Οι κρυμμένοι άσοι Τραμπ στο πόκερ με τον Ερντογάν

Παρά τη διαρκή τριβή μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας, οι ηγέτες των δύο χωρών φαίνεται πως είχαν μια εγκάρδια συνάντηση στον Λευκό Οίκο την Τρίτη.

Στην πραγματικότητα, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ τώρα τελευταία προσπαθεί περισσότερο να δημιουργήσει μια θετική ατμόσφαιρα στις σχέσεις της Ουάσινγκτον με πολλές από τις μεγάλες σουνιτικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, κάνοντας φιλικά τηλεφωνήματα, εκδίδοντας προσωπικές προσκλήσεις στο Λευκό Οίκο και αποφεύγοντας επίμαχα ζητήματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Κι όμως, οι απόπειρές του δεν έχουν βοηθήσει να ξεπεραστούν οι γεωπολιτικές εντάσεις που χαρακτηρίζουν πολλές από αυτές τις σχέσεις -και οι δεσμοί της χώρας του με την Τουρκία δεν αποτελούν εξαίρεση.

Η Ουάσινγκτον και η Άγκυρα έχουν βρει κοινό τόπο στην εξουδετέρωση του Ισλαμικού Κράτους και στον περιορισμό των ιρανικών και ρωσικών φιλοδοξιών. Αυτοί οι κοινοί στόχοι έχουν βάλει τα θεμέλια για μια μακροχρόνια, στρατηγική συνεννόηση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας, την οποία ο Τραμπ και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από κοινού χαιρέτησαν στη συνάντηση της 16ης Μαΐου.

Ωστόσο οι δύο χώρες έχουν διαφορετική άποψη για τον τρόπο διαχείρισης της ασταθούς Μέσης Ανατολής. Η Άγκυρα, από την πλευρά της, εστιάζει στην προσπάθεια διασφάλισης της εδαφικής της ακεραιότητας -ένας στόχος που περιλαμβάνει το να κρατήσει τους Κούρδους διχασμένους και να εμποδίσει τη δημιουργία μιας αυτόνομης περιοχής στη Συρία. Η Ουάσινγκτον και η Μόσχα, από την άλλη, παρεμβαίνουν σε αυτό το σχέδιο με τη θέσπιση ουδέτερων ζωνών μεταξύ των τουρκικών στρατευμάτων και των Κούρδων μαχητών που καταδιώκουν.

Στην πραγματικότητα, τις τελευταίες λίγες εβδομάδες, η Τουρκία έχει υποστεί μεγάλα πλήγματα από τις μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις στο συριακό πεδίο. Μόλις πριν ταξιδέψει ο Ερντογάν στις αρχές Μαΐου στο Σότσι για να συναντήσει το Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, ρωσικά στρατεύματα εγκλώβισαν τις τουρκικές δυνάμεις γύρω από το κουρδικό καντόνι Αφρίν, αναχαιτίζοντας προσωρινά την επίθεσή τους ενάντια στις Μονάδες Προστασίας του Κουρδικού Λαού (YPG) στη Βόρεια Συρία.

Η κίνηση ήρθε λίγο αφότου αμερικανικά και ρωσικά στρατεύματα μπλόκαραν την προώθηση της Άγκυρας ενάντια στις κουρδικές πολιτοφυλακές, κοντά στην πόλη Μανμπίτζ. Έπειτα, ελάχιστες μέρες πριν την επίσκεψη του Ερντογάν στο Λευκό Οίκο, η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εξοπλίσει άμεσα τους εχθρούς της Άγκυρας, το κουρδικό YPG.

Φυσικά, κανείς δεν ανάμενε από τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποσύρουν τη στήριξή τους στους Κούρδους, απλά για να ηρεμήσει η Τουρκία. Πρώτη προτεραιότητα της Ουάσινγκτον στην περιοχή, εξάλλου, είναι να διατηρήσει τη δυναμική της επίθεσής της κατά των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους στη Ράκα. Και εκτός κι αν η Τουρκία αναπτύξει μαζικά δικές της δυνάμεις, κάτι που δεν είναι προετοιμασμένη να κάνει, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν ικανοποιητική εναλλακτική στους συμμάχους από το YPG.

Άκόμη κι έτσι, η Ουάσινγκτον θα βρει άλλους τρόπους να συνεργαστεί με την Άγκυρα και να την αποτρέψει να στοχοποιήσει τους Κούρδους μαχητές στους οποίους βασίζονται οι ΗΠΑ για τη μάχη στη Ράκα. Για παράδειγμα, η Ουάσινγκτον λέγεται πως έχει διαβεβαιώσει την Άγκυρα πως το YPG δεν θα κρατήσει την πόλη μετά την εκκαθάρισή της, θα έχει δευτερεύοντα ρόλο στην επίθεση και θα λάβει λίγα μόνο «ευαίσθητα» όπλα για να αποθαρρυνθεί η εξάπλωσή τους στους Κούρδους μαχητές που δραστηριοποιούνται στην Τουρκία.

Η ανταλλαγή πληροφοριών -αυτή τη στιγμή καυτό θέμα στο Λευκό Οίκο, εν μέσω αναφορών για μια αμφιλεγόμενη απόφαση για αποκάλυψη ευαίσθητων πληροφοριών στη Ρωσία- θα προσφέρει και μια ευκαιρία συνεργασίας με την Τουρκία. Κατά πάσα πιθανότητα, η Ουάσινγκτον θα δεσμευτεί να μοιραστεί τυχόν ευαίσθητες πληροφορίες που αφορούν στο PKK, την κύρια κουρδική μαχητική οργάνωση που δραστηριοποιείται στην Τουρκία η οποία θεωρείται ξένη τρομοκρατική οργάνωση για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αν και στη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου ο Τραμπ υπογράμμισε και την κρίσιμη συνεργασία της Τουρκίας με τη Δύση την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ισλαμιστική και λαϊκίστικη ατζέντα του Ερντογάν έχει θορυβήσει τη Δύση τα τελευταία χρόνια.

Η Τουρκία δεν είναι η ίδια χώρα που ήταν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, οπότε ήταν πιο κοσμική, πιο κοντά στην νοοτροπία της Δύσης και ανυπομονούσε να προσχωρήσει στην ομπρέλα ασφαλείας του ΝΑΤΟ. Αντίθετα, η Τουρκία του σήμερα πιστεύει πως οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι κάπως αφελείς αναφορικά με τη Μέση Ανατολή προσποιούμενες πως κράτη εξακολουθούν να υπάρχουν εκεί που αναδύθηκαν κενά εξουσίας.

Όπως το βλέπει η Άγκυρα, το Ιράκ και η Συρία έχουν ήδη ρημαχτεί. Δεν υπάρχει λογική στο να ενεργεί λες και η Βαγδάτη ή η Δαμασκός μπορούν να δίνουν διαταγές σε όλη την έκταση της χώρας τους. Έτσι, η Τουρκία έχει αντ' αυτού προσπαθήσει να συνεργαστεί με ορισμένους τοπικούς παίκτες, ακόμη κι αν αυτό γίνεται σε βάρος των κεντρικών κυβερνήσεων, ενώ επεκτείνει τη δική της παρουσία στη γειτονιά της.

Η Άγκυρα προσπαθεί να δημιουργήσει χώρο για να κάνουν την εμφάνισή τους μετριοπαθείς ισλαμιστικές κυβερνήσεις σε όλη την περιοχή -μια στρατηγική εξαιτίας της οποίας είναι στα μαχαίρια με χώρες που απειλούνται από την άνοδο των πολιτικών ισλαμιστών, όπως η Αίγυπτος, η Ιορδανία, το Ισραήλ και μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου. Η δική τους διαφωνία, με τη σειρά της, έχει περιπλέξει τις προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών να σταθεροποιήσουν την περιοχή.

Επιπλέον ο Ερντογάν πιθανότατα ανέφερε στον Τραμπ και δύο δύσκολες νομικές υποθέσεις όσο ήταν στην Ουάσινγκτον. Η μία αφορά στο μακροχρόνιo αίτημα της Τουρκίας για την έκδοση του κληρικού Φετουλά Γκιουλέν, τον οποίο η Άγκυρα έχει κατηγορήσει πως ήταν ο ηθικός αυτουργός του αποτυχημένου πραξικοπήματος του 2016 κατά του Ερντογάν. Αλλά το αμερικανικό νομικό σύστημα δεν επιτρέπει την έγκριση ενός γρήγορου και απλού αιτήματος τέτοιας φύσης. Ακόμη κι αν ο Τραμπ ήθελε να κάνει στον Τούρκο πρόεδρο τη χάρη να βελτιώσει τη συνεργασία τους, και πάλι ένας Αμερικανός ομοσπονδιακός δικαστής θα έπρεπε να αποφανθεί για το αν υπάρχουν επαρκείς πιθανές υπόνοιες πως ο Γκιουλέν διέπραξε έγκλημα για το οποίο αξίζει να εκδοθεί και να δικαστεί με δίκαιο τρόπο στην Τουρκία (ανησυχίες για αυτό το τελευταίο ολοένα αυξάνονται εν μέσω επιθετικής εκκαθάρισης των πολιτικών αντιπάλων του Ερντογάν.) Η υπόθεση έπειτα θα ήταν αρμοδιότητα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που θα έπαιρνε και την τελική απόφαση.

Υπάρχει και μία άλλη, λιγότερο γνωστή υπόθεση που ανησυχεί τον Ερντογάν. Ένας Τούρκος επιχειρηματίας που έχει γεννηθεί στο Ιράν, ο Ρεζά Ζαράμπ, συνελήφθη πέρυσι στις Ηνωμένες Πολιτείες, κατηγορούμενος ότι χρησιμοποίησε το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα για να βοηθήσει το Ιράν να αποφύγει τις κυρώσεις. Η υπόθεση αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά όταν γκιουλενιστές εισαγγελείς έθεσαν υπό κράτηση μέλη του στενού κύκλου του Ερντογάν για σχετικές κατηγορίες για διαφθορά το Δεκέμβριο του 2013, πυροδοτώντας τη μάχη των γκιουλενιστών με την κυβέρνηση Ερντογάν.

Αν και ο Τούρκος πρόεδρος απέρριψε τη δικαστική διερεύνηση και έχει αποβάλλει τους γκιουλενιστές από την κυβέρνησή του, οι Ηνωμένες Πολιτείες εντείνουν τις διαδικασίες. Έτσι ο Ερντογάν εδώ και καιρό ζητά αθόρυβα από την Ουάσινγκτον να αποσύρει τις κατηγορίες κατά του Ζαράμπ, μην τυχόν και κάποιος δικαστικός συμβιβασμός ή μια δίκη, αποκαλύψουν επιπρόσθετες ενοχοποιητικές αποδείξεις κατά του προέδρου.

Ο πρώην δήμαρχος της πόλης της Νέας Υόρκης, Ρούντι Τζουλιάνι, και ο πρώην γενικός εισαγγελέας, Μάικλ Μουκέισι, είναι μέλη της νομικής ομάδας του Ζαράμπ, αυξάνοντας τις εικασίες πως ο Ερντογάν μπορεί να βασιστεί στις προσωπικές σχέσεις του με τον Τραμπ στην προσπάθεια να διαπραγματευτεί μια συμφωνία.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε πως ο Λευκός Οίκος θα ικανοποιήσει μια τέτοια συμφωνία. Αλλά δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν στα χέρια τους δύο διαπραγματευτικά χαρτιά, την ώρα που προσπαθούν να διαχειριστούν τις εντάσεις με την Τουρκία στο συριακό πεδίο.

Η Άγκυρα, στο μεταξύ, θα συνεχίσει να αμφισβητεί τη δέσμευση της Ουάσινγκτον να περιορίσει το YPG όσο θα εκτυλίσσεται η μάχη για τη Ράκα. Η Τουρκία, πάντως, έχει μακροπρόθεσμους στόχους. Γιατί η Άγκυρα ξέρει πως όταν η μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους θα φτάνει στο τέλος της, για άλλη μια φορά θα υπάρχει χώρος για «διαίρει και βασίλευε» στην περιοχή των Κούρδων.