Είναι τέλη Οκτωβρίου και ο Ντόναλντ Τραμπ σας έχει μια έκπληξη. Σε αντίθεση με το παραδοσιακό προεκλογικό σοκ –που αφορά πόλεμο ή κάποια επικείμενη τρομοκρατική ενέργεια- αυτή η αποκάλυψη έχει να κάνει με την ελπίδα και όχι τον φόβο. Ο «κινεζικός ιός» ηττήθηκε χάρη στην εξυπνάδα του προέδρου της Αμερικής. Οι ΗΠΑ ανέπτυξαν ένα εμβόλιο που θα είναι διαθέσιμο σε όλους τους πολίτες μέχρι το τέλος του έτους. Μπείτε online και κάντε κράτηση του εμβολίου σας.
Είναι πιθανό ο κ. Τραμπ να πείσει μια κρίσιμης σημασία μερίδα ψηφοφόρων με μια τέτοια διακήρυξη. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι πως θα βάθαινε τη δυσπιστία της Αμερικής έναντι της επιστήμης. Πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε πως μόνο οι μισοί Αμερικάνοι σκοπεύουν οπωσδήποτε να εμβολιαστούν κατά του κορωνοϊού. Άλλες δημοσκοπήσεις λένε πως το ένα τέταρτο με ένα τρίτο του έθνους δεν θα εμβολιαστεί ποτέ.
Όποιο και αν είναι το πραγματικό νούμερο, οι αντιεμβολιαστές περνούν μια… υπέροχη πανδημία –όπως είναι πράγματι η Covid-19. Τουλάχιστον τρία τέταρτα του πληθυσμού θα έπρεπε να εμβολιαστούν προκειμένου να φτάσουν στην ανοσία της αγέλης.
Οι μολυσματικές ασθένειες ευδοκιμούν με την δυσπιστία. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα καλύτερο τρυβλίο καλλιέργειας Πέτρι από την Αμερική του σήμερα. Μέρος της διστακτικότητας που εκφράζουν οι πολίτες της χώρας έναντι των εμβολίων είναι βάσιμη. Οι αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές βρίσκονται υπό τρομακτική πίεση να επιτρέψουν στις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες να συντομεύσουν τις κλινικές δοκιμές. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε λάθη.
Ο εθνικισμός των εμβολίων δεν έχει μόνο να κάνει με τις πλούσιες κυβερνήσεις που προπαραγγέλλουν όσα φιαλίδια μπορούν. Έχει επίσης να κάνει με τη εξασφάλιση αφάνταστα μεγάλων δικαιωμάτων να θριαμβολογούν στον αγώνα για τη σωτηρία του κόσμου. Αλλά οι ανοσιολογικές περικοπές μπορεί να είναι επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία.
Τέτοιες επιφυλάξεις έχουν πολλοί από αυτούς που θα δίσταζαν να εμβολιαστούν. Οι υπόλοιποι πιστεύουν στις θεωρίες συνωμοσίας. Στη μάχη μεταξύ της δημόσιας επιστήμης και του αντιεμβολιαστικού αισθήματος, η επιστήμη βρίσκεται σε πολύ μειονεκτική θέση. Αντιμετωπίζει ένα μεγάλο εύρος λαϊκής υποψίας τόσο από τη Δεξιά όσο και από την Αριστερά. Τα μηνύματα για τη δημόσια υγεία δεν «φτουράνε» μπροστά στα memes των αντιπάλων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αυτό το μείγμα της τεχνολογικής γνώσης και της διανοητικής παραφροσύνης είναι που καθοδηγεί τη σημερινή πολιτική. Ο κ. Τραμπ δεν εφηύρε τον μεταμοντέρνο κομπογιαννιτισμό –αν και έχει ενστερνιστεί ορισμένα επικίνδυνα γιατροσόφια. Η ειρωνεία είναι πως θα μπορούσε να γίνει ο ίδιος θύμα της δυσπιστίας που έχει τροφοδοτήσει.
Εάν φανεί στον ορίζοντα ένα αποτελεσματικό εμβόλιο πριν πάνε οι ΗΠΑ στις κάλπες σε 95 ημέρες, ο κ. Τραμπ δεν θα είναι ο ιδανικός άνθρωπος για να ενημερώσει τη χώρα. Είναι μια τόσο παλιά ιστορία, όσο είναι και «ο Πέτρος και ο Λύκος». Έχοντας ενστερνιστεί τη χρήση… απολυμαντικών και υδροξυχλωροκίνης, ο κ. Τραμπ έχει χάσει κάθε αξιοπιστία. Η επικύρωση θα πρέπει να έρθει από τον Άντονι Φάουτσι, τον κορυφαίο λοιμωξιολόγο των ΗΠΑ, του οποίου τα ποσοστά εμπιστοσύνης είναι σχεδόν διπλάσια του προέδρου τον οποίον υπηρετεί.
Ακόμα και τότε, όμως, η πρόκληση μόλις τότε θα αρχίζει. Δεν υπάρχει λόγος να αμφιβάλει κανείς για τις δυνατότητες της αμερικανικής επιστημονικής έρευνας. Υπάρχουν λόγοι να υποψιαζόμαστε την ικανότητα του ιατροφαρμακευτικού κατεστημένου να κερδίσει τη λαϊκή γνώμη.
Το σύγχρονο αντιεμβολιαστικό κίνημα ξεκίνησε από τα Αριστερά. Και συνεχίζει να «πηγαίνει γερά». Ακολουθεί τη φιλοσοφία «το σώμα μου είναι ο ναός μου». Δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε πως η εταιρική επιστήμη θα βάλει υγιή πράγματα στο σώμα μας. Για την κατάσταση αυτή ευθύνεται επίσης εν μέρει και η τάση των σύγχρονων γονέων να γίνονται ειδικοί εν μία νυκτί μέσω του Wikipedia.
Όμως, δεν είναι τρέλα όλη αυτή η δυσπιστία. Οι Αφροαμερικάνοι έχουν καλούς λόγους να δυσπιστούν για τη δημόσια υγεία, μετά τα μεταπολεμικά πειράματα του Ινστιτούτου Tuskegee, στο πλαίσιο των οποίων εκατοντάδες άνθρωποι μολύνθηκαν με σύφιλη και τους άφησαν να επιδεινωθεί η κατάστασή τους χωρίς να τους δίνουν πενικιλίνη. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως περισσότεροι μαύροι απ’ ότι λευκοί θα αρνούνταν να κάνουν εμβόλιο κατά του κορωνοϊού. Δεδομένης της υψηλότερης πιθανότητας να εκτεθούν στον ιό, μια τέτοια δυσπιστία έχει τραγικές προοπτικές.
Αλλά οι δεξιοί αντιεμβολιαστές έχουν μεγαλύτερη δυναμική. Τα αντιεμβολιαστικά κινήματα της Αμερικής τον 19ο αιώνα βασίστηκαν εξίσου στη θρησκευτική παράνοια πως τα εμβόλια είναι έργο του σατανά, αλλά και στον γενικότερο φόβο πως βρίσκονταν υπό απειλή η ελευθερία τους. Και τα δυο αυτά ρεύματα έχουν επανεμφανιστεί με την QAnon, την εικονική αίρεση που πιστεύει πως η Αμερική κυβερνάται από ένα σατανικό βαθύ κράτος που κακοποιεί παιδιά.
Δύσκολα θα μπορούσε να βρεθεί μια πιο ανισόρροπη άποψη για το πώς λειτουργεί ο κόσμος. Ωστόσο ο κ. Τραμπ έχει κάνει retweet λογαριασμών φίλα προσκείμενων στην QAnon περισσότερο από 90 φορές από τότε που ξεκίνησε η πανδημία. Μεταξύ των θεωριών της QAnon, είναι πως η Covid-19 είναι hoax του Δρ. Φάουτσι για να βυθιστούν οι πιθανότητες επανεκλογής του κ. Τραμπ. Η επιστήμη δεν μπορεί να αντιγράψει ευφάνταστες μορφές αφήγησης.
Και όλα αυτά αποτελούν πονοκέφαλο για την σιωπηλή πλειοψηφία που ευχαρίστως θα εμβολιάζονταν. Οι ζωές τους απειλούνται τόσο από την πανδημία όσο και από μια επιδημία πληροφόρησης. Είναι ένα περίεργο στοιχείο των καιρών μας, όπου το πρώτο φαίνεται πως θα λυθεί ευκολότερα από το δεύτερο.