Τον κώδωνα του κινδύνου για μια νέα έξαρση των κρουσμάτων κορωνοϊού στην Ευρώπη κρούουν οι αξιωματούχοι του τομέα της δημόσιας υγείας, καθώς οι χώρες χαλαρώνουν τα lockdowns και ενισχύονται τα διεθνή ταξίδια, με ορισμένους ειδήμονες να προειδοποιούν πως οι πολίτες έχουν εφησυχάσει υπερβολικά.
Η αύξηση είναι αξιοσημείωτη σε χώρες όπως η Ισπανία, ενώ η ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, που σε μεγάλο βαθμό γλίτωσαν τα χειρότερα στις αρχές της πανδημίας, βλέπουν τώρα μια απότομη αύξηση των καταγεγραμμένων κρουσμάτων.
Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Boris Johnson προειδοποίησε την Τρίτη για ένα επαπειλούμενο «δεύτερο κύμα» της Covid-19 σε όλη την Ευρώπη, ενώ ο επικεφαλής της αρχής δημόσιας υγείας της Γερμανίας δήλωσε πως «έχουμε κατεβάσει τις άμυνές μας».
Κάποιες κυβερνήσεις ήδη λαμβάνουν μέτρα για να επιβραδύνουν την εξάπλωση. Το Ηνωμένο Βασίλειο επέβαλε καραντίνα σε άτομα που επιστρέφουν από την Ισπανία, ενώ η Γερμανία και η Γαλλία έχουν δώσει εντολή για υποχρεωτικά τεστ σε ταξιδιώτες από περιοχές υψηλού κινδύνου.
Το Βερολίνο προχωρά στην κίνηση αυτή, την ώρα που η Γερμανία, η οποία θεωρούσε πως περιόρισε αποτελεσματικά την Covid-19, αναμένει μια ανησυχητική αύξηση των μολύνσεων. Την περασμένη εβδομάδα καταγράφηκαν σχεδόν 4.000 νέα κρούσματα.
Ο Lothar Wieler, επικεφαλής του Ινστιτούτου Robert Koch (RKI), της αρχής δημόσιας υγείας της χώρας, δήλωσε πως ανησυχεί πολύ. «Δεν γνωρίζουμε αν είναι η αρχή ενός δεύτερου κύματος -φυσικά όμως θα μπορούσε να είναι».
Αξιωματούχοι λένε πως η σταδιακή άρση των περιορισμών στον δημόσιο βίο σε όλη την Ευρώπη τους τελευταίους μήνες έδωσε στον κόσμο μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας: πολλοί δεν ακολουθούν πλέον αυστηρούς κανόνες υγιεινής, τη χρήση μάσκας δημοσίως και τη διατήρηση κοινωνικών αποστάσεων.
Η αύξηση του ρυθμού των μολύνσεων θα μπορούσε «να συνδέεται ισχυρά με τη χαλάρωση των lockdowns», ανέφερε ο κρατικός επιδημιολόγος της Σουηδίας Anders Tengell. Όμως η ταχύτητα της αύξησης σε ορισμένα σημεία της Ευρώπης έχει ξαφνιάσει ορισμένους ειδήμονες.
«Νόμιζα πως θα βλέπαμε ανάπαυλα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού», δήλωσε ο Arnold S. Monto, γιατρός και επιδημιολόγος της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. «Νόμιζα πως θα συμπεριφερόταν περισσότερο σαν τη γρίπη και δεν πίστευα πως θα βλέπαμε αυτές τις εξάρσεις».
Η Ισπανία είναι μια από τις χώρες που έχουν επηρεαστεί περισσότερο. Κατέγραψε σχεδόν 14.000 νέα κρούσματα την εβδομάδα που έληξε στις 26 Ιουλίου, με hot spots να καταγράφονται στην Αραγονία, την Καταλονία και τη Ναβάρα.
Η Γαλλία, που κατέγραψε 6.325 κρούσματα την περασμένη εβδομάδα, είναι μια ακόμα χώρα όπου ο λαός δεν είναι τόσο προσεκτικός πια. «Το εντυπωσιακό είναι πως τις τελευταίες εβδομάδες οι Γάλλοι έχουν χάσει την αίσθηση της τήρησης κοινωνικών αποστάσεων και της προσοχής», είπε την περασμένη εβδομάδα ο κορυφαίος επιστημονικός σύμβουλος της γαλλικής κυβέρνησης, Jean-François Delfraissy.
«Οι ενέργειές μας θα καθορίσουν το αν θα έχουμε μια πανδημία διαχειρίσιμη ή εάν θα είναι υπερβολικά πολλά τα σημεία συγκέντρωσης που θα ξεφύγουν από τον έλεγχο», δήλωσε.
Ιδιαίτερη πηγή ανησυχίας αποτελούν οι τουρίστες. Οι αξιωματούχοι ανησυχούν πως κολλούν τον ιό από τα γεμάτα μπαρ και τα κλαμπ σε θέρετρα χωρών όπως η Ισπανία και μετά τον μεταδίδουν σε μέλη της οικογένειάς τους και σε φίλους τους στη χώρα τους.
Ο Markus Söder, πρωθυπουργός του κρατιδίου της Βαυαρίας, προειδοποίησε για «πολλά μίνι Ischgl», αναφερόμενος στο αυστριακό θέρετρο σκι που ήταν από τα πρώτα σημεία υπερμετάδοσης του ιού. «Ο κορωνοϊός επανέρχεται δριμύτερος», δήλωσε στην εφημερίδα Bild Zeitung.
Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αύξηση των μολύνσεων, εισάγονται νέα περιοριστικά μέτρα. Το Βέλγιο αυστηροποίησε τη Δευτέρα τα μέτρα τήρησης κοινωνικών αποστάσεων και προωθεί την τηλεργασία μετά την έξαρση γύρω από την πόλη της Αμβέρσας, όπου έχει επιβληθεί απαγόρευση κυκλοφορίας.
Στα τέλη της περασμένης εβδομάδας, το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε απρόσμενα πως όλοι οι ταξιδιώτες που επιστρέφουν από την Ισπανία θα πρέπει να αυτο-απομονώνονται για έως 14 ημέρες. Το υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας συμβούλευσε την Τρίτη να μην πραγματοποιούνται μη ουσιώδη ταξίδια σε τρεις ισπανικές περιοχές, «λόγω των υψηλών αριθμών μολύνσεων».
Γερμανία και Γαλλία έχουν επίσης εισαγάγει υποχρεωτικά τεστ στα αεροδρόμια γι' αυτούς που επιστρέφουν από περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως «υψηλού κινδύνου», όπως οι ΗΠΑ, τα δυτικά Βαλκάνια και η Τουρκία.
«Αυτό που βρίσκω ανησυχητικό είναι πως όλο και περισσότερο βλέπουμε εξάρσεις εντός οικογενειών, μεταξύ ομάδων φίλων και αυτό φαίνεται πως συνδέεται με ανθρώπους που επιστρέφουν από περιοχές υψηλού κινδύνου», δήλωσε τη Δευτέρα ο υπουργός Υγείας της Γερμανίας Jens Spahn.
Ορισμένοι ειδήμονες βλέπουν ανησυχητικούς παραλληλισμούς με την κατάσταση που επικρατούσε τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο, όταν η Covid-19 άρχισε να εξαπλώνεται εκθετικά στην Ευρώπη. «Ξαφνικά οι αριθμοί έχουν αυξηθεί, όμως στην πραγματικότητα αυξάνονταν αργά τον τελευταίο έναν ή δύο μήνες», ανέφερε ο Graham Medley, καθηγητής μοντελοποίησης λοιμωδών ασθενειών στο London School of Hygiene and Tropical Medicine. «Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο έναυσμα -είναι απλώς μέρος αυτής της διαδικασίας της εκθετικής ανάπτυξης».
Ο πρώην υπουργός Υγείας της χώρας των Βάσκων Rafael Bengoa απέδωσε ευθύνη για τη νέα έξαρση στους εποχικούς αγρότες, που ζουν σε συνθήκες συνωστισμού και συχνά είναι απρόθυμοι να τους ιχνηλατούν.
Ένας άλλος παράγοντας είναι «η συμπεριφορά των νέων… στις ντισκοτέκ και στα μπαρ», όχι μόνο στην Ισπανία, αλλά επίσης στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Γαλλία. «Αυτό δημιουργεί μια πολύ αρνητική κατάσταση», είπε. «Υποθέτουν πως δεν θα μολυνθούν».
Η Γερμανία έχει πάρει τα εύσημα για την επιτυχία της στον περιορισμό της πανδημίας, μέχρι τώρα, όμως πλέον το «στέμμα» της έχει αρχίσει να… γλιστράει από το κεφάλι της. Ο αριθμός των νέων ημερήσιων κρουσμάτων Covid-19 αυξήθηκε από περίπου 500 στα μέσα Ιουλίου στα 815 την περασμένη Παρασκευή.
Οι προηγούμενες εξάρσεις περιορίζονταν σε συγκεκριμένες τοποθεσίες όπως εργοστάσια κρέατος ή γηροκομεία. Όμως οι τελευταίες εξάρσεις εξαπλώνονται σε όλη τη χώρα. «Βλέπουμε μια αύξηση των περιστατικών σε πολλές διαφορετικές κοινότητες», ανέφερε η Ute Rexroth, επικεφαλής επιδημιολογικής παρακολούθησης του RKI. «Μπορεί να είναι οπουδήποτε».
Οι αρχές δημόσιας υγείας έχουν επίσης εκφράσει ανησυχία για τη μεγάλη αύξηση των μολύνσεων σε χώρες που είχαν περάσει τους πρώτους μήνες της πανδημίας σχετικά αλώβητες. Η Σερβία είδε μια μεγάλη αύξηση, με περισσότερα από 400 νέα κρούσματα ημερησίως. Επέβαλε δρακόντεια μέτρα περιορισμού στην αρχή της πανδημίας, όμως τα χαλάρωσε πριν τις εθνικές εκλογές τον περασμένο μήνα.
Η Ρουμανία εμφανίζει κατά μέσο όρο 1.000 νέες μολύνσεις ημερησίως, πρόσφατα ξεπέρασε την Πολωνία και είναι η χώρα με τον υψηλότερο αριθμό επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.
Οι Γερμανοί ειδήμονες βλέπουν μια ανησυχητική στροφή στα δημογραφικά των νέων κρουσμάτων. Πολλές από τις πρώτες μολύνσεις τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο αφορούσαν νέους που επέστρεφαν από διακοπές στην Αυστρία και τη βόρεια Ιταλία. Αργότερα αυτό άλλαξε, καθώς οι ηλικιωμένοι και οι άνθρωποι με προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας μολύνθηκαν και οι εξάρσεις του κορωνοϊού εξαπλώθηκαν σε γηροκομεία και νοσοκομεία.
Όμως αυτό αλλάζει πάλι. «Η αναλογία των νεότερων έχει και πάλι αυξηθεί», ανέφερε η κα Rexroth. Αυτό είναι ανησυχητικό, διότι μπορούν να μεταδώσουν τον ιό σε ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας.
«Πλέον υπάρχουν αρκετές εξάρσεις που συνδέονται με οικογένειες και οικογενειακές εκδηλώσεις -και σε αυτές τις περιπτώσεις, οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι και αυτοί με υφιστάμενα προβλήματα υγείας μπορούν να αρρωστήσουν και να πεθάνουν».
«Δεύτερο κύμα» ή αναζωπύρωση;
Ορισμένοι ακαδημαϊκοί υποστηρίζουν πως ο όρος «δεύτερο κύμα» αρμόζει περισσότερο στις εποχικές μολυσματικές ασθένειες απ’ ό,τι στην Covid-19.
Η ιδέα, που δεν έχει κάποιον επιστημονικό ορισμό, προέρχεται από τις εξάρσεις της γρίπης κατά το παρελθόν -κυρίως το 1918 και το 2009-, όταν η ασθένεια σχεδόν εξαφανίστηκε το καλοκαίρι και επέστρεψε το φθινόπωρο και τον χειμώνα, σκοτώνοντας ακόμα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων.
Οι ερευνητές έχουν εκπλαγεί με το πόσο λίγο ανταποκρίνεται η Covid-19 στις εποχικές διακυμάνσεις της θερμοκρασίας. «Δεν περίμενα να αυξηθεί το καλοκαίρι», είπε ο καθηγητής ιατρικής στο University of East Anglia. Όπως σημείωσε, μελέτη από την Ιαπωνία βρήκε πως οι πιθανότητες να κολλήσει κάποιος την ασθένεια σε εσωτερικό χώρο είναι 19 φορές μεγαλύτερες απ’ ό,τι να κολλήσει σε εξωτερικό χώρο.
Ορισμένοι υποστηρίζουν πως οι μεταλλάξεις στον ιό της γρίπης συνέβαλαν στα δεύτερα κύματα, αυξάνοντας τη μολυσματικότητα και τη μεταδοτικότητα. Αν και υπήρξαν κάποιες μεταλλάξεις στον ιό της Covid-19, ωστόσο δεν έχουν παρατηρηθεί ουσιαστικές αλλαγές.
Ο κορυφαίος σύμβουλος της αμερικανικής κυβέρνησης για το ζήτημα της πανδημίας Anthony Fauci δήλωσε πως είναι πολύ νωρίς να μιλάμε για ένα δεύτερο κύμα. «Εξακολουθούμε να βρισκόμαστε εν μέσω του πρώτου κύματος», είπε σε live stream στο Twitter, σημειώνοντας ότι «ποτέ δεν κατέβηκε εκεί που τη θέλαμε».
Ένας καλύτερος τρόπος για να δοθεί η εικόνα της εξάπλωσης της Covid-19 είναι να συγκριθεί με μια πυρκαγιά, είπε ο καθηγητής κτηνιατρικής επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου Rowland Kao.
Ο περιορισμός στις μετακινήσεις και η τήρηση κοινωνικών αποστάσεων είναι τα βασικά διαθέσιμα εργαλεία για τον περιορισμό της εξάπλωσης της Covid-19, όπως αντίστοιχα είναι το να διατηρείται υγρή η περιοχή γύρω από το δάσος, σημείωσε. Όταν αυτά χαλαρώσουν, τότε η αρχική μόλυνση θα εξαπλωθεί πάλι. «Αν ο κόσμος θεωρήσει πως τα ‘δεύτερα κύματα’ είναι ένα φυσικό φαινόμενο, αυτό είναι πράγματι λάθος. Αυτές οι εξάρσεις έχουν να κάνουν με το πώς το ελέγχουμε αυτό».