Eνα «γεράκι» στο τιμόνι της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ

Το από καιρό φημολογούμενο «Rexit» πραγματοποιήθηκε και ο διευθυντής της CIA Μάικ Πομπέο αναμένεται να αντικαταστήσει τον Ρεξ Τίλερσον στη θέση του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Την ώρα που επίκειται ένα υψηλού διακυβεύματος διπλωματικό στοίχημα με τη Βόρεια Κορέα, που βρίσκεται σε εξέλιξη η οικονομική επίθεση κατά της Κίνας και που η πυρηνική συμφωνία για το Ιραν είναι σε… μηχανική υποστήριξη, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αντικατέστησε έναν επιφυλακτικό outsider από τον εταιρικό κόσμο, με έναν σκληροπυρηνικό insider της Ουάσινγκον, για να ηγηθεί του διπλωματικού βραχίονα των ΗΠΑ σε μια ιδιαίτερα φρενήρη περίοδο για την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Και τώρα;

Επιδιώκοντας το μεγαλύτερο κέρδος στη Βόρεια Κορέα

Ως διευθυντής της CIA, ο Πομπέο έχει αποκτήσει μια βαθιά κατανόηση της πυρηνικής εξέλιξης της Βόρειας Κορέας και καταλαβαίνει καλύτερα από τους περισσότερους την τυραννία του χρονοδιαγράμματος στην προσπάθεια να εξευρεθεί ένας βιώσιμος, μη στρατιωτικός δρόμος που θα αποτρέψει τη Βόρεια Κορέα από το να απειλήσει τις ΗΠΑ με πυρηνικά όπλα.

Μη έχοντας καλύτερες επιλογές, και καθώς ο χρόνος περνά γρήγορα, ο Πομπέο στηρίζει σταθερά το στοίχημα του Τραμπ να διαπραγματευτεί άμεσα με τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ Ουν, σε μια ύστατη προσπάθεια να βρεθεί κάποιου είδους λύση.

Υπάρχουν, φυσικά, τεράστιοι περιορισμοί σε αυτή τη διπλωματική προσπάθεια. Για τη Βόρεια Κορέα, μια συμφωνία για την αποπυρηνικοποίηση θα πρέπει να περιλαμβάνει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην Κορεατική Χερσόνησο και ίσως και τη δική της πυρηνική ομπρέλα στην περιοχή. Και, κρίνοντας από την τύχη του πρώην Λίβυου ηγέτη Μουαμάρ Καντάφι και την τωρινή επίθεση του Λευκού Οίκου κατά της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν, η Πιονγιάνγκ βλέπει δικαίως με καχυποψία το αν ο Λευκός Οίκος θα τηρήσει τον λόγο του σε οποιοδήποτε μεγάλο παζάρι, και έτσι θα προσέξει να μην κάνει κάποια μεγάλη θυσία για την πυρηνική αποτροπή.

Την ίδια ώρα, ο Πομπέο είναι μέρος ενός ευρύτερου «στρατοπέδου» στην Ουάσινγκτον, που πιστεύει πως οι ΗΠΑ πρέπει να επικεντρωθούν στον ανταγωνισμό τους με την Κίνα. Ο Πομπέο έχει στηρίξει την αντίδραση κατά της Κίνας στο οικονομικό πεδίο, υποστηρίζοντας πως χρειάζεται αυτού του είδους η πίεση, ώστε στο τέλος να δημιουργηθεί μια πιο σταθερή σχέση με το Πεκίνο.

Η ομαλοποίηση των σχέσεων με τη Βόρεια Κορέα και το ενδεχόμενο της κορεατικής επανένωσης υπό μια αμερικανική «ομπρέλα» αποτελεί βασικό συστατικό μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής περιορισμού της Κίνας. Ωστόσο, δεν είναι διασφαλισμένο αυτό το αποτέλεσμα. Αν η προσπάθεια για διάλογο αποτύχει, δεν είναι σαφές αν ο Πομπέο θα ταχθεί υπέρ μιας κοστοβόρας προληπτικής επίθεσης κατά της Βόρειας Κορέας στο όνομα της αποπυρηνικοποίησης, ή αν θα ταχθεί υπέρ μιας στροφής προς μια πολιτική περιορισμού μιας πυρηνικής Βόρειας Κορέας.

Και ενώ δίνεται μεγάλη προσοχή στα σχόλια του Πομπέο για τον διαχωρισμό του καθεστώτος της Βόρειας Κορέας από το οπλικό πρόγραμμα, ωστόσο η όποια επιθυμία της Ουάσινγκτον για αλλαγή καθεστώτος θα έχει μεγάλο ρίσκο, ιδιαίτερα δεδομένης της ορατής μείωσης της κινεζικής επιρροής στην Πιονγιάνγκ.

Η «ολέθρια αυτοκρατορία» του Ιράν

Αν και ο Τίλερσον προσπάθησε να εμποδίσει τον Τραμπ από το να σκίσει τελείως την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, οι επιθετικές απόψεις του Πομπέο για το Ιράν είναι πιο συγχρονισμένες με αυτές του προέδρου. Ο Πομπέο πιστεύει πως αν οι ΗΠΑ έχουν πυρηνικό πρόβλημα με τη Βόρεια Κορέα, έχουν μεγάλο πρόβλημα και με το Ιράν.

Κατά τη θητεία του στη CIA, ο Πομπέο επικεντρώθηκε στην απειλή της εξάπλωσης των πυρηνικών από τη Βόρεια Κορέα, σημειώνοντας πως ήταν μια άσκηση για τον εντοπισμό δολαρίων, τεχνογνωσίας και τεχνολογίας που ανταλλάχθηκαν μεταξύ των δύο χωρών. Η σύνδεση των πυρηνικών απειλών της Βόρειας Κορέας και του Ιράν έχει -εν μέρει- πλαισιώσει τη βιασύνη του Λευκού Οίκου να εντείνει τις πιέσεις στο Ιράν.

Ο Πομπέο θεωρεί ότι το Ιράν αποτελεί μια ολιστική απειλή στη Μέση Ανατολή. Όπως είχε δηλώσει γλαφυρά, «το υπουργείο Πληροφοριών και Ασφάλειας του Ιράν και το Σώμα της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς είναι τα ρόπαλα μιας δεσποτικής θεοκρατίας, με το Σώμα της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς να είναι υπόλογο μόνο σε έναν Ανώτατο Ηγέτη… Είναι η εμπροσθοφυλακή μιας ολέθριας αυτοκρατορίας που επεκτείνει την εξουσία και την επιρροή της στη Μέση Ανατολή».

Το ερώτημα είναι πώς θα συμβουλεύσει ο Πομπέο τον Τραμπ να διαχειριστεί το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) συγκεκριμένα και την ιρανική απειλή γενικότερα. Ο Πομπέο απηχούσε τα σχόλια Τραμπ ότι το Ιράν παραβιάζει το «πνεύμα» της JCPOA, παρομοιάζοντας το Ιράν με έναν «κακό ενοικιαστή» που δεν πληρώνει το ενοίκιο μέχρις ότου το απαιτήσει ο σπιτονοικοκύρης και του οποίου τελικά οι επιταγές είναι ακάλυπτες.  

Με αυτή την άποψη, η κυβέρνηση Τραμπ έχει «θολώσει» τους όρους της πυρηνικής συμφωνίας, προβάλλοντας παράπονα για το Ιράν που δεν άπτονται του σκοπού της συμφωνίας, περιλαμβανομένου του ιρανικού προγράμματος βαλλιστικών πυραύλων. Οι Ευρωπαίοι συμβαλλόμενοι της συμφωνίας προσπαθούσαν να εργαστούν μέσω του Τίλερσον, για να διασφαλίσουν πως ο Λευκός Οίκος θα αποφύγει να σπάσει άμεσα την JCPOA, ακόμα και αν έβαζε κυρώσεις για ζητήματα που δεν περιλαμβάνονται στη συμφωνία.

Ακόμα και αν η πυρηνική συμφωνία επιβιώσει με τη… μηχανική υποστήριξη της Ευρώπης, το Ιράν μπορεί ξεκάθαρα να δει πως οι πραγματιστές της κυβέρνησης που τάσσονται υπέρ μιας πιο ισορροπημένης προσέγγισης της JCPOA μειώνονται, ενώ αυξάνονται τα «γεράκια» όπως ο Πομπέο και η πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ Νίκι Χέιλι. Αυτή η κλιμάκωση της αμερικανικής πίεσης στο Ιράν δεν πρόκειται να μεταβάλει θεμελιωδώς τη συμπεριφορά του Ιράν στην περιοχή.

Αντιθέτως, καθώς αυξάνονται τα ευάλωτα σημεία του Ιράν, η Τεχεράνη θα προσπαθήσει με μεγαλύτερη ενέργεια να υπερασπιστεί μια σφαίρα επιρροής στην περιοχή μέσω των ένοπλων αντιπροσώπων της, των πολιτικών παραγόντων επιρροής και των οικονομικών δεσμών.  

Η Ρωσία παραμένει στο ραντάρ

Ο Πομπέο είναι απίθανο να αντιπροσωπεύσει κάποια στροφή στην πολιτική έναντι της Ρωσίας. Αν και υπερασπίστηκε τον πρόεδρο όταν κατηγορήθηκε για συμπαιγνία με τη Μόσχα (σχόλια που αναμφίβολα ενέπνευσαν και την εμπιστοσύνη που έδειξε στον Πομπέο ο πρόεδρος), ωστόσο εξακολουθεί να ανήκει στο παραδοσιακό «στρατόπεδο» της εθνικής ασφάλειας της Ουάσινγκτον, που θεωρεί τη Ρωσία μια αναθεωρητική δύναμη «που θέλει να επιστρέψει το μεγαλείο και η δόξα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης».  Από αυτή την άποψη, όπως και ο Τίλερσον, ο Πομπέο θα ταχθεί υπέρ της διατήρησης μιας ισχυρής πολιτικής περιορισμού έναντι της Ρωσίας, που θα υπερασπίζεται τους συμμάχους των ΗΠΑ και θα ενισχύει τον ρόλο των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.

Αποκαθιστώντας την τάξη στο κράτος

Η ειρωνεία είναι πως ο Τραμπ παραπονέθηκε ότι ο Τίλερσον ήταν «πολύ κατεστημένο», όταν περιέγραψε τους λόγους για την απομάκρυνσή του -ένας outsider του εταιρικού κόσμου που είχε φιλόδοξα σχέδια να εφαρμόσει την εμπειρία του από τη διαχείριση μιας παγκόσμιας ενεργειακής εταιρείας, για να αναδιαρθρώσει εκ βάθρων το υπουργείο Εξωτερικών.

Αν και ο Τίλερσον δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει τον στόχο αυτόν, η αποστροφή του στην ανάθεση εργασιών και η προφανής δυσπιστία του προς το υπουργείο, είχαν ως αποτέλεσμα να μειώσει το ηθικό και να υποσκάψει το υπουργείο. Κρίνοντας από την εμπειρία του Πομπέο στη CIA, θα μπορούσε να παίξει μεγάλο ρόλο στην αποκατάσταση της δομής και της τάξης στον βραχίονα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ.

Ο Πομπέο άντλησε εμπειρία από τη δική του θητεία στον ιδιωτικό τομέα, για τη διοίκηση της CIA, επικεντρώνοντας την προσοχή του στην ανάθεση ευθυνών σε όλα τα επίπεδα, προκειμένου να δημιουργήσει μεγαλύτερη ευελιξία στην υπηρεσία. Όπως είχε δηλώσει, «πρέπει να έχουμε μια τάση να είμαστε όσο επιδέξιοι είναι οι αντίπαλοί μας. Αν όχι, τότε δεν θα υπηρετήσουμε σωστά την Αμερική».

Σε αντίθεση με την προβληματική σχέση του Τίλερσον με τον Τραμπ, η στενή προσωπική σχέση του Πομπέο με τον πρόεδρο και η εμπειρία του στην προσωπική ενημέρωση του Τραμπ καθημερινά, είναι πιθανόν να φέρει καλύτερο συντονισμό του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με τον Λευκό Οίκο.

Την ίδια ώρα, η τοποθέτηση του Πομπέο σε μια κορυφαία θέση χάραξης πολιτικής -την τελευταία από μια σειρά αλλαγών στον Λευκό Οίκο- δείχνει τον εκνευρισμό του προέδρου με αυτούς που διαφωνούν μαζί του καθώς και μια φαινομενικά αυξανόμενη τάση να περιστοιχίζεται από πιστούς του. Η άνοδος του «γερακιού» του προστατευτισμού στο εμπόριο, Πίτερ Ναβάρο, και η παράλληλη αποπομπή του Γκάρι Κον από τη θέση του επικεφαλής οικονομικού συμβούλου του προέδρου, όταν ήρθε η ώρα να ληφθεί απόφαση για τους δασμούς στον χάλυβα και στο αλουμίνιο, είναι ένα παράδειγμα. Επιπλέον, επιμένουν οι φήμες για την τύχη του συμβούλου εθνικής ασφάλειας Χ.Ρ. ΜακΜάστερ και του υπουργού Άμυνας Τζιμ Μάτις, που έχουν παίξει κρίσιμο ρόλο στο να προστατευθεί η ατζέντα εξωτερικής πολιτικής του προέδρου.

Καθώς ο Τραμπ αναζητά υπεύθυνους χάραξης πολιτικής που συμμορφώνονται με τη δική του άποψη για τον κόσμο, οι περιορισμοί εντός της κυβέρνησης ως προς τις πιο αμφιλεγόμενες πολιτικές του θα μπορούσαν να αποδυναμωθούν, εντείνοντας τις πιέσεις προς το Κογκρέσο να ελέγξει τον πρόεδρο σε ορισμένα ζητήματα και αυξάνοντας τον εκνευρισμό των συμμάχων και αντιπάλων των ΗΠΑ, που προσπαθούν να βγάλουν άκρη με τις παγκόσμιες παράπλευρες απώλειες της πολιτικής του Λευκού Οίκου.