Πόσο μας κοστίζει η φοροδιαφυγή των πολυεθνικών

Το ελληνικό κράτος εισπράττει περίπου 7% λιγότερα έσοδα από τη φορολόγηση επιχειρήσεων, εξαιτίας της μεταφοράς εταιρικών κερδών σε φορολογικούς παραδείσους, σύμφωνα με έρευνα ακαδημαϊκών από το πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, της Καλιφόρνια και της Κοπεγχάγης.

Οι τρεις ακαδημαϊκοί υπολογίζουν ότι από τα €23 δισ. των προ φόρων κερδών που αποκομίζουν εταιρείες από τη δραστηριότητα τους στην Ελλάδα ετησίως, το €1 δισ. κατευθύνεται σε χώρες όπως η Ιρλανδία, οι Βερμούδες και το Λουξεμβούργο.

Εκτιμούν μάλιστα πως χωρίς τις απώλειες αυτές, η χώρα θα είχε εμπορικό πλεόνασμα 0,3% αντί για έλλειμμα.

Σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα έχει μικρές απώλειες εσόδων από τη φοροαποφυγή. Στη Γερμανία για παράδειγμα αγγίζουν το 28%, στη Γαλλία το 21% και στο Ηνωμένο Βασίλειο το 18%. Μόνο η Τσεχία, η Σλοβακία και η Σλοβενία έχουν μικρότερες απώλειες, εκτός βέβαια από το Βέλγιο, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία και τη Μάλτα, που αποκομίζουν σημαντικά κέρδη από ευνοϊκές φορολογικές ρυθμίσεις.

Tα χαμένα κέρδη των κρατών

Στο άρθρο τους με τίτλο «Τα Χαμένα Κέρδη των Εθνών», οι Zucman, Torslov και Wier, υποστηρίζουν ότι περίπου το 40% των κερδών των πολυεθνικών εταιρειών μεταφέρεται κάθε χρόνο σε χώρες με χαμηλό φορολογικό συντελεστή. Οι αμερικανικές πολυεθνικές είναι «πρωταθλήτριες» στην φοροαποφυγή, ενώ οι απώλειες φορολογικών εσόδων είναι μεγαλύτερες για τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Συνολικά $600 δισ. εταιρικών κερδών μεταφέρονται κάθε χρόνο από χώρες με υψηλή φορολογία όπως η Κίνα, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ σε «φορολογικούς παραδείσους» όπως η Ιρλανδία και η Σιγκαπούρη. Η φοροδιαφυγή αυτή μειώνει τα φορολογικά έσοδα στην Ευρώπη κατά 20% και στις ΗΠΑ κατά 15%.

Οι ίδιοι τονίζουν πως η μεταφορά κερδών δεν οδηγεί σε ανάλογη αύξηση των μισθών και των κεφαλαίων στις χώρες με χαμηλούς συντελεστές, αλλά κυρίως κάνει πιο πλούσιους τους μετόχους των πολυεθνικών. Το 2016 για παράδειγμα, η Alphabet, η μητρική της Google, είχε έσοδα $19,2 δισ. στις Βερμούδες, μια χώρα στην οποία δεν απασχολεί σχεδόν κανέναν υπάλληλο και δεν έχει κάποιο περιουσιακό στοιχείο.

Tα κέρδη των φορολογικών παραδείσων

Αν και ορισμένοι φορολογικοί παράδεισοι όπως οι Βερμούδες έχουν μηδενικούς φορολογικούς συντελεστές, οι περισσότεροι, όπως η Ιρλανδία, η Σιγκαπούρη και το Λουξεμβούργο έχουν χαμηλούς αλλά θετικούς συντελεστές.

Είναι αξιοσημείωτο ότι τα έσοδα από την εταιρική φορολόγηση αποτελούν το 8% του εθνικού εισοδήματος της Μάλτας και το 7% του Λουξεμβούργου. Στην Ιρλανδία, τη χώρα που σύμφωνα με τους τρεις οικονομολόγους προσελκύει τα περισσότερα εταιρικά κέρδη, το ποσοστό ξεπερνά το 5%. Στον αντίποδα, στις ΗΠΑ, τη Γερμανία και την Ιταλία, τα έσοδα από τον εταιρικό φόρο αποτελούν λιγότερο από το 3% του εθνικού εισοδήματος.

Ωστόσο, αν και οι φορολογικοί παράδεισοι συλλέγουν έσοδα, η μεταφορά κερδών μειώνει σημαντικά τις πληρωμές εταιρικού φόρου σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με την έρευνα, για κάθε 1 δολάριο που πληρώνεται σε φόρο σε μια χώρα όπως η Ιρλανδία, περίπου 5 δολάρια χάνονται σε χώρες με υψηλή φορολογία.

Ως εκ τούτου, η μεταφορά κερδών τείνει να ανακατανέμει εισόδημα προς όφελος των μετόχων των πολυεθνικών, αυξάνοντας την ανισότητα.

Οι τρεις ερευνητές τονίζουν πως σε αντίθεση με την μεταφορά κερδών, ο φορολογικός ανταγωνισμός για την προσέλκυση πραγματικού κεφαλαίου δεν έχει τόσο ξεκάθαρο αντίκτυπο στην ανισότητα, καθώς μπορεί να αυξήσει τους μισθούς.

Tα κίνητρα των φορολογικών αρχών

Για να διασφαλίσουν ότι τα κέρδη φορολογούνται εκεί όπου παράγονται, οι αρχές των χωρών με υψηλούς φόρους πραγματοποιούν συχνά ελέγχους στις μεγάλες εταιρείες. Ελέγχουν αν οι ενδο-ομιλικές συναλλαγές αποτιμώνται σωστά και όταν εντοπίζουν παραπτώματα μπορεί να ζητήσουν από τις πολυεθνικές να προβούν σε διορθώσεις, κάτι που οδηγεί στην μεταφορά φορολογήσιμου εισοδήματος μεταξύ των χωρών.

Οι τρεις οικονομολόγοι τονίζουν πως στο σημερινό φορολογικό σύστημα οι φορολογικές αρχές σε μια χώρα όπως η Γαλλία έχουν κίνητρα να μεταφέρουν κέρδη που έχουν εγγραφεί σε άλλες χώρες με υψηλή φορολογία, όπως η Γερμανία, αλλά όχι και σε φορολογικούς παραδείσους. Οι λόγοι είναι τρεις.

Πρώτον, είναι ευκολότερο να βρουν πληροφορίες για κέρδη που έχουν δηλωθεί σε μια χώρα όπως η Γερμανία (μέσω του Orbis), ενώ δεν υπάρχει καμία πληροφορία για τα κέρδη που έχουν δηλωθεί στις Βερμούδες. Δεύτερον, έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν, καθώς οι εταιρείες δεν θα σπαταλήσουν πόρους για να αντιταχθούν σε μια τέτοια μεταφορά κερδών. Για αυτές ο λογαριασμός θα είναι ο ίδιος, είτε τα κέρδη τους δηλωθούν στη Γερμανία είτε σε κάποια άλλη χώρα με υψηλή φορολόγηση. Τρίτον, αν υπάρξει μια διαμάχη ανάμεσα στη Γαλλία και στη Γερμανία, θα επιλυθεί πιθανότατα σχετικά γρήγορα μέσω του ΟΟΣΑ.

Αντίθετα, μια ανάκτηση φορολογικών εσόδων από φορολογικούς παραδείσους είναι πιο δύσκολη λόγω έλλειψης στοιχείων, πιο ακριβή (γιατί οι εταιρείες δαπανούν νομικούς πόρους για να την αποφύγουν) και απαιτεί περισσότερο χρόνο (καθώς δεν υπάρχει συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων εθνικών αρχών).