Καθώς οι αεροπορικές εταιρείες σπεύδουν να επιστρέψουν τους στόλους τους στους ουρανούς, ο κλάδος αγωνίζεται να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των ταξιδιωτών, ότι η πτήση σε ένα αεροσκάφος με εκατοντάδες άτομα δεν είναι τόσο επικίνδυνη όσο φαίνεται.
Τον περασμένο μήνα, η αεροπορική βιομηχανία - από αερομεταφορείς, κατασκευαστές αεροσκαφών, έως αεροδρόμια - έχει εντείνει την εκστρατεία της για την αντιμετώπιση των ανησυχιών σχετικά με την ασφάλεια και την εξάπλωση του κορωνοϊού, καθώς φαίνεται να ανακάμπτει από τη χειρότερη κρίση στην 100ετή ιστορία της.
«Όλα τα δεδομένα που μπορούμε να δούμε μας λένε ότι τα αεροπλάνα έχουν λιγότερο κίνδυνο από οποιονδήποτε αντίστοιχο δημόσιο χώρο [όπως] λεωφορείο, τρένο, εστιατόριο ή χώρο εργασίας», δήλωσε ο Δρ David Powell, ιατρικός σύμβουλος στην ΙΑΤΑ, την διεθνή ένωση των αεροπορικών εταιρειών.
Ωστόσο, παραδέχεται ότι ο τομέας είναι αντιμέτωπος με «την ευρεία αντίληψη ότι τα αεροσκάφη είναι επικίνδυνο μέρος».
Ο φόβος προέρχεται από το γεγονός ότι τα αεροσκάφη είναι περιορισμένοι χώροι όπου άνθρωποι, μερικές φορές από διαφορετικές χώρες, βρίσκονται κοντά ο ένας στον άλλον για μεγάλα χρονικά διαστήματα – έχουν δηλαδή όλους τους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης με κορωνοϊό, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες.
Μια έρευνα του κλάδου σε 4.700 επιβάτες τόνισε αυτήν την ανησυχία. Σύμφωνα με την ΙΑΤΑ, το 65% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι η μεγαλύτερη ανησυχία τους είναι να κάθονται δίπλα σε κάποιον που μπορεί να έχει μολυνθεί. Περίπου το 42% αναφέρεται στη χρήση της τουαλέτας, ενώ το 37% δήλωσε ότι ανησυχεί για τον αέρα που αναπνέει στο αεροπλάνο.
Ωστόσο, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των συστημάτων εξαερισμού των αεροσκαφών θα μπορούσαν να μειώσουν τους κινδύνους. Ο «ρυθμός αντικατάστασης» - ο αριθμός των φορών που ο όγκος του αέρα της καμπίνας αφαιρείται κάθε ώρα - είναι πολύ γρήγορος.
Αυτός ο χρόνος ανανέωσης μπορεί να είναι μόλις τρία ή τέσσερα λεπτά σε ένα αεροσκάφος, σε σύγκριση με τα 20 ή 30 λεπτά σε ένα εσωτερικό περιβάλλον στο έδαφος, δήλωσε ο Shaun Fitzgerald, επισκέπτης καθηγητής της Royal Academy of Engineering στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.
Αν και αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε μόριο του αέρα στο περιβάλλον αφαιρείται κάθε λίγα λεπτά, η ροή αέρα που δημιουργεί μειώνει δυνητικά σημαντικά τον κίνδυνο έκθεσης σε υψηλές συγκεντρώσεις ιών για μεγάλες περιόδους.
Ενας άλλος κρίσιμος παράγοντας είναι ότι ο αέρας που ανακυκλώνεται μέσω της καμπίνας του αεροσκάφους περνά μέσα από συστήματα κλιματισμού με πολύ πιο εξελιγμένα και αποτελεσματικά φίλτρα από αυτά που βρίσκονται γενικά σε εσωτερικούς χώρους στο έδαφος.
Αυτά τα λεγόμενα φίλτρα HEPA - σχεδιασμένα για περιβάλλοντα όπου η υψηλή ποιότητα του αέρα είναι απαραίτητη – έχει βρεθεί σε προηγούμενες μελέτες ότι αφαιρούν σχεδόν όλα τα σωματίδια του τυπικού μεγέθους του κορωνοϊού.
«Τα περισσότερα καθημερινά συστήματα αιρ κοντίσιον δεν λειτουργούν με υψηλούς ρυθμούς αντικατάστασης αέρα - και δεν διαθέτουν φίλτρα HEPA, επειδή δεν τα χρειάζονται», δήλωσε ο καθηγητής Fitzgerald.
Τόσο η Airbus όσο και η Boeing έχουν συμβουλεύσει τις αεροπορικές εταιρείες να διατηρούν το σύστημα εξαερισμού σε λειτουργία όταν οι επιβάτες επιβιβάζονται και αποβιβάζονται για να ελαχιστοποιήσουν περαιτέρω τον κίνδυνο - μια πρακτική που δεν ήταν διαδεδομένη πριν από την Covid-19.
Αλλοι παράγοντες θα μπορούσαν επίσης να μειώσουν τη μετάδοση ιών. Οι πλάτες των καθισμάτων βοηθούν στο μπλοκάρισμα των αναπνευστικών σταγονιδίων που εκπνέονται μέσω του στόματος και της μύτης. Οι επιβάτες τείνουν επίσης να μένουν στα καθίσματά τους και να μην περνούν μεγάλες περιόδους σε διαφορετικά μέρη της καμπίνας, μειώνοντας τον κίνδυνο να εξαπλώσουν το παθογόνο σε πολλές ομάδες ατόμων.
Ορισμένες αεροπορικές εταιρείες, όπως η Ryanair, δήλωσαν ότι οι επιβάτες θα πρέπει να ζητήσουν άδεια για να πάνε στην τουαλέτα και πολλές έχουν μειώσει την υπηρεσία φαγητού και ποτού για να περιορίσουν την αλληλεπίδραση μεταξύ του πληρώματος και των επιβατών.
«Είναι ένα πολύ πειθαρχημένο περιβάλλον, οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει να στέκονται στην ουρά και να κάθονται εκεί που τους λένε», δήλωσε η Ashley Woodcock, καθηγήτρια αναπνευστικής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. «Μπορείτε να το κάνετε πιο πειθαρχημένο σχετικά εύκολα».
Μέχρι στιγμής έχουν υπάρξει λίγες ενδείξεις μετάδοσης του κορωνοϊού κατά την πτήση. Μια πτήση από τις ΗΠΑ προς την Ταϊβάν τον Μάρτιο, όπου αργότερα 12 άτομα επιβεβαιώθηκαν ότι ήταν συμπτωματικά κατά τη διάρκεια της πτήσης, δεν δημιούργησαν δευτερεύουσες επιβεβαιωμένες περιπτώσεις μεταξύ των 328 άλλων επιβατών και μελών του πληρώματος.
Σε μια έρευνα 18 αεροπορικών εταιρειών, η ΙΑΤΑ διαπίστωσε ότι από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο υπήρχαν μόνο τέσσερα επεισόδια ύποπτης μετάδοσης Covid-19 κατά τη διάρκεια πτήσης, όλα από επιβάτη σε πλήρωμα και άλλα τέσσερα επεισόδια φαινομενικής μετάδοσης από πιλότο σε πιλότο.
Μια πιο εμπεριστατωμένη έρευνα τεσσάρων αερομεταφορέων που εξέτασε πτήσεις που μεταφέρουν περίπου 125.000 επιβάτες - εκ των οποίων 1.100 αναγνωρίστηκαν ως επιβεβαιωμένα κρούσματα - εντόπισε μια πιθανή περίπτωση μόλυνσης επιβάτη και δύο περιπτώσεις μόλυνσης πληρώματος.
Ωστόσο, υπάρχουν εξαιρέσεις. Μια έρευνα για μία πτήση από το Ηνωμένο Βασίλειο προς το Βιετνάμ τον Μάρτιο έδειξε ότι ένας επιβάτης μόλυνε έως και 14 άλλους - 12 από τους οποίους κάθονταν κοντά του.
Ο Jim Haas, διευθυντής μάρκετινγκ της Boeing, δήλωσε ότι ενώ υπήρχαν «λίγες» περιπτώσεις πιθανής μετάδοσης στο αεροπλάνο, στο πλαίσιο των χιλιάδων πτήσεων φέτος, ο κίνδυνος είναι ακόμα χαμηλός.
Ωστόσο, οι επιστήμονες λένε ότι τα στοιχεία σχετικά με τη μετάδοση του ιού στα αεροπλάνα είναι ακόμα λίγα και είναι πιθανό να προκύψουν μελέτες που θα φέρουν περισσότερες ανησυχίες.
Ενώ η κοινωνική αποστασιοποίηση σε ένα αεροσκάφος θα μείωνε περαιτέρω τον κίνδυνο μετάδοσης, σύμφωνα με τους επιστήμονες, υπάρχουν λίγοι αερομεταφορείς - εκτός από κάποιους στις ΗΠΑ - που σχεδιάζουν να αφήσουν κενά τα μεσαία καθίσματα, διότι αυτό θα σημαίνει πως θα πρέπει να παλέψουν για να έχουν κέρδη. Δεν έχει υπάρξει επίσης απαίτηση από τις αεροπορικές αρχές, όπως ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Αεροπορική Ασφάλεια, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας των ΗΠΑ ή ο οργανισμός του ΟΗΕ ICAO να καταστήσουν υποχρεωτική την κοινωνική αποστασιοποίηση στα αεροπλάνα.
Οι αεροπορικές εταιρείες έχουν εισάγει άλλα μέτρα ασφαλείας, όπως υποχρεωτικές μάσκες προσώπου για επιβάτες και πλήρωμα, βελτιωμένο καθαρισμό καμπίνας και αλλαγή διαδικασιών επιβίβασης και πτήσης για τη μείωση της διαπροσωπικής επαφής.
Ορισμένες αεροπορικές εταιρείες και αεροδρόμια εξετάζουν την εισαγωγή τεστ για Covid-19 έτσι ώστε να παρέχουν περαιτέρω διαβεβαίωση και σε μια προσπάθεια να ανοίξουν σημαντικές διαδρομές, όπως η προσοδοφόρα υπερατλαντική αγορά.
Οι κατασκευαστές αεροσκαφών ερευνούν επίσης άλλους τρόπους βελτίωσης της ασφάλειας. Η Boeing εξετάζει νέα υλικά όπως αντιμικροβιακές επικαλύψεις ή επιφάνειες που θα μπορούσαν να σκοτώσουν κάθε ιό που προσγειώνεται σε αυτές. Αυτά τα υλικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε εξοπλισμό που έχει εγκατασταθεί από τον κατασκευαστή αεροσκαφών - όπως στις τουαλέτες.
Αναπτύσσει επίσης ένα φορητό απολυμαντικό υπεριώδους ακτινοβολίας που ο κ. Haas λέει ότι θα μπορούσε να είναι διαθέσιμο «σε περίπου έναν χρόνο». Σχεδιασμένο ως σακίδιο πλάτης με φορητό ραβδί υπεριώδους ακτινοβολίας, το προσωπικό των αεροπορικών εταιρειών θα μπορούσε να το περνάει πάνω από την περιοχή που πρόκειται να απολυμανθεί και οποιοσδήποτε ιός να σκοτώνεται «σε δευτερόλεπτα», είπε.
Ο Sir Tim Clark, πρόεδρος της Emirates Airline, δήλωσε: «Δεν υπάρχει μαγική συνταγή που να προσφέρει 100% εγγύηση έναντι της μόλυνσης από Covid-19 ή οποιασδήποτε άλλης μόλυνσης για αυτό το θέμα, από τη στιγμή που θα φύγει ο κόσμος από τα σπίτια του. Είναι αδύνατο να εξαλειφθεί εντελώς ο κίνδυνος, αλλά συλλογικά όλα αυτά τα μέτρα βοηθούν στην περαιτέρω μείωση του κινδύνου έκθεσης και μετάδοσης»
Ο Δρ Julian Tang, σύμβουλος ιολόγος στο Royal Infirmary του Leicester, δήλωσε ότι λόγω της αποτελεσματικότητας του συστήματος εξαερισμού του αεροσκάφους, ο κίνδυνος προέρχεται πραγματικά από το πόσο κοντά είναι οι άνθρωποι όταν μιλούν με το πλήρωμα καμπίνας ή ο ένας στον άλλο.
Οπως είπε, υπάρχουν μικρά πράγματα που μπορούν να κάνουν οι επιβάτες για να περιορίσουν την έκθεσή τους. «Αν έπρεπε να πετάξω, θα πήγαινα με μια μάσκα και θα προσπαθούσα να φάω όταν κανείς άλλος δεν τρώει. Πράγματα όπως αυτό, μπορούν να βοηθήσουν να μειώσουμε λίγο τον κίνδυνο».