές για να προσελκύσουν τα απαραίτητα ξένα κεφάλαια. Η λίρα αντέδρασε με έντονο ράλι.
Οι σκεπτικιστές λένε πως η Τουρκία αντιμετωπίζει πολλά βαθιά πολιτικά και οικονομικά προβλήματα που δεν λύνονται απλά με νέους διορισμούς και με μια πιο φιλική προς την αγορά γλώσσα. Ο κ. Erdogan, που έχει βαθύτατα αντισυμβατικές απόψεις για τα οικονομικά, θα συνεχίσει να είναι ο ισχυρότερος άνδρας στην κυβέρνηση. Αλλά αν η κεντρική τράπεζα ανταποκριθεί στις προσδοκίες της αγοράς και ανακοινώσει σημαντική αύξηση επιτοκίων την επόμενη εβδομάδα, θα μπορούσε να συμβάλλει στην προσέλκυση του κύματος ξένου χρήματος που χρειάζεται για να επαναφέρει τη χώρα από το χείλος του γκρεμού.
Οι αναλυτές λένε πως, ενώ η κατάσταση της οικονομίας είναι σε μεγάλο βαθμό πρόβλημα που δημιουργήθηκε από τον ίδιο τον κ. Erdogan, ωστόσο η περασμένη εβδομάδα έδειξε επίσης την προσαρμοστικότητα και τον πραγματισμό του άνδρα που κυριαρχεί στην τουρκική πολιτική σκηνή εδώ και σχεδόν δυο δεκαετίες.
«Ο Erdogan έδειξε για μια ακόμα φορά την πολιτική του ικανότητα», είπε ο κ. Can Selcuki, επικεφαλής της εταιρείας συμβούλων Istanbul Economics Research. «Το να έχει τον Berat σε αυτή τη θέση για πάνω από δυο χρόνια είχε τίμημα και ο Erdogan πλήρωσε το τίμημα αυτό. Αλλά όταν κατάλαβε πραγματικά πως η οικονομία θα τον ρίξει, έκανε στροφή με τρόπο που κανένας δεν περίμενε».