Τα ρίσκα που παίρνει το Ισραήλ καταδιώκοντας ηγέτες της Χαμάς

Aν το Ισραήλ πραγματοποιήσει εκστρατεία για τη δολοφονία των ηγετών της Χαμάς στο εξωτερικό (στρατηγική που δείχνει να έχει ήδη ξεκινήσει με το χτύπημα στο Λίβανο), πιθανότατα θα οδηγήσει σε περισσότερο αντισημιτισμό και σε αντιδράσεις από τις δυτικές κυβερνήσεις. Θα αναλάβει τον κίνδυνο ανεπιθύμητων παρενεργειών σε περιφερειακό επίπεδο, θα επιβραδύνει τις μεταπολεμικές προσπάθειες εξομάλυνσης, θα προκαλέσει αντίποινα από τη Χαμάς και θα διατηρήσει στο τραπέζι την απειλή περιφερειακής κλιμάκωσης, συμπεριλαμβανομένης πιθανώς μιας μεγαλύτερης εμπλοκής από το Ιράν. 

Τον περασμένο μήνα, υπήρξε σειρά δημοσιευμάτων στα  μέσα ενημέρωσης σχετικά με υποτιθέμενα ισραηλινά σχέδια για δολοφονία ηγετών της Χαμάς σε χώρες του εξωτερικού μόλις καταλαγιάσει η ένταση της τρέχουσας σύγκρουσης στη Λωρίδα της Γάζας. Την 1η Δεκεμβρίου, η Wall Street Journal ανέφερε για πρώτη φορά ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έδωσε εντολή στις υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας να εντοπίσουν κορυφαίους αξιωματούχους της Χαμάς που ζουν στον Λίβανο, την Τουρκία και το Κατάρ.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, η συζήτηση μεταξύ των αρχηγών ασφαλείας του Ισραήλ έχει επικεντρωθεί περισσότερο στο πότε στο πώς θα πραγματοποιηθούν οι δολοφονίες, παρά στο αν πρέπει να το κάνουν. Στη συνέχεια, στις 3 Δεκεμβρίου, ο ισραηλινός δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός σταθμός Kan μετέδωσε ηχογράφηση στην οποία ο επικεφαλής της Shin Bet, της κύριας εγχώριας υπηρεσίας πληροφοριών του Ισραήλ, δήλωσε ότι είχε λάβει σαφή εντολή από το Υπουργικό Συμβούλιο να «εξολοθρεύσει» αξιωματούχους της Χαμάς στον Λίβανο, την Τουρκία και το Κατάρ ή οπουδήποτε αλλού διαμένουν, όσο καιρό κι αν χρειαστεί. Πολλά άλλα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν επίσης υποτιθέμενες λεπτομέρειες της σχεδιαζόμενης εκστρατείας δολοφονίας.

Το Ισραήλ έχει μακρά ιστορία στη διενέργεια δολοφονιών στο εξωτερικό, οι οποίες έχουν κάνει τις υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας γνωστές για την ικανότητά τους, αλλά έχουν προκαλέσει και σφοδρή κριτική. Ακόμη και πριν το Ισραήλ εξασφαλίσει την ανεξαρτησία του το 1948, εβραϊκές παραστρατιωτικές ομάδες δολοφόνησαν πολλούς Ευρωπαίους και Άραβες αξιωματούχους σε ξένο έδαφος ως μέρος της εκστρατείας τους για την ίδρυση εβραϊκού κράτους.

Στη συνέχεια, λίγο μετά την ανεξαρτησία, οι ισραηλινές υπηρεσίες ασφαλείας ξεκίνησαν σειρά επιθέσεων εναντίον πρώην αξιωματούχων των Ναζί σε όλο τον κόσμο. Η πιο διαβόητη εκστρατεία δολοφονίας του Ισραήλ έλαβε χώρα μετά τη Σφαγή του Μονάχου το 1972, όταν Παλαιστίνιοι τρομοκράτες από την ομάδα του Μαύρου Σεπτέμβρη σκότωσαν 11 μέλη της ισραηλινής ολυμπιακής ομάδας.

Μετά από αυτό το γεγονός, το Ισραήλ ξεκίνησε την «Επιχείρηση Οργή του Θεού», κατά την οποία οι κατάσκοποι του δολοφόνησαν πολλά ηγετικά στελέχη του Μαύρου Σεπτέμβρη και άλλων παλαιστινιακών οργανώσεων σε όλη την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Αλλά κατά την εκστρατεία αυτή, οι Ισραηλινοί κατάσκοποι διέπραξαν ένα από τα πιο σοβαρά τους λάθη όταν σκότωσαν Μαροκινό σερβιτόρο στη Νορβηγία, τον οποίο μπέρδεψαν με κορυφαίο αξιωματούχο του Μαύρου Σεπτέμβρη, οδηγώντας σε διπλωματική κρίση και αναγκάζοντας τις ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών να ελαχιστοποιήσουν τις επιχειρήσεις στη Δύση για πολλά χρόνια.

Πιο πρόσφατα, το 2010, Ισραηλινοί εκτελεστές σκότωσαν τον ιδρυτή της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς στο Ντουμπάι, αλλά καταγράφηκαν από κάμερες παρακολούθησης πριν από τη δολοφονία σε μια επιχείρηση που οδήγησε σε μακρά περίοδο διακοπής των διπλωματικών σχέσεων με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Στην περιοχή, είναι πιο πιθανό να επιχειρήσει το Ισραήλ δολοφονίες ηγετών της Χαμάς στον Λίβανο και τη Συρία, πιθανό να συμβούν στην Τουρκία και λιγότερο πιθανό στο Κατάρ, ενώ εκτός Μέσης Ανατολής, χώρες όπως η Μαλαισία είναι επίσης πιθανές τοποθεσίες ισραηλινών επιθέσεων.

Από τις τρεις χώρες που αναφέρονται στα δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης (Λίβανος, Τουρκία και Κατάρ), το Ισραήλ είναι πιο πιθανό να οργανώσει εκστρατεία δολοφονίας στον Λίβανο, καθώς η χώρα φιλοξενεί εδώ και χρόνια αρκετούς ηγέτες της Χαμάς. Επιπλέον, οι μαχητές της Χαμάς χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τον νότιο Λίβανο για να εξαπολύσουν διασυνοριακές επιθέσεις στο βόρειο Ισραήλ με τη σιωπηρή και κατά καιρούς ρητή συναίνεση της υποστηριζόμενης από το Ιράν λιβανέζικης Χεζμπολάχ, η οποία έχει κυρίαρχο ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας.

Η Τουρκία είναι επίσης μια πιθανή τοποθεσία για ισραηλινές δολοφονίες, καθώς, έχει φιλοξενήσει επίσης ηγέτες της Χαμάς και ισραηλινές υπηρεσίες ασφαλείας συμμετέχουν ήδη εκτενώς σε μυστικές επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση των ιρανικών υπηρεσιών πληροφοριών στη χώρα (σ.σ. ως αντίδραση η Τουρκία προχώρησε σε σύλληψη ατόμων που υποστηρίζει ότι δουλεύουν για λογαριασμό του Τελ Αβιβ). Αλλά σε σύγκριση με τον Λίβανο, η πραγματοποίηση δολοφονιών στην Τουρκία θα ήταν πολύ πιο επικίνδυνες, δεδομένων των πολύ πιο σημαντικών δεσμών του Ισραήλ με την Άγκυρα και του γεγονότος ότι η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ.

Από τις τρεις χώρες που αναφέρονται στα δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης, είναι λιγότερο πιθανό να επιχειρηθούν δολοφονίες στο Κατάρ, παρά το γεγονός ότι το αραβικό έθνος φιλοξενεί το πολιτικό γραφείο της Χαμάς. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι το Κατάρ έχει παίξει βασικό ρόλο στη διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων και των ανταλλαγών αιχμαλώτων/ομήρων μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς. Επομένως, το Ισραήλ δεν θα ήθελε να προκαλέσει αντιδράσεις που θα διαταράξουν τις σχέσεις με έναν κρίσιμο συνομιλητή, τουλάχιστον όσο η Χαμάς κρατά μεγάλο αριθμό Ισραηλινών ομήρων.

Αν και δεν κατονομάζεται στα δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης, η Συρία πιθανότατα θα δει επίσης ισραηλινές δολοφονίες στο έδαφός της, δεδομένης της πολιτικής και στρατιωτικής της στήριξης στη Χαμάς. Η Χαμάς αποκατέστησε τις σχέσεις με τη Δαμασκό μόλις τον Οκτώβριο του 2022, κάτι που σημαίνει ότι λιγότεροι αξιωματούχοι της Χαμάς επισκέπτονται τη Συρία, πόσο μάλλον διαμένουν στη χώρα, σε σύγκριση με τις άλλες τρεις χώρες. Ωστόσο, το Ισραήλ ήδη διεξάγει επιθέσεις ρουτίνας στη Συρία και πιθανότατα δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τυχόν συνέπειες στις ήδη προβληματικές σχέσεις με τη Δαμασκό.

Πιο μακριά, χώρες που υποστηρίζουν ανοιχτά τη Χαμάς, όπως η Μαλαισία (όπου η Μοσάντ φέρεται να διεξήγαγε μια απαγωγή πέρυσι και μια δολοφονία το 2018, και οι δύο εναντίον υποτιθέμενων μελών της Χαμάς) θα μπορούσαν επίσης να δουν ισραηλινές επιθέσεις.

Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ

Αν και είναι εξαιρετικά απίθανο να πραγματοποιηθούν ισραηλινές επιθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, οι επιθέσεις σε άλλες χώρες θα τροφοδοτούσαν περισσότερο αντισημιτισμό και αντιπολεμικές διαμαρτυρίες στη Δύση, ενώ θα οδηγούσαν σε επικρίσεις από δυτικές κυβερνήσεις, οι οποίες ενδέχεται να ασκήσουν μεγαλύτερη δημόσια πίεση στο Ισραήλ σε περίπτωση που οι επιθέσεις προκαλέσουν απώλειες αμάχων ή/και γίνουν σε δημόσια θέα.

Σε αντίθεση με την επιχείρηση Οργή του Θεού, η προοπτική ισραηλινών επιθέσεων σε ευρωπαϊκό, πόσο μάλλον αμερικανικό, έδαφος είναι σχεδόν αδύνατη για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1970, οι ηγέτες παλαιστινιακών οργανώσεων δεν έχουν ασφαλή καταφύγια στη Δύση, κάτι που σημαίνει ότι υπάρχουν λίγοι, αν όχι καθόλου, στόχοι για το Ισραήλ. Δεύτερον, το Ισραήλ θα χρειαστεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη υποστήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες και από συμμάχους στην Ευρώπη όπως η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς αντιμετωπίζει γενικευμένη καταδίκη για τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις στη Γάζα, η οποία πιθανότατα θα γίνει ακόμα πιο ισχυρή κατά τη διάρκεια της αναμενόμενης κατοχής της Λωρίδας της Γαζάς από το Ισραήλ μετά το τέλος των στρατιωτικών επιχειρήσεων — και αυτή η υποστήριξη θα τεθεί σε κίνδυνο από μια ισραηλινή επίθεση στη Δύση.

Ωστόσο, με τον αντισημιτισμό στη Δύση να βρίσκεται σε επίπεδα ρεκόρ και καθώς αυξάνεται η λαϊκή αντίθεση στη στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ στη Γάζα, οι ισραηλινές δολοφονίες θα πυροδοτούσαν περισσότερες αντισημιτικές δραστηριότητες όπως υλικές ζημιές, παρενόχληση και στοχευμένες επιθέσεις εναντίον Εβραίων και φυσικών τοποθεσιών.

Επιπλέον, οι δολοφονίες θα οδηγούσαν επίσης σε περισσότερες διαμαρτυρίες ενάντια στις ενέργειες του Ισραήλ, ειδικά εάν η αναμενόμενη κατοχή της Γάζας προκαλέσει εξέγερση που θα οδηγήσει σε νέο γύρο μαχών και κατόπιν σε νέες κατηγορίες για ισραηλινά εγκλήματα πολέμου.

Έτσι, καθοδηγούμενες τόσο από εγχώριους πολιτικούς υπολογισμούς (ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν χάνει ήδη την κρίσιμη υποστήριξη των νεαρών ψηφοφόρων ενόψει των εκλογών του Νοεμβρίου 2024) όσο και από την επιθυμία να αποτρέψουν βίαια αντίποινα στη Μέση Ανατολή, οι δυτικές κυβερνήσεις πιθανότατα θα ενθαρρύνουν, τουλάχιστον ιδιωτικά, το Ισραήλ να περιορίσει το εύρος οποιασδήποτε εκστρατείας δολοφονιών σε γειτονικές χώρες. Αν, όμως, οι ισραηλινές δολοφονίες οδηγήσουν σε απώλειες αμάχων ή/και εάν οι ισραηλινές επιχειρήσεις αποκαλυφθούν δημόσια με ξεκάθαρα στοιχεία όπως βίντεο, οι δυτικές κυβερνήσεις πιθανότατα θα λάβουν αυξανόμενα μέτρα για να πιέσουν το Ισραήλ να περιορίσει την εκστρατεία δολοφονίας.

Τέτοιες προσπάθειες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν περισσότερες δημόσιες επιπλήξεις και την αποστολή απεσταλμένων να επισκεφθούν το Ισραήλ με σαφή μηνύματα. Οι δυτικές κυβερνήσεις μπορεί ακόμη και να απειλήσουν να διακόψουν τη στρατιωτική ή οικονομική βοήθεια, αν και αυτό πιθανότατα θα συμβεί μόνο σε συνδυασμό με άλλες εξελίξεις, όπως κατηγορίες για μεγάλες ισραηλινές θηριωδίες κατά την αναμενόμενη κατοχή της Γάζας.

Εντός της περιφέρειας, οι δολοφονίες θα κινδύνευαν να προκαλέσουν διπλωματικό και οικονομικό πλήγμα, καθυστερώντας, αλλά όχι απαραιτήτως, τη μεταπολεμική εξομάλυνση με άλλα βασικά περιφερειακά κράτη, κυρίως με τη Σαουδική Αραβία. Τόσο ο Λίβανος όσο και η Τουρκία, τα δύο μέρη όπου θα ήταν πιο πιθανές οι δολοφονίες ηγετών της Χαμάς, έχουν προειδοποιήσει το Ισραήλ να μην επιχειρήσει δολοφονίες στο έδαφός τους.

Οι επιθέσεις σε οποιαδήποτε χώρα θα μπορούσαν έτσι να προκαλέσουν πλήγμα. Μεταξύ άλλων, η Άγκυρα θα μπορούσε για άλλη μια φορά να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις και να χαλαρώσει τις εμπορικές σχέσεις. Οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν αποκατασταθεί μόνο τα τελευταία δύο χρόνια μετά το περιστατικό του 2010 κατά το οποίο ισραηλινές δυνάμεις εισέβαλαν σε τουρκικό πλοίο, σκοτώνοντας 10 Τούρκους ακτιβιστές που προσπαθούσαν να σπάσουν τον αποκλεισμό του Ισραήλ στη Γάζα για να παραδώσουν ανθρωπιστική βοήθεια.

Αν πραγματοποιηθούν ισραηλινές δολοφονίες στο έδαφός του, ο Λίβανος, από την πλευρά του, θα μπορούσε να ακυρώσει την ιστορική συμφωνία που υπέγραψε με το Ισραήλ το 2022 για να οριοθετήσει τα θαλάσσια σύνορά του και να προχωρήσει στην εξερεύνηση υδρογονανθράκων. Η συμφωνία έχει αντέξει μέχρι στιγμής τις πιέσεις της τρέχουσας σύγκρουσης, αλλά μια μεγάλη ισραηλινή εκστρατεία δολοφονίας στον Λίβανο θα μπορούσε να αλλάξει το status quo.

Αλλού, οι υψηλού προφίλ ισραηλινές δολοφονίες πιθανότατα θα εμπόδιζαν τις προσπάθειες αναζωογόνησης των δεσμών με τέσσερις χώρες που έχουν ομαλοποιήσει τους δεσμούς με το Ισραήλ τα τελευταία χρόνια: το Μπαχρέιν, το Μαρόκο, το Σουδάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ενώ κανένα από αυτά τα κράτη δεν έχει ανακαλέσει την αναγνώρισή του Ισραήλ, μια μεγάλη ισραηλινή εκστρατεία δολοφονίας, ειδικά στο πλαίσιο μιας αναμενόμενης κατοχής της Λωρίδας της Γάζας, θα δυσκόλευε τουλάχιστον την αναζωογόνηση των τουριστικών και επενδυτικών ροών. Αλλά το πιο σημαντικό, μια μεγάλη ισραηλινή εκστρατεία δολοφονίας πιθανότατα θα καθυστερούσε περαιτέρω την προοπτική να αναγνωρίσει το Ισραήλ η Σαουδική Αραβία.

Πριν από τον τρέχοντα πόλεμο στη Γάζα, η Σαουδική Αραβία και οι Ηνωμένες Πολιτείες διαπραγματεύονταν ένα πιθανό αμυντικό σύμφωνο ως μέρος μιας μεγαλύτερης συμφωνίας για την εξομάλυνση των σχέσεων της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ, αλλά το σχέδιο τέθηκε στον πάγο μόλις το Ισραήλ ξεκίνησε τη στρατιωτική του εκστρατεία στη Γάζα . Το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να έχουν αμοιβαίο συμφέρον να συνεργαστούν εναντίον του Ιράν, κάτι που θα κρατήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας ενδεχόμενης συμφωνίας. Ωστόσο, δολοφονίες σε περιφερειακές χώρες - ειδικά σε οποιοδήποτε αραβικό κράτος του Κόλπου - θα καθιστούσαν δύσκολο για το Ριάντ να προχωρήσει δημόσια σε συζητήσεις για μια τέτοια συμφωνία.

Τα αντίποινα

Τέλος, μια ισραηλινή εκστρατεία δολοφονίας θα προκαλούσε αναπόφευκτα αντίποινα από τη Χαμάς, θα κρατούσε ανοιχτό τον κίνδυνο περιφερειακής κλιμάκωσης με τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο και διάφορους άλλους πληρεξούσιους του Ιράν και ενδεχομένως θα προκαλούσε ακόμη μεγαλύτερη ανάμειξη από την ίδια την Τεχεράνη, αν το Ισραήλ σκοτώσει στόχους που βρίσκονται κοντά στην ιρανική κυβέρνηση.

Αμέσως, οι δολοφονίες ηγετών της Χαμάς θα πυροδοτούσαν αντίποινα από τη Χαμάς, πιθανώς με ενέδρες εναντίον Ισραηλινών στρατιωτών στη Γάζα, εκτοξεύσεις ρουκετών στο Ισραήλ και τουλάχιστον απόπειρες  πραγματοποίησης επιθέσεων τόσο εντός του Ισραήλ, όσο και εναντίον ισραηλινών (και ευρύτερα Εβραίων) στόχων σε ξένες χώρες.

Πολλοί από τους Παλαιστίνιους μαχητές που έχει δολοφονήσει το Ισραήλ τις τελευταίες δεκαετίες αντικαταστάθηκαν από ηγέτες που ήταν εξίσου επιθετικοί, αν όχι περισσότερο, με τους σκοτωμένους προκατόχους τους. Μια ισραηλινή εκστρατεία δολοφονίας με στόχο τη Χαμάς μπορεί έτσι απλώς να ριζοσπαστικοποιήσει περαιτέρω τους υπάρχοντες ηγέτες της ομάδας και να τους παρακινήσει να σχεδιάσουν πιο τολμηρά αντίποινα.

Οι ισραηλινές επιθέσεις θα κινδύνευαν επίσης να προκαλέσουν αντίποινα από φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ και τη Συρία, καθώς και από τους Χούθι στην Υεμένη που υποστηρίζονται από το Ιράν. Ωστόσο, ο κίνδυνος είναι πιθανώς μεγαλύτερος στον Λίβανο, δεδομένων των συνεχών, αν και γεωγραφικά περιορισμένων, διασυνοριακών μαχών που λαμβάνουν χώρα παράλληλα με τη σύγκρουση στη Γάζα.

Επιπλέον, Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν ήδη αναφερθεί δημοσίως στο ενδεχόμενο μιας επίθεσης στον νότιο Λίβανο μόλις τελειώσει η μεγάλη μάχη στη Γάζα, κάτι που σημαίνει ότι δολοφονίες στη χώρα θα μπορούσαν εύκολα να πυροδοτήσουν επιθέσεις που θα οδηγήσουν γρήγορα σε μεγαλύτερη σύγκρουση. Θα υπήρχε επίσης σημαντικό περιθώριο για ακούσια κλιμάκωση, καθώς και οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να υπολογίσουν λάθος εν μέσω των συνεχιζόμενων μαχών και των υψηλών εντάσεων.

Ενώ το Ιράν, το οποίο υποστηρίζει τη Χεζμπολάχ, έχει μέχρι στιγμής αποφύγει να εμπλακεί άμεσα στην τρέχουσα κρίση, η προοπτική μιας άμεσης αντιπαράθεσης μεταξύ Χεζμπολάχ και Ισραήλ θα μπορούσε να το αναγκάσει να παρέμβει καθώς, σε αντίθεση με τη Χαμάς (την οποία επίσης υποστηρίζει το Ιράν), η Χεζμπολάχ είναι μακράν ο ισχυρότερος στρατιωτικός και πολιτικά πλησιέστερος πληρεξούσιος της Τεχεράνης.

Ο κίνδυνος μεγαλύτερης ιρανικής εμπλοκής θα ήταν ακόμη μεγαλύτερος αν οι δολοφονίες στο Λίβανο, τη Συρία ή αλλού αφορούν στόχους που συνδέονται στενά με την Τεχεράνη. Ένα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα ευρύ φάσμα ιρανικών αντιποίνων, που κυμαίνονται από πιο επιθετικές κυβερνοεπιθέσεις εναντίον κρίσιμων ισραηλινών υποδομών, ως την παροχή περισσότερης στήριξης σε περιφερειακούς πληρεξούσιους για να κλιμακώσουν την ένταση ή/και το γεωγραφικό εύρος των επιθέσεων τους εναντίον του Ισραήλ, των ΗΠΑ και άλλων δυτικών στόχων.

Σε ένα δυσμενέστερο σενάριο κλιμάκωσης, το Ιράν θα μπορούσε ακόμη και να χρησιμοποιήσει τους δικούς του πυραύλους για να χτυπήσει ισραηλινούς στόχους - μια προοπτική που θα καθιστούσε αναπόφευκτη μια μαζική ισραηλινή απάντηση και θα μπορούσε να πυροδοτήσει άμεση στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.