Εκείνοι που ασκούν κριτική σε όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, κατηγορώντας τους Ευρωπαίους για ανθελληνισμό, μάλλον λησμονούν ότι δεν ζούμε σε έναν κόσμο αγγελικό, όπου κυριαρχεί το δίκαιο και η αλληλεγγύη.
Αν το θυμηθούν αυτό ίσως εκτιμήσουν πώς είναι ευχής έργον για την Ελλάδα ότι στην Ευρώπη (και γενικότερα στη Δύση) άνθησαν οι αξίες του Διαφωτισμού, της αστικής δημοκρατίας, της ισότητας, της πολιτικής ελευθερίας, της ανεξιθρησκίας, με τρόπο που δεν συναντάμε ακόμη στον υπόλοιπο κόσμο.
Ίσως θα πρέπει να συλλογιστούν ακόμη ότι μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο λειτουργούν κράτη-μοντέλα για τις κοινωνίες, τον πολιτισμό τους, τον σεβασμό προς τον άνθρωπο, κράτη που ακόμη και σήμερα προσφέρουν πολύ περισσότερη κοινωνική ασφάλεια και κρατική στήριξη από οποιοδήποτε άλλο σημείο του κόσμου.
Κι αυτά όλα ως έναν βαθμό αντανακλώνται (όσο κι αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε) στην -όντως σκληρή- πολιτική που άσκησαν απέναντί μας. Κοινώς, τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα για μια χώρα στην οποία συνέβη η μεγαλύτερη χρεοκοπία της Ιστορίας.
Ας αναλογιστούμε ποιες θα μπορούσαν να είναι οι κοινωνικές, αλλά και οι «εθνικές» συνέπειες, αν η χώρα βρισκόταν εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένης και της θέσης της στην εύφλεκτη και παραδοσιακά ασταθή περιοχή των Βαλκανίων.
Κι εν τέλει πόσοι από εμάς θα ήθελαν, για παράδειγμα, μια εναλλακτική, που να σφραγίζεται από τις κυρίαρχες σήμερα πολιτικές και κοινωνικές πρακτικές της Ρωσίας ή της Κίνας;
Τα παραπάνω δεν αναιρούν βεβαίως τα λάθη και τις παραλείψεις που έγιναν σε σχέση με την ελληνική κρίση, αλλά και ευρύτερα σε ό,τι αφορά τον ευρωπαϊκό Νότο. Ούτε βεβαίως αποτελούν συγχωροχάρτι για πολλές από τις άνισες πολιτικές που αναπτύσσονται πανευρωπαϊκά, με ευθύνη των ηγεσιών στα κράτη του ισχυρού οικονομικά πυρήνα.
Σίγουρα το ευρωπαϊκό ιδεώδες έχει τραυματιστεί στα χρόνια της κρίσης, κυρίως από τις ηγεμονικές-ωφελιμιστικές τάσεις που αναδύθηκαν, με αφορμή τον διαχωρισμό σε δανειστές και οφειλέτες.
Θα πρέπει όμως να αντιληφθούμε ότι το πισωγύρισμα, η άρνηση της ευρωπαϊκής ιδέας, δεν είναι λύση. Διότι ζούμε σε μια περίοδο ραγδαίων οικονομικών και γεωπολιτικών ανακατατάξεων.
Η διεύρυνση της οικονομικής ανισότητας και η έλλειψη ανάπτυξης απειλούν όχι μόνο τα κοινωνικά «κεκτημένα», αλλά και την οικονομική ευρωστία των ανεπτυγμένων χωρών στην Ευρώπη, την ίδια ώρα που αναδύονται επικίνδυνες γεωπολιτικές καταστάσεις, όπως αυτές στην Ουκρανία, καταστάσεις που θα μπορούσαν να ανατρέψουν την παγιωμένη αίσθηση ασφάλειας των προηγούμενων δεκαετιών.
Ας κοιτάξουμε γύρω μας. Οι ισχυροί πόλοι ανά τον κόσμο έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Ευρεία γεωγραφική έκταση, μεγάλο πληθυσμό (ενίοτε και αρκετά ετερόκλητο), σημαντικές πλουτοπαραγωγικές πηγές, σε βαθμό που είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν να τους ανταγωνιστούν μεμονωμένα ακόμη και οι πιο μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες.
Έτσι, ανάμεσα σε αυτούς τους πόλους καλείται να κινηθεί η «ενωμένη» Ευρώπη, ως μια οντότητα κρατών με συγγενή παράδοση και αξίες, που ως σύνολο είναι πολύ ισχυρότερη από τα μέρη της.
Ασφαλώς, τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν ικανοποιητικά. Η κρίση χρεών ανέδειξε τις οικονομικές ατέλειες, ενώ η ουκρανική κρίση απειλεί να αναδείξει πλήρως τις πολιτικές αδυναμίες του οικοδομήματος σε θέματα ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η προσπάθεια πρέπει να εγκαταλειφθεί. Τουναντίον, θα πρέπει να ενισχυθεί, διότι συνεχίζει να αποτελεί την καλύτερη, αν όχι τη μόνη, εναλλακτική της γηραιάς ηπείρου απέναντι στις διαμορφούμενες αλλαγές ισορροπιών, που απειλούν να τη θέσουν στο περιθώριο.
Χρειαζόμαστε περισσότερη και καλύτερη Ευρώπη. Προϋπόθεση όμως για κάτι τέτοιο είναι να δεχτούν όχι μόνον οι λαοί αλλά και οι ηγεσίες των κρατών της τη μεταφορά σημαντικών εξουσιών σε κεντρικά πανευρωπαϊκά όργανα.
Όχι σε μια ευρωπαϊκή «γραφειοκρατία», που δεν υπόκειται σε εκλογικές διαδικασίες, αλλά σε εκλεγμένα όργανα, μέσω ενός ευρωκοινοβουλίου, ο ρόλος του οποίου θα πάψει να είναι περίπου… διακοσμητικός.
ΥΓ.: Ίσως κάποιοι αναγνώστες παραξενευτούν που δεν ασχολούμαι με δήθεν «καυτά» θέματα του τελευταίου διαστήματος, όπως π.χ. την έξοδο του Νίκου Δήμου από το Ποτάμι για τα άρθρα του περί του κλήρου, ή με όσα συμβαίνουν με τον ΣΥΡΙΖΑ και τις μειονότητες της Θράκης. Δεν ασχολούμαι διότι θεωρώ ότι αποτελούν δείγμα της υποκρισίας που βασιλεύει στην ελληνική πολιτική (και μιντιακή) σκηνή.
Και βέβαια, μέσω της προβολής αυτών των θεμάτων εκτρέπεται η κοινή γνώμη από τα πραγματικά σημαντικά ζητήματα.
Απομένει περίπου ένας μήνας ως τις ευρωεκλογές κι όμως ο διάλογος για το μέλλον της Ευρώπης, τουλάχιστον εν Ελλάδι, παραμένει σχεδόν ανύπαρκτος.