Stratfor: Τρίμηνο-φωτιά για Συρία και Μέση Ανατολή

Τα συμφέροντα των δυνάμεων που πολεμούν στη Συρία και των ξένων υποστηρικτών τους θα διαφοροποιηθούν ακόμα περισσότερο κατά το δ' τρίμηνο, σύμφωνα με το Stratfor.

Παρά το ότι η Ουάσινγκτον υπαναχωρεί στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία σε στρατηγικό επίπεδο, ωστόσο οι ΗΠΑ χρειάζεται να διατηρήσουν ανοικτές γραμμές επικοινωνίας με τη Ρωσία και στενή στρατιωτική συνεργασία με την Τουρκία, προκειμένου να αποφύγουν μεγάλα «ατυχήματα» στο πεδίο μάχης της Συρίας που θα μπορούσαν να αποπροσανατολίσουν την Αμερική από τις επιχειρήσεις της κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Η Ρωσία, ωστόσο, θα εργαστεί ώστε να δείξει στις ΗΠΑ το κόστος της υποβάθμισης των συνομιλιών με τη Μόσχα, κλιμακώνοντας τη στρατιωτική στήριξή της προς τις φιλοκυβερνητικές δυνάμεις και προσπαθώντας να παρέμβει στις επιχειρήσεις των ΗΠΑ και της Τουρκίας. Η Άγκυρα, καθώς θα κινείται βαθύτερα στη βόρεια Συρία για να μπλοκάρει την εδαφική επέκταση των Κούρδων μαχητών, θα εργαστεί στενότερα με τη Μόσχα αυτό το τρίμηνο, ελπίζοντας να αποφύγει συγκρούσεις με τις δυνάμεις που στηρίζονται από τη Ρωσία.

Το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, θα ενισχύσει τους Σουνίτες αντάρτες της Συρίας, εκμεταλλευόμενο την επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας. Για αυτούς που μάχονται στο έδαφος, οι συνέπειες της εμπλοκής ξένων δυνάμεων με ανταγωνιστικές ατζέντες θα ενισχύσει την έλλειψη εμπιστοσύνη τους στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για τις οποίες μεσολαβούν οι ξένες δυνάμεις, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εμπόδια στις περιοδικές προσπάθειες για επίτευξη εκεχειριών και να παρατείνονται οι εχθροπραξίες.

Η επαρχία του Χαλεπιού θα συνεχίσει να βρίσκεται στο επίκεντρο των συγκρούσεων. Οι φιλοκυβερνητικές δυνάμεις θα κάνουν ότι μπορούν για να διώξουν τους Σύριους αντάρτες από την πόλη του Χαλεπιού, ενώ οι αντάρτες θα επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στο να «σπάσουν» την πολιορκία.

Αν αποτύχουν οι αντάρτες, δίνοντας τη δυνατότητα να συνεχιστεί η κατάληψη της πόλης, τότε οι φιλοκυβερνητικές δυνάμεις θα είναι ελεύθερες να στρέψουν μέρος της προσοχής τους προς την πόλη αλ Μπαμπ, την οποία έχει καταλάβει το Ισλαμικό Κράτος και αποτελεί στόχο σημαντικού ενδιαφέροντος από όλες τις πλευρές.

Στα βόρεια, οι αντάρτες που στηρίζονται από την Τουρκία θα προχωρήσουν προς την αλ Μπαμπ, παρά την σθεναρή αντίσταση από το Ισλαμικό Κράτος, χωρίς όμως να φτάνουν στην πρώτη γραμμή των φιλοκυβερνητικών δυνάμεων.

Η προέλασή τους αυτή θα εμποδίσει τις Κουρδικές Μονάδες Λαϊκής Προστασίας από το να φτάσουν πιο κοντά στην πόλη. Εν τω μεταξύ, η Ουάσινγκτον θα προσπαθήσει να ανακατευθύνει την προσοχή των Δημοκρατικών Δυνάμεων της Συρίας από την αλ-Μπαμπ, στη Ράκα.

Βεβαίως, το Χαλέπι δεν θα είναι η μόνη περιοχή για την οποία θα γίνονται μάχες αυτό το τρίμηνο. Και στην επαρχία Χαμά θα υπάρξει εκτεταμμένη στρατιωτική δράση. Οι φιλοκυβερνητικές δυνάμεις στην περιοχή θα κάνουν ό,τι μπορούν για να ανατρέψουν τα σχέδια των ανταρτών να καταλάβουν την πόλη Χαμά και τις ζωτικής σημασίας γραμμές επικοινωνίας γύρω από την πόλη.

Η Τουρκία προχωρά βαθύτερα στο Χαλέπι

Η εισβολή της Τουρκίας στη Συρία και προς την αλ-Μπαμπ θα την αναγκάσει να διατηρήσει μια λειτουργική σχέση με άλλες στρατιωτικές δυνάμεις που επιχειρούν στην περιοχή, κυρίως τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Η Άγκυρα δεν θα λάβει διεθνή επικύρωση των σχεδίων της για δημιουργία ζώνης ασφαλείας στα σύνορά της με τη Συρία, όμως αυτό δεν σημαίνει πως θα σταματήσει να πιέζει για το ζήτημα. Η Τουρκία θα χρησιμοποιήσει τις δικές τις ελάχιστες στρατιωτικές δυνάμεις αλλά και τους συμμάχους του Ελεύθερου Συριακού Στρατού ώστε να αρχίσει να δημιουργεί μια περίμετρο ασφαλείας και να χτίζει προσωρινές κατοικίες για τους πρόσφυγες στην περιοχή των συνόρων.

Αν και η συνεργασία Τουρκίας και Ρωσίας στο πεδίο της μάχης της Συρίας θα είναι πολύ επιφυλακτική, ωστόσο θα είναι πολύ πιο άνετη σε οικονομικά θέματα. Οι εμπορικές πτήσεις μεταξύ των δυο χωρών θα αυξηθούν, όπως και το εμπόριο, το οποίο θα αυξηθεί σταδιακά μέχρι το τέλος του 2016. Η Τουρκία θα τονίσει τα πλεονεκτήματα του αγωγού TurkStream, σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει πιο ευνοϊκή τιμολόγηση στα συμβόλαια φυσικού αερίου με τη Ρωσία.

Λόγω της απόπειρας πραξικοπήματος, η Άγκυρα έχει επιταχύνει το χρονοδιάγραμμα της καταστολής των Κούρδων ανταρτών και των πολιτικών τους συμμάχων, στο όνομα της εθνικής ασφάλειας. Κατά τη συνεδρίαση του τουρκικού κοινοβουλίου τον Οκτώβριο, το κυβερνών κόμμα πιθανότατα θα παραγκωνίσει το φιλοκουρδικό HDP καθώς οι βουλευτές θα προετοιμάζονται για τη συζήτηση μιας σειράς τροποποιήσεων στο Σύνταγμα που στόχο έχουν να ελαττώσουν την πολιτική εξουσία του στρατού. Ίσως υπάρξουν κάποιοι συμβιβασμοί στις τροποποιήσεις που θα αφορούν τον δικαστικό κλάδο, όμως για την ώρα το νομοθετικό σώμα θα αποφύγει την αλλαγή σε προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης για την ώρα.

Αντιμέτωπο με μια κλιμακούμενη πολιτική καταπίεση, το HDP θα προσπαθήσει να αναβιώσει τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της Τουρκικής κυβέρνησης και του PKK, προσφέροντας στην Άγκυρα μια ευκαιρία να μετριάσει τις ανησυχίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία. Ωστόσο, το κυβερνών κόμμα θα συμμετέχει επιφανειακά μόνο σε έναν τέτοιο διάλογο, προκειμένου να βελτιώσει την εικόνα του στο εξωτερικό και να ενισχύσει τη θέση του στις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες. Δεν θα αλλάξει ουσιαστικά την πολιτική της καταστολής των Κούρδων, ούτε όμως οι κουρδικές ένοπλες δυνάμεις θα καταθέσουν τα όπλα ως όρο για τις διαπραγματεύσεις.

Εν τω μεταξύ, οι διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την Ευρώπη θα συνεχιστούν, παρά το γεγονός πως η συμφωνία των δυο πλευρών για το προσφυγικό/μεταναστευτικό βρίσκεται υπό όλο και μεγαλύτερη πίεση. Οι Βρυξέλλες θα συνεχίσουν να πιέζουν την Τουρκία για το γεγονός ότι αγνοεί τα ανθρώπινα δικαιώματα, και η Τουρκία θα συνεχίσει να παραπονιέται για το γεγονός ότι η Ευρώπη κωλυσιεργεί στο θέμα της απελευθέρωσης της βίζας για τους Τούρκους πολίτες.

Καθώς η Τουρκία θα αρνηθεί να τροποποιήσει τους αντιτρομοκρατικούς της νόμους, όπως έχει ζητήσει η Ευρώπη, η ΕΕ θα παρατείνει τη συζήτηση για την απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους μέχρι και το 2017. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να προσφέρει στην Τουρκία χρήματα ως αντάλλαγμα για την ελάφρυνση του «βάρους» των μεταναστών, παρά το ότι η Άγκυρα θα συνεχίσει να γκρινιάζει για το πώς της χορηγούνται τα κεφάλαια αυτά.

H μάχη της Μοσούλης στο Ιράκ

Στα νότια, το Ιράκ θα εντείνει τις προσπάθειες ανακατάληψης της Μοσούλης από το Ισλαμικό Κράτος προς το τέλος του έτους. Όπως και στη Συρία, οι ξένες δυνάμεις που έχουν συμφέροντα στον πόλεμο, θα είναι αυτές που θα διαμορφώσουν την έκβασή του. Η Τουρκία, το Ιράν και οι ΗΠΑ γνωρίζουν πως οποιαδήποτε χώρα διαθέτει δυνάμεις στις συμπλοκές αυτές, θα έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει το πολιτικό και οικονομικό μέλλον της Μοσούλης, όταν αυτή φύγει από τα «χέρια» του Ισλαμικού Κράτους. Για τον σκοπό αυτό, η κάθε δύναμη θα φροντίσει ώστε να ενσωματώσει δικούς της στρατιώτες στις Ιρακινές μονάδες, οι οποίοι θα έχουν συμβουλευτικό ρόλο. Το Ιράν θα συνεργαστεί στενά με τις Σιιτικές Μονάδες Λαϊκής Κινητοποίησης και με τις δυνάμεις ασφαλείας του Ιράκ, ενώ η Τουρκία θα στηρίξει την Σουνιτική ομάδα Χασντ Ουατανί.

Η επιχείρηση της Μοσούλης θα αναγκάσει τη Βαγδάτη και την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Ιρακινού Κουρδιστάν να βάλουν προσωρινά στην άκρη τις διαφορές τους. Όμως, καθώς θα προχωρά το δ' τρίμηνο, οι προσπάθειες για να εκκαθαριστεί το Ισλαμικό Κράτος θα ανανεώσουν τις εδαφικές διεκδικήσεις στις παρυφές του Ιρακινού Κουρδιστάν. Οι παρεμβάσεις της Τουρκίας και του Ιράν στη λήψη αποφάσεων της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Ιρακινού Κουρδιστάν θα αποσταθεροποιήσουν ακόμα περισσότερο την περιοχή.

Καθώς η Άγκυρα προσπαθεί να μπει στην επιχείρηση ανακατάληψης της Μοσούλης παρά τη θέληση της Βαγδάτης –και κατ' επέκταση του Ιράν- θα βασιστεί όλο και περισσότερο στις σχέσεις της με το κυβερνών κόμμα της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Ιρακινού Κουρδιστάν. Η Τεχεράνη θα προσπαθήσει να αυξήσει την επιρροή της στην Περιφερειακή Κυβέρνηση του Ιρακινού Κουρδιστάν, ενώ ταυτόχρονα θα εργάζεται για να περιορίσει την αυξανόμενη απειλή κουρδικών ανταρσιών εντός των δικών της συνόρων.

Εκλογές στο Ιράν

Εν τω μεταξύ, το Ιράν θα προετοιμαστεί για τις προεδρικές εκλογές που θα διενεργηθούν το α' εξάμηνο του 2017, οι οποίες θα παίξουν μεγάλο ρόλο και στις εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ. Οι πολιτικές των ΗΠΑ προς το Ιράν δεν θα αλλάξουν ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του δ' τριμήνου, όμως οι σκληροπυρηνικοί συντηρητικοί της Τεχεράνης θα «δείξουν» την πολιτική ρητορική των αμερικανών υποψηφίων –ιδιαίτερα σε ότι αφορά τη συμφωνία για τα πυρηνικά με τη Δύση και τις απειλές για νέες κυρώσεις- προκειμένου να υπονομεύσουν το πιο μετριοπαθές «στρατόπεδο» του προέδρου Χασάν Ρουχανί. Το Σώμα της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς θα επιχειρήσει μέσω της εκτόξευσης πυραύλων, των στρατιωτικών επιχειρήσεων και των ασκήσεων στα Στενά Χορμούζ, να «υπενθυμίσει» στους Ιρανούς πολιτικούς όλων των ιδεολογικών φασμάτων την επιρροή του, καθώς θα εντείνεται ο ανταγωνισμός για την προεδρία της χώρας.

Καθώς οι διάφορες ομάδες του Ιράν θα προσπαθούν να υπονομεύσουν η μια την άλλη με σκάνδαλα και εκστρατείες επίθεσης, ένα σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει να παρακολουθήσουμε θα είναι ο βαθμός της οικονομικής μεταρρύθμισης και της επαναπροσέγγισης των ξένων επενδυτών, υπό την ηγεσία του Ρουχανί. Οι σκληροπυρηνικοί του Ιράν θα προσπαθήσουν να προστατεύσουν τα δικά τους συμφέροντα έναντι του εξωτερικού ανταγωνισμού, καθώς η Τεχεράνη θα λαμβάνει ουσιαστικά μέτρα για να ανοίξει τον ενεργειακό της τομέα το δ' τρίμηνο.

Το Ιράν σχεδιάζει να πραγματοποιήσει δημοπρασίες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο με το νέο επενδυτικό της πλαίσιο ακόμα και τον Οκτώβριο, όμως οι όποιες συμφωνίες στις οποίες θα καταλήξει με ξένους επενδυτές δεν θα οριστικοποιηθούν μέχρι τα τέλη του έτους, το νωρίτερο. Στο μεταξύ, το Ιράν θα συνεχίσει να «φλερτάρει» με τους εγχώριους χρηματοδότες, προκειμένου να εξασφαλίσει χρηματοδότηση.

Προϋπολογισμοί και πετρέλαιο

Κατά τους πρώτους δυο μήνες του τριμήνου, τα μέλη του ΟΠΕΚ που ανήκουν στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου –δηλαδή η Σαουδική Αραβία, το Κουβέιτ, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- θα συνεχίσουν να διαπραγματεύονται με άλλα μέλη του ΟΠΕΚ για το «πάγωμα» της παραγωγής του Οργανισμού, εν όψει της συνεδρίασης του ΟΠΕΚ στη Βιέννη στις 30 Νοεμβρίου. Το Ιράν, η Λιβύη και η Νιγηρία δεν θα συμμετέχουν στο «πάγωμα» και, καθώς θα αρχίσουν και πάλι οι εξαγωγές από τη Λιβύη και Νιγηρία, θα αυξηθούν οι πιέσεις στη διαμάχη μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας ως προς το ποιος θα πρέπει να επωμιστεί τη μείωση της παραγωγής και για το πόσο θα πρέπει να «παγώσει» την παραγωγή του το Ιράν.

Ασχέτως αν θα καταλήξουν σε συμφωνία, η Σαουδική Αραβία και τα άλλα μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου δεν θα επιχειρήσουν να θέσουν σε κίνδυνο την ανάκαμψη των πετρελαϊκών αγορών. Αντιθέτως, τα μέλη του ΟΠΕΚ κινούνται προς ένα de facto «πάγωμα» της παραγωγής. Με ή χωρίς μια συμφωνία που θα μειώνει τη συνολική παραγωγή του ΟΠΕΚ, η Σαουδική Αραβία πιθανότατα θα υποχωρήσει σταδιακά από τα υψηλά που σημείωσε το καλοκαίρι, όταν και χρησιμοποίησε την επιπλέον παραγωγή προκειμένου να τροφοδοτήσει την εγχώρια παραγωγή ενέργειας.

Η επικείμενη επαναφορά του Ιράν στην παγκόσμια αγορά ενέργειας αναμφίβολα θα βρίσκεται στο μυαλό του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου όταν τα μέλη του θα αναθεωρήσουν τους προϋπολογισμούς του 206 και θα καταρτίσουν νέους για το ερχόμενο έτος. Από τα κράτη του Κόλπου, η Σαουδική Αραβία, το Ομάν και το Μπαχρέιν δέχονται τις μεγαλύτερες οικονομικές πιέσεις, αν και το Ριάντ πιθανότατα θα μπορέσει να περιορίσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού του καθώς θα πλησιάζει το τέλος του έτους.

Η Σαουδική Αραβία θα συνεχίσει να εισάγει αυξητικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις, αποκαλύπτοντας την επόμενη φάση του σχεδίου της τον Δεκέμβριο, καθώς θα αναθεωρεί τις εργατικές νομοθεσίες εν μέσω αυξανόμενων απαιτήσεων για θέσεις εργασίας από τους νέους Σαουδάραβες. Το Ριάντ, μαζί με τα άλλα μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, αναζητά τρόπους για να μειώσει τις δαπάνες του, εν μέρει μέσω της συνένωσης κυβερνητικών υπουργείων. 

Οι οικονομικές πιέσεις δεν θα είναι η μόνη πηγή εντάσεων μεταξύ των χωρών του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου. Ο πόλεμος στην Υεμένη θα «δοκιμάσει» τις σχέσεις των χωρών του μπλοκ, καθώς συνεχίζεται ο κατακερματισμός της χώρας. Μια προσπάθεια να μεταφερθούν οι θεσμοί της Υεμένης στο Άντεν θα ενισχύσει τους αυτονομιστές στα νότια, θα διχάσει τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (το Άμπου Ντάμπι δεν βλέπει τόσο αρνητικά όσο το Ριάντ την ιδέα μιας διαμελισμένης Υεμένης).

Η Σαουδική Αραβία θα είναι απρόθυμη να κάνει παραχωρήσεις στους αντάρτες Χούτι της Υεμένης, οι οποίοι με τη σειρά τους θα αρνηθούν να καταθέσουν τα όπλα και να εγκαταλείψουν την περιοχή, και έτσι δεν θα μπορέσει να υπάρξει πραγματική πρόοδος στις συνεχιζόμενες ειρηνευτικές συνομιλίες στη χώρα.

Η βία απειλεί τις εξαγωγές πετρελαίου της Λιβύης

Στα δυτικά, άλλη μια αιματηρή και μακροχρόνια σύγκρουση δεν δείχνει ενδείξεις τερματισμού. Κατά τη διάρκεια του γ' τριμήνου, ο Λίβυος αρχιστράτηγος Χαλίφα Χιφτερ έκανε «άλματα» στην διασφάλιση των πετρελαιοεξαγωγικών τερματικών σταθμών στα ανατολικά της χώρας, ενισχύοντας τη θέση του –αλλά και αυτήν της Βουλής των Αντιπροσώπων- στις διαπραγματεύσεις με την Κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας.

Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δυο θα συνεχιστούν μέχρι το τέλος του έτους, καταγράφοντας κάποια πρόοδο στην ενοποίηση των θεσμών των δυο αντίπαλων κυβερνήσεων. Όμως, οι διαπραγματεύσεις δεν θα οδηγήσουν στη δημιουργία μιας ενιαίας, συνεκτικής κυβέρνησης. Καθώς η ειρηνευτική διαδικασία είναι εύθραυστη, πιθανότατα θα υπάρξουν σποραδικές συγκρούσεις μεταξύ των ενόπλων που στηρίζουν τις δυο πλευρές, κατά τη διάρκεια του δ' τριμήνου. Και καθώς οι ένοπλοι της Μισράτα που μάχονται στο πλευρό της Κυβέρνησης της Εθνικής Συμφωνίας θα τερματίζουν τις επιχειρήσεις τους κατά των δυνάμεων του Ισλαμικού Κράτους στη Σύρτη, η τζιχαντιστική ομάδα αναμφίβολα θα «απαντήσει» στις απώλειές της με περισσότερες τρομοκρατικές επιθέσεις κατά πόλεων της Λιβύης.

Τα πετρελαιοφόρα πεδία στην κεντρική Λιβύη θα μπορούσαν να συνεχίσουν να αυξάνουν την παραγωγή τους αυτό το τρίμηνο, αν και οι προσδοκίες της εθνικής πετρελαϊκής εταιρείας για αύξηση της παραγωγής σε ένα εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως είναι υπερβολικά αισιόδοξες. Οι συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ένοπλων ομάδων, ή η φυγή μαχητών του Ισλαμικού Κράτους από τη Σύρτη, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε επιθέσεις κατά των υποδομών πετρελαίου και φυσικού αερίου, και συνεπώς σε αστάθεια στις εξαγωγές ενέργειας της Λιβύης.

Προσπάθεια ανάκαμψης της Αιγυπτιακής οικονομίας

Εν τω μεταξύ, το δ' τρίμηνο θα είναι «γεμάτο» από οικονομικής απόψεως για την Αίγυπτο, η οποία θα ενισχύσει τις άμυνές της κατά των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους που θα προσπαθούν να διαφύγουν από τη Λιβύη. Το Κάιρο, που ήδη βρίσκεται στα τελικά στάδια διασφάλισης του μεγαλύτερου δανείου στην ιστορία της Μέσης Ανατολής από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, θα εργαστεί ώστε να εξασφαλίσει επιπλέον κεφάλαια από την Παγκόσμια Τράπεζα, το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου και την Κίνα. Η Αίγυπτος σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει τα χρήματα για να μειώσει το ακριβό πρόγραμμα επιδοτήσεών της το 2017.

Η λαϊκή αντίδραση προς τα επερχόμενα μέτρα λιτότητας θα ενταθεί το δ' τρίμηνο, ωστόσο θα παραμείνει σε ανεκτό επίπεδο, καθώς η κυβέρνηση επικεντρώνεται στην ανάκαμψη της αιγυπτιακής οικονομίας.