Αυτό δεν είναι πρόβλεψη. Το θεωρώ, όμως, ένα εύλογο σενάριο. Μετά την αρχική ανακούφιση από τη συμφωνία που έκλεισαν την προηγούμενη εβδομάδα οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι επενδυτές θα μελετήσουν τα «ψιλά γράμματα» και θα συμπεράνουν ότι το πακέτο διάσωσης δεν έχει κανένα μακροοικονομικό αντίκτυπο.
Τα βασικά στοιχεία της συμφωνίας ήταν μια πιστωτική γραμμή από τον ESM, πιστωτική στήριξη από την ΕΤΕπ και διαβεβαιώσεις αναφορικά με τα εθνικά σχήματα στήριξης της απασχόλησης.
Η διαμάχη για το εάν ένα δάνειο από τον ESM θα πρέπει να συνοδεύεται από όρους θα ξεχαστεί. Η Ιταλία, άλλωστε, δεν θέλει να κάνει χρήση. Ο Τζ. Κόντε, ο πρωθυπουργός, συμπέρανε ότι η κυβέρνησή του δεν θα επιβιώσει του εξευτελισμού. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΚΤ έκανε αρκετά για να αποτρέψει φέτος μια κρίση κρατικής ρευστότητας. Το έκτακτο πρόγραμμα αγοράς τίτλων επισκιάζει όλα τα άλλα.
Το μόνο πρόγραμμα που συζητείται και θα μπορούσε να έχει οικονομικό αποτέλεσμα είναι το ταμείο ανάκαμψης μετά την κρίση. Οι ηγέτες της ΕΕ έριξαν το μπαλάκι στους υπουργούς Οικονομικών και αυτοί το επέστρεψαν. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε σε αναφορές για ένα ταμείο ανάκαμψης με παραπομπή σε «καινοτόμα χρηματοπιστωτικά εργαλεία» (αυτό σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους). Τίποτα, όμως, δεν συμφωνήθηκε. Το μομέντουμ για τα κορωνο-ομόλογα ως εργαλείο άντλησης χρηματοδότησης για το Ταμείο ξεθωριάζει.
Η εκτίμησή μου τώρα είναι ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αντ’ αυτού, θα καταλήξει να συμφωνήσει σε ένα μικρό ταμείο ανάκαμψης, εντός του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού 2021-2027, με τα συνηθισμένα υπερβολικά επιχειρήματα για το πόσο μπορεί αυτό το ποσό να μοχλευτεί. Η βασική λειτουργία του Ταμείου θα είναι να λειτουργεί ως ένας μηχανισμός που θα αποσπά την προσοχή από αδρανείς ευρωπαϊκούς θεσμούς και δεν θα έχει κανένα μακροοικονομικό αντίκτυπο σε μια οικονομία 12 τρισεκατομμυρίων ευρώ.
Ετσι, μένουμε με τις εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές και τη στήριξη της ΕΚΤ. Η βασική μου υπόθεση είναι ότι ο οικονομικός αντίκτυπος από την κρίση θα είναι μεγαλύτερος απ’ όσο εκτιμούν ορισμένοι που κάνουν προβλέψεις. Τα γερμανικά ινστιτούτα έχουν καταθέσει από κοινού μια παράδοξα ακριβή πρόβλεψη, που μιλά για ύφεση 4,2% του ΑΕΠ φέτος, την οποία θα ακολουθήσει αύξηση 5,8% του ΑΕΠ το 2021, ένα τέλειο σχήμα ανάκαμψης «τύπου V».
Αν έχουν δίκιο και αν αυτό μεταφράζεται στο σύνολο της ευρωζώνης, έχουμε «ξεμπερδέψει». Δεν θα υπάρξει κρίση και καμία ανάγκη για «ασυνήθιστα» μέτρα, πέραν όσων έχουν ήδη ληφθεί. Νομίζω, όμως, ότι κάνουν λάθος. Αυτές οι προβλέψεις δεν λαμβάνουν υπόψη τις συνέπειες στα παγκόσμια δίκτυα από τα lockdown, τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο σε κλάδους όπως οι μεταφορές και ο τουρισμός και ένα πιθανό δεύτερο κύμα κρουσμάτων τον χειμώνα.
Το σενάριό μου εικάζει πτώση του ΑΕΠ της ευρωζώνης πιο κοντά στο 10% φέτος, με τη Γερμανία να τα πηγαίνει λίγο καλύτερα και την Ισπανία και την Ιταλία λίγο χειρότερα. Το σενάριό μου υποθέτει επίσης ότι η γερμανική οικονομία θα ανακάμψει μέτρια το 2021, με το Νότο να ανακάμπτει λιγότερο.
Ο συνδυασμός αυξημένου χρέους και μειωμένου ΑΕΠ θα αυξήσει τη σχέση χρέος προς ΑΕΠ της Ιταλίας από το σημερινό 135% στο 160-180%.
Η πλειονότητα του συμβουλίου της ΕΚΤ θα στηρίζει πάντα την οικονομία της ευρωζώνης σε μια στιγμή κρίσης. Δεν θα στοιχημάτιζα, όμως, ότι η κεντρική τράπεζα θα χρηματοδοτεί επ’ άπειρον κράτη με υψηλά χρέη. Τα έκτακτα προγράμματα της ΕΚΤ θα τελειώσουν. Ο κόσμος μπορεί να αρχίσει να θυμάται αυτό που ξέφυγε από την Κριστίν Λαγκάρντ τον περασμένο μήνα. Η πρόεδρος της ΕΚΤ μπορεί να το εννοούσε, όταν είπε ότι η δουλειά της κεντρικής τράπεζας δεν είναι να μειώνει τα spread. Υπάρχουν αρκετοί στο συμβούλιο της ΕΚΤ που πιστεύουν ακριβώς αυτό.
Σε κάποιο σημείο, οι οίκοι αξιολόγησης ή οι επενδυτές θα αρχίσουν να αμφισβητούν το αξιόχρεο της Ιταλίας. Το θέμα δεν είναι μόνο το συνολικό ποσό του χρέους αλλά και ο χαμηλός ρυθμός ανάπτυξης της χώρας. Αυτή είναι η τρίτη ύφεση για την Ιταλία μετά το 2008. Κάθε φορά, η οικονομία έβγαινε πιο αδύναμη. Τι θα γίνει αν οι οίκοι αξιολόγησης συμπεράνουν ότι η Ιταλία δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της και προχωρήσουν σε υποβαθμίσεις;
Φανταστείτε αυτό να συμβεί το 2021 ή το 2022, ακριβώς πριν από τις επόμενες γενικές εκλογές. Ο κος Κόντε και η κυβέρνησή του είναι σήμερα δημοφιλείς. Θα συνεχιστεί αυτό, όταν το πλήρες μέγεθος της ύφεσης γίνει αντιληπτό; Ο Ματέο Σαλβίνι, μια πιο περιθωριοποιημένη πολιτική φιγούρα στην ιταλική πολιτική σκηνή τον τελευταίο χρόνο, μπορεί να ανακάμψει. Αν κερδίσει τις εκλογές το 2022 ή το 2023, η κυβέρνησή του ίσως μπει στον πειρασμό να πτωχεύσει τη χώρα. Τι γίνεται τότε;
Όπως κάθε σενάριο και αυτό εξαρτάται από αβέβαια γεγονότα, τα οποία θα ξεδιπλωθούν με συγκεκριμένη ακολουθία. Μισώ το να βάζω αριθμητικές πιθανότητες σε οποιοδήποτε μελλοντικό αποτέλεσμα. Νομίζω, όμως, ότι αυτό το σενάριο δεν είναι λιγότερο πιθανό από το αισιόδοξο της ανάκαμψης «τύπου V», στο οποίο στηρίζεται τώρα η πραγματική πολιτική.
Ετσι, μένω να αναρωτιέμαι: γιατί η ΕΕ δεν επιδιώκει να καλυφθεί έναντι αυτού;