H Αγκυρα τα βρίσκει σκούρα σε Μέση Ανατολή και Ευρώπη

Η εύθραυστη συμφωνία της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση για το προσφυγικό αποδυναμώνεται ακόμα περισσότερο, την ώρα που η Άγκυρα έρχεται αντιμέτωπη με αυξανόμενες περιπλοκές στα πεδία μάχης στη Συρία και στο Ιράκ.

Στις 24 Νοεμβρίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πέρασε ψήφισμα για το «πάγωμα» των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, διαμαρτυρόμενο για τις επιχειρήσεις καταστολής στην Άγκυρα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος. Το ψήφισμα πέρασε με 479 ψήφους υπέρ, 37 κατά και 107 παρών. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντέδρασε στην απόφαση αυτή απειλώντας να στείλει περισσότερους μετανάστες στην Ευρώπη, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «αυτές οι συνοριακές πύλες θα ανοίξουν, αν προχωρήσετε περισσότερο».

Ο Ερντογάν δεν θα επέτρεπε ποτέ τα παράπονα της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα να μπουν εμπόδιο στις προσπάθειες αποδυνάμωσης των πολιτικών του αντιπάλων στην Τουρκία. Επιπλέον, στον απόηχο της απόπειρας πραξικοπήματος, έχουν βελτιωθεί οι πιθανότητες του προέδρου να εξασφαλίσει τη συνεργασία που χρειάζεται από το Εθνικιστικό Κίνημα (MHP) για να προχωρήσει το σχέδιό του για τροποποίηση του συντάγματος, που θα επιτρέπει την εφαρμογή προεδρικού συστήματος, το οποίο θα συγκεντρώσει ακόμα περισσότερες εξουσίες υπό τον Ερντογάν.

Το «παζάρι» με το MHP περιλαμβάνει μια σκληρή στάση έναντι της κουρδικής μειονότητας στη χώρα και η Άγκυρα προχωρά ακάθεκτη την επιχείρηση καταστολής κατά των Κούρδων στα νοτιοανατολικά της χώρας. Η κυβέρνηση Ερντογάν εργάζεται επίσης ώστε να στερήσει τα πολιτικά δικαιώματα στους Κούρδους πολιτικούς της Τουρκίας.

Από μόνο του, το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου δεν θα αλλάξει και πολλά. Ο δρόμος της Τουρκίας προς την ένταξη στην ΕΕ έχει «μπλοκαριστεί» από διάφορα εμπόδια από την αρχή. Καθώς βαθαίνει ο διχασμός εντός της Ευρώπης και η Τουρκία μπαίνει σε ένα όλο και πιο απολυταρχικό μονοπάτι, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα ανεχτεί τόσο εύκολα την ιδέα να προστεθεί στο προβληματικό μπλοκ της μια μεγάλη μουσουλμανική χώρα, ο μεγάλος πληθυσμός της οποίας θα έδινε στην Άγκυρα σημαντική δύναμη ψήφου. Και αν και η Τουρκία ήλπιζε να εξασφαλίσει μια υπόσχεση απελευθέρωσης της βίζας για τους πολίτες της από τις Βρυξέλλες, οι ανησυχίες για την ασφάλεια θα συνεχίσουν να επισκιάζουν αυτόν τον στόχο για την ώρα.

Ο Ερντογάν περίμενε πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προχωρούσε σε μια συμβολική ενέργεια κατά των επιχειρήσεων καταστολής του, επικρίνοντας την Τουρκία, και προσπάθησε να την προλάβει απειλώντας με δικό του δημοψήφισμα για την ένταξη της χώρας του στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και η Τουρκία μπορεί να εκμεταλλευτεί τον έλεγχο που έχει στη ροή των μεταναστών προκειμένου να αναγκάσει τους Ευρωπαίους να επανέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ωστόσο η Άγκυρα θα το κάνει πολύ προσεκτικά. Άλλωστε, η Τουρκία εξακολουθεί να χρειάζεται να έχει κάποιο «πάτημα» στην Ευρώπη, για να μπορέσει να συνεχίσει να είναι μέρος της ευρωπαϊκής κοινής αγοράς -και των διαπραγματεύσεων για το μέλλον αυτής της αγοράς καθώς συνεχίζεται ο κατακερματισμός της ΕΕ.

Εν τω μεταξύ, η Τουρκία βρέθηκε αντιμέτωπη με διάφορα απροσδόκητα εμπόδια στο πεδίο μάχης της Συρίας. Στις 24 Νοεμβρίου ο τουρκικός στρατός ανακοίνωσε αεροπορική επιδρομή της Συρίας με στόχο τις τουρκικές δυνάμεις που στήριζαν τις δυνάμεις των ανταρτών της Επιχείρησης Ασπίδα του Ευφράτη, στο βόρειο Χαλέπι. Η Τουρκία σήκωσε τα μαχητικά της αεροσκάφη και διενήργησε αμυντικές αεροπορικές περιπολίες πάνω από τους στρατιώτες της, ως απάντηση, και φέρεται να εξετάζει το ενδεχόμενο αντιποίνων.

Η αλ-Μπαμπ, το τελευταίο σημαντικό οχυρό του Ισλαμικού Κράτους στο βόρειο Χαλέπι, μετατρέπεται γρήγορα σε σημείο ανάφλεξης για την Τουρκία, τους Κούρδους μαχητές, τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις και τους φιλοκυβερνητικούς στρατιώτες, που βλέπουν ως απειλή την προέλαση των ανταρτών που στηρίζει η Τουρκία. Είναι πιθανό να υπάρξουν περισσότερες συγκρούσεις στην περιοχή γύρω από την αλ-Μπαμπ, καθώς οι δυνάμεις αυτές έρχονται πιο κοντά η μία στην άλλη και προσπαθούν να απωθήσουν το Ισλαμικό Κράτος.

Η απειλή περαιτέρω συγκρούσεων στη Συρία θα απειλήσει την εύθραυστη συμφωνία στην οποία έχει καταλήξει η Τουρκία με τη Ρωσία. Η Τουρκία βασίζεται στην επίδειξη αυτοσυγκράτησης από την πλευρά των Ρώσων, την ώρα που η ίδια αυξάνει το στρατιωτικό της «αποτύπωμα» στη βόρεια Συρία, σε μια προσπάθεια να «μπει σφήνα» στα κουρδικά καντόνια του Αφριν και του Κομπάνι.

Όμως η Μόσχα μπορεί να εκμεταλλευτεί τα όλο και μεγαλύτερα ευάλωτα σημεία της Τουρκίας στο πεδίο της μάχης, προκειμένου να εξασφαλίσει νέες υποχωρήσεις σε επίπεδο οικονομίας και ασφάλειας από την Άγκυρα, καθώς το Κρεμλίνο επικεντρώνεται στη διαπραγμάτευση περιορισμών στη δραστηριότητα του ΝΑΤΟ στην πρώην Σοβιετική Ένωση.

Ο Ρώσος υπουργός Οικονομικών Σεργκέι Λαβρόφ αναμένεται να επισκεφθεί την Αττάλεια την 1η Δεκεμβρίου, από την οποία πιθανόν να υπάρξουν επιπλέον στοιχεία για το status του συνεχιζόμενου διαλόγου μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας.

Οι κινήσεις της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ θα πρέπει επίσης να παρακολουθούνται στενά τις επόμενες ημέρες. Τούρκοι αξιωματούχοι κάλεσαν στις 23 Νοεμβρίου στην Άγκυρα τον πρόεδρο της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Κουρδιστάν, Μασούν Μπαρζανί, προκειμένου να συζητήσουν τα επόμενα βήματα της επιχείρησης για την ανακατάληψη της Μοσούλης. Η Τουρκία συγκεντρώνει στοιχεία για να στηρίξει μια επέμβαση στη Σιντζάρ, όπου το PKK έχει σημαντική παρουσία. Η Άγκυρα σκέφτεται επίσης να εξαπολύσει επίθεση στη στρατηγική ιρακινή πόλη Ταλ Αφάρ, όπου η Τουρκία έχει τοποθετηθεί ως προστάτιδα των Σουνιτών έναντι των Σιιτών ανταρτών που στηρίζονται από το Ιράν.

Η Τουρκία έχει ήδη αρχίσει να αυξάνει τη στρατιωτική της παρουσία στα νοτιοανατολικά της σύνορα και ίσως αρχίσει να μπαίνει στο Ιράκ τις επόμενες εβδομάδες. Αν το πράξει, θα χρειαστεί τη βοήθεια του Μπαρζανί με τη Βαγδάτη, η οποία αντιδρά όλο και περισσότερο στον διευρυνόμενο ρόλο της Τουρκίας στο βόρειο Ιράκ. Όπως και να έχει, η εμπλοκή της Τουρκίας στην περιοχή πιθανότατα θα διευρύνει το χάσμα μεταξύ των Κούρδων, κάτι που αναμφίβολα θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί το Ιράν.