Τις επιπτώσεις της λογιστικής μεταχείρισης των stock options ως έξοδα εξετάζει ο κ. Ν. Γεωργιάδης του Iraj.gr, σε ειδική ανάλυσή του, παραθέτοντας τα ”υπέρ” και τα ”κατά” και εξετάζοντας την απόφαση του Συμβουλίου Κατάρτισης των λεγόμενων Διεθνών Λογιστικών Προτύπων να αντιμετωπίζονται τα stock options ως έξοδα.

Η λογική της µεταχείρισης αυτής, αναφέρει ο Ν. Γεωργιάδης, έγκειται στο γεγονός ότι η παροχή οποιουδήποτε προνοµίου από µέρους της εταιρίας προς τους εργαζόµενούς της (όπως στην προκείμενη περίπτωση των δικαιωµάτων προτίµησης ή προαίρεσης) αποτελεί µία κίνηση που ”προκαλεί” έξοδα στην ίδια την εταιρία (µε τον ίδιο τρόπο που η εκάστοτε εταιρία δίνει ένα δώρο – bonus στο προσωπικό της στο τέλος ενός έτους), ενώ παράλληλα ”προκαλεί” και έσοδα (µεγαλύτερη παραγωγικότητα, καινοτοµία, κ.λπ.).

Συνεπώς υπό τη συλλογιστική αυτή, δεν θα ήταν δυνατό οι εταιρίες να απεικονίζουν λογιστικά µόνο τα έσοδα και όχι τα έξοδα (δηλαδή το σηµερινό ”κόστος” που προκαλεί τα µελλοντικά αυτά έσοδα).

Στα ”κατά” της πρακτικής αυτής, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο κ. Γεωργιάδης, περιλαμβάνονται:

- Ο κίνδυνος της αισθητά µειωµένης κερδοφορίας σε ορισµένες εισηγµένες εταιρίες, με την εµφάνιση αυτού του εξόδου και την αφαίρεσή του από τα αποτελέσµατα χρήσης. Εάν αυτό συµβεί, τότε η µειούµενη κερδοφορία ενδέχεται να ”κλονίσει” µε τη σειρά της την ελκυστικότητα των µετοχών αυτών των εταιριών, ή ακόµη και να οδηγήσει τους επενδυτές – µετόχους σε ρευστοποίηση των τοποθετήσεών τους (ιδιαίτερα εάν δεν υπάρξει µία µεταβατική περίοδος στο λογιστικό χειρισµό του εξόδου αυτού).

- Σε γενικές γραµµές, κατά το παρελθόν, τα προγράµµατα δικαιωµάτων προαίρεσης έδιναν σηµαντικά πλεονεκτήµατα στους επενδυτές, καθώς η επίτευξη µιας µεγαλύτερης κερδοφορίας µέσω της παροχής κινήτρων σε µία επιχείρηση, οδηγούσε σε άνοδο της τιµής της µετοχής της, και παράλληλα πρόσφερε την ευκαιρία στους επενδυτές - µετόχους να αποκοµίσουν αξιόλογα κέρδη αρκετό καιρό πριν εξασκήσουν τα εν λόγω δικαιώµατα οι µάνατζερ - κάτοχοί τους.

- Ως γνωστό, τα προγράµµατα αυτά ενθαρρύνουν την εντατικότερη και παραγωγικότερη εργασία µέσα στις επιχειρήσεις, και παράλληλα συµβάλλουν στην ανάπτυξη της καινοτοµίας που αποτελεί κρίσιµο συστατικό της ανόδου των πωλήσεων.

Συνεπώς, η σταδιακή χαλάρωση ή η διακοπή χρήσης αυτών των προγραµµάτων θα µπορούσε να θέσει στο περιθώριο τέτοιου είδους κίνητρα για πολλά χρόνια, ιδιαίτερα για περιόδους ”ισχνών αγελάδων” που χαρακτηρίζουν την κερδοφορία των εισηγµένων επιχειρήσεων, όπως συµβαίνει σήµερα.

Από την άλλη πλευρά όµως, στον ευρύτερο χώρο µιας οικονοµίας, οι µικρότερες και µη εισηγµένες επιχειρήσεις που δεν επιδιώκουν ή δεν ”καίγονται” να ανακοινώσουν κέρδη (συνεπώς µπορούν να εφαρµόσουν τέτοιου είδους προγράµµατα δικαιωµάτων προτίµησης), θα αποκτήσουν ένα προβάδισµα έναντι των µεγαλύτερων εισηγµένων στο Χρηµατιστήριο επιχειρήσεων που θα ”πληγούν”.

- Εφόσον σε κάποιες χώρες δεν εφαρµοσθεί αυτή η νέα λογιστική απεικόνιση, τότε οι αντίστοιχες επιχειρήσεις αυτών των χωρών θα βρεθούν σε πλεονεκτικότερη θέση στο διεθνές πεδίο του ανταγωνισµού, καθώς δεν θα έχουν το παραµικρό πρόβληµα να εφαρµόσουν προγράµµατα δικαιωµάτων προαίρεσης. Με τον τρόπο αυτόν, όχι µόνο θα ενθαρρύνουν την απόδοση των στελεχών τους σε παραγωγικότερο βαθµό, αλλά και θα επιτυγχάνουν µεγαλύτερη κερδοφορία, βελτιώνοντας παράλληλα τις αποτιµήσεις τους έναντι των επιχειρήσεων άλλων χωρών.

- Επίσης, η αποτίµηση αυτών των δικαιωµάτων προτίµησης - προκειµένου να εκτιµηθεί το αντίστοιχο έξοδο και να αφαιρεθεί από τα κέρδη της εισηγµένης εταιρίας- είναι εκ των πραγµάτων µία πολύ λεπτή και κρίσιµη υπόθεση. Σήµερα µάλιστα, υπάρχουν σε διεθνές επίπεδο σοβαρές διαφωνίες τόσο µεταξύ ακαδηµαϊκών παραγόντων όσο και µεταξύ

επαγγελµατιών της κεφαλαιαγοράς, για την αρµόζουσα µέθοδο αποτίµησης που πρέπει να συνοδεύει το λογιστικό χειρισµό του εξόδου – καθώς για παράδειγµα το γνωστό µοντέλο αποτίµησης δικαιωµάτων Black-Scholes δεν δείχνει να ικανοποιεί πια µεγάλο µέρος της επενδυτικής κοινότητας.

Στα ”υπέρ” της µεταχείρισης των stock options ως έξοδο επισηµαίνονται τα ακόλουθα:

- Οι ”οπαδοί” αυτής της πλευράς, υποστηρίζουν ότι µε το λογιστικό χειρισµό του εξόδου, οι λογιστικές καταστάσεις καθίστανται ορθολογικότερες, απεικονίζοντας τις χρηµατοοικονοµικές επιδόσεις µιας εταιρίας µε βάση την αρχή της συντηρητικότητας που πρέπει ούτως ή άλλως να διέπει τους λογαριασµούς µιας εταιρίας. Συνεπώς όλοι οι επενδυτές µπορούν να ”κοιµούνται πιο ήσυχα” από ότι πιο πριν.

- Επίσης, µε τη µεταχείριση των δικαιωµάτων ως έξοδα οι αναλυτές µπορούν πλέον να µελετούν και να αποτιµούν τις εισηγµένες εταιρίες σε συγκρίσιµη βάση, καθώς µία εισηγµένη εταιρία που εφαρµόζει πρόγραµµα δικαιωµάτων προαίρεσης και παράλληλα επιτυγχάνει µεγαλύτερα κέρδη από µία άλλη εισηγµένη εταιρία που δεν χορηγεί τέτοια δικαιώµατα, δεν σηµαίνει κατ’ ανάγκη ότι είναι καλύτερη ή ελκυστικότερη εταιρία.

- Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι στα ”υπέρ” της µεταχείρισης των δικαιωµάτων ως έξοδο, οι λόγοι µπορεί να δείχνουν αριθµητικά λιγότεροι, αλλά είναι εξίσου µεγάλοι σε βαρύτητα. Μάλιστα, ιδιαίτερη σηµασία έχει η ικανοποίηση της αρχής της συντηρητικότητας, η οποία βοηθά στην αποτύπωση των πραγµατικών µεγεθών µιας εισηγµένης επιχείρησης και ικανοποιεί τις διαχρονικές απαιτήσεις των επενδυτών, που δεν είναι άλλες από µία αγορά χωρίς υποβόσκουσες ”υπερβολές”.

Σε ό,τι αφορά την ελληνική κεφαλαιαγορά, επισημαίνει ο κ. Γεωργιάδης, τα προγράµµατα αυτά αν και άρχισαν να εφαρµόζονται πριν από µερικά χρόνια, δεν έτυχαν της ανάλογης υποδοχής τόσο από τις εισηγµένες εταιρίες όσο και από την ευρύτερη αγορά. Μάλιστα, τα εν λόγω προγράµµατα ξεκίνησαν µετά τις χρυσοφόρες ηµέρες του 1999, και σε µία περίοδο όπου τα θεµελιώδη µεγέθη των εισηγµένων εταιριών είχαν ήδη ”πιάσει κορυφή”.

Η κάθετη πτώση– εν µέσω µιας διαδικασίας ”αργού θανάτου” - των χρηµατιστηριακών αποτιµήσεων, καθώς και η πρόσφατη ανακοίνωση της απόφασης του Αµερικανικού F.A.S.B. συνθέτουν ένα µη ευνοϊκό σκηνικό για τη µελλοντική χρήση και εφαρµογή τους στην Ελληνική Κεφαλαιαγορά.

Πάντως, όπως ήταν αναµενόµενο, οι εισηγµένες εταιρίες που εφάρµοσαν προγράµµατα δικαιωµάτων προτίµησης ήταν κυρίως µέλη της µεσαίας και της µικρής κεφαλαιοποίησης (π.χ. Γρ. Σαράντης, Unisystems, κ.λ.π.), καθώς σε αυτές τις κατηγορίες διαφάνηκε περισσότερο η ανάγκη να προσφερθούν οικονοµικά κίνητρα προς τα υψηλόβαθµα στελέχη τους, σε µία προσπάθεια περαιτέρω ενίσχυσης των χρηµατοοικονοµικών επιδόσεων των εν λόγω εταιριών.