Stratfor: Ερχεται νέα σύγκρουση Βορρά - Νότου στην Ευρώπη

Το Brexit και οι επιπτώσεις τους θα είναι το βασικό θέμα που θα απασχολήσει την Ευρώπη το γ' τρίμηνο, κάνοντας εντονότερους τους διαχωρισμούς Νότου-Βορρά και Ανατολής-Δύσης, σύμφωνα με τις τριμηνιαίες προβλέψεις της Stratfor.

Η επίπτωση του βρετανικού δημοψηφίσματος

Κατά το γ' τρίμηνο, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αντιμετωπίσει τις συνέπειες του βρετανικού δημοψηφίσματος για αποχώρηση από την ΕΕ.

Η νίκη του «στρατοπέδου» της «αποχώρησης» και η απόφαση του πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον να παραιτηθεί, έχουν πυροδοτήσει μια πολιτική κρίση στη χώρα, με το κυβερνών Συντηρητικό Κόμμα και το αντίπαλο Εργατικό Κόμμα να μαστίζονται από εσωκομματικές διαμάχες.

Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα ξεκινήσει τις επίσημες διαπραγματεύσεις για την αποσύνδεση από την ΕΕ αυτό το τρίμηνο, διότι πρέπει πρώτα να οριστεί η νέα πρωθυπουργός της χώρας (σ.σ. ανέλαβε καθήκοντα μόλις χθες). Αυτό θα καθυστερήσει τη διαδικασία της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση κατά μερικούς μήνες, όμως δεν θα αμβλύνει τις οικονομικές και πολιτικές συνέπειες του δημοψηφίσματος.

Το Ηνωμένο Βασίλειο σταδιακά θα αποδεχθεί το αποτέλεσμα και θα επικεντρωθεί στο πώς να διαπραγματευτεί αποτελεσματικά την έξοδό του. Επισήμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να αρνείται να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις, μέχρις ότου το Λονδίνο ανακοινώσει επισήμως την απόφασή του να φύγει. Όμως οι ανεπίσημες επαφές μεταξύ Βρετανών αξιωματούχων και των Ευρωπαίων εταίρων τους θα ξεκινήσουν μόλις οριστεί νέα κυβέρνηση.

Οι Βρυξέλλες θα δώσουν στο Λονδίνο χρόνο να διορίσει τη νέα κυβέρνηση, όμως θα εμμείνουν στην απαίτηση, η διατήρηση πρόσβασης στην κοινή αγορά να σημαίνει και ελεύθερη κίνηση για τους Ευρωπαίους εργαζόμενους.

Η αβεβαιότητα που δημιούργησε το Brexit θα συνεχίσει να προκαλεί αστάθεια στη βρετανική οικονομία και, σε μικρότερο βαθμό, θα βλάψει τις οικονομίες της ΕΕ. Οι επιπτώσεις στο μπλοκ θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν αύξηση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων της ευρωπεριφέρειας, καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων για δαπάνες και επενδύσεις από τις βασικές οικονομίες της ΕΕ, καθώς και υποτιμήσεις του ευρώ και των νομισμάτων των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης.

Η εδαφική ακεραιότητα του Ηνωμένου Βασιλείου επίσης θα βρεθεί στο επίκεντρο της συζήτησης, όμως η κυβέρνηση της Σκοτίας πιθανότατα δεν θα προχωρήσει σε δραστικές μονομερείς κινήσεις αυτό το τρίμηνο. Η κυβέρνηση της Σκοτίας θα προσπαθήσει να διαπραγματευτεί με τις Βρυξέλλες τρόπους να παραμείνει συνδεδεμένη με το μπλοκ. Όμως οι αρχές της Σκοτίας θα περιμένουν να ξεκαθαρίσει η πολιτική κατάσταση στο Λονδίνο, προτού προχωρήσουν σε οριστικές κινήσεις. Θεωρείται απίθανο να αναγγελθεί δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκοτίας αυτό το τρίμηνο.

Η κατάσταση στη Βρετανία θα βάλει επίσης σε δοκιμασία τη σταθερότητα της γαλλο-γερμανικής συμμαχίας. Το γ' τρίμηνο, το Παρίσι και το Βερολίνο θα κάνουν προτάσεις για την ισχυροποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεδομένου ότι και οι δύο χώρες διενεργούν εκλογές το 2017, οι προτάσεις αυτές πιθανότατα θα επικεντρώνονται σε τομείς όπου μπορεί να υπάρξει συμφωνία, αντί για ζητήματα όπως η λειτουργία της ευρωζώνης.

Στα θέματα αυτά θα περιλαμβάνονται πανευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για ζητήματα όπως η ασφάλεια και η τρομοκρατία, η προστασία των εξωτερικών συνόρων του μπλοκ και η μετανάστευση, καθώς και η απασχόληση και η οικονομική ανάπτυξη. Ακόμα και αν υπάρχει περιθώριο συμφωνίας στους τομείς αυτούς, η εφαρμογή τους δεν θα συμβεί αυτό το τρίμηνο.

Οι προτάσεις αυτές επί ζητημάτων που είναι λιγότερο αμφιλεγόμενα, δεν θα σταματήσουν τα άλλα μέλη της ΕΕ από το να προωθήσουν τις δικές τους ιδέες ως προς το πώς θα πρέπει να αναμορφωθεί η Ένωση. Ούτε θα σταματήσουν την πολιτική διαμάχη σε ορισμένες χώρες αναφορικά με το αν θα πρέπει να διενεργηθούν δημοψηφίσματα για διάφορες πτυχές της συμμετοχής τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Διάφορες περιοχές της ΕΕ θα θέσουν προτάσεις ως προς το πώς θα πρέπει να αποτραπεί η αποσύνθεση του μπλοκ, όμως οι ιδέες αυτές θα έρθουν από θεμελιωδώς αντίθετες κατευθύνσεις.

Για παράδειγμα, χώρες της Νότιας Ευρώπης, με πρώτη την Ιταλία, θα πιέσουν για περισσότερες δαπάνες από την ΕΕ για κοινωνικές πολιτικές καθώς και για μεγαλύτερη ευελιξία στους δημοσιονομικούς στόχους για τα κράτη-μέλη. Οι χώρες του Βορρά, με πρώτη τη Γερμανία, θα εναντιωθούν στις κινήσεις αυτές.

Χώρες όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, από την άλλη πλευρά, θα πιέσουν για να δοθεί μεγαλύτερος ρόλος στα εθνικά κοινοβούλια όσον αφορά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Τα περισσότερα μέλη της ΕΕ αντιτίθενται στην αλλαγή της Συνθήκης της Λισαβόνας, άρα το θέμα αυτό δεν θα μπει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Πολιτική αστάθεια στην ευρωζώνη

Ορισμένα από τα μεγαλύτερα μέλη της ευρωζώνης θα βιώσουν ένα τρίμηνο πολιτικής αστάθειας, με κοινωνικές εντάσεις για τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις στη Γαλλία, χρηματοπιστωτική και πολιτική αβεβαιότητα στην Ιταλία, μια μακροχρόνια διαδικασία για τον σχηματισμό κυβέρνησης στην Ισπανία, αλλά και πολιτικούς διχασμούς στην γερμανική κυβέρνηση.

Στη Γαλλία, θα συνεχίσει να διαβρώνεται η εξουσία της κυβέρνησης, ενώ οι κοινωνικές αναταραχές θα παραμείνουν ισχυρές. Παρά τις διαδηλώσεις, η γαλλική κυβέρνηση είναι πιθανό ότι θα περάσει τον νόμο για τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας. Όμως αυτή πιθανότατα θα είναι η τελευταία σημαντική πολιτική που θα εισάγει ο πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, καθώς η αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση θα αποδυναμώσει το Σοσιαλιστικό του κόμμα και θα το διχάσει. Το Μέγαρο των Ηλυσίων πιθανότατα θα ανακοινώσει κάποιες μειώσεις φόρων και αυξήσεις δημοσίων δαπανών, προκειμένου να ανακτήσει τη δημοφιλία του, όμως τα δεξιά κόμματα της αντιπολίτευσης πιθανότατα θα διατηρήσουν τη δημοτικότητά τους. Επηρεασμένοι από τα γεγονότα στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι Γάλλοι πολιτικοί θα επιχειρήσουν να τοποθετηθούν ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2017, υποσχόμενοι διάφορα δημοψηφίσματα για ζητήματα που αφορούν την ΕΕ.

Στη Γερμανία, ο κυβερνών κεντροδεξιός/κεντροαριστερός μεγάλος συνασπισμός επίσης θα δεχθεί εγχώριες πιέσεις. Οι περιφερειακές εκλογές σε Βερολίνο και Μέκλενμπουργκ-Φορπόμερν τον Σεπτέμβριο πιθανότατα θα δείξουν αυξανόμενη στήριξη προς τα αναδυόμενα κόμματα της αντιπολίτευσης, τόσο από τη Δεξιά όσο και από την Αριστερά, όπως για παράδειγμα τους προοδευτικούς Πράσινους και τη δεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία. Με τον κυβερνώντα συνασπισμό της Γερμανίας να «τραβιέται» σε διάφορες κατευθύνσεις καθώς πλησιάζουν οι εκλογές, το Βερολίνο θα δυσκολευτεί όλο και περισσότερο να εκπληρώσει τον ρόλο του ως πολιτικού κέντρου βαρύτητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην Ιταλία, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι θα προσπαθήσει να ανακτήσει την πολιτική πρωτοβουλία μετά τις ισχνές επιδόσεις του κυβερνώντος Δημοκρατικού Κόμματος στις δημοτικές εκλογές του Ιουνίου και πριν το κρίσιμο δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση τον Οκτώβριο. Τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης, περιλαμβανομένου του αντισυστημικού Κινήματος των Πέντε Αστέρων και της αντιμεταναστευτικής Λέγκας του Βορρά, θα ταχθούν κατά των μεταρρυθμίσεων. Για να ξανακερδίσει τη λαϊκή στήριξη, ο Ρέντσι θα υποσχεθεί χαμηλότερους φόρους και υψηλότερες δημόσιες δαπάνες.

Η αστάθεια που προκαλεί στις χρηματαγορές το Brexit θα συνεχίσει να πλήττει τις ιταλικές τράπεζες, αυξάνοντας την πιθανότητα κρατικής παρέμβασης. Η Ιταλία θα ζητήσει έγκριση από της Βρυξέλλες να παράσχει κρατική στήριξη στις τράπεζές της, όμως η Γερμανία πιθανότατα θα αντιταχθεί σε μια τέτοια κίνηση. Αν γίνει υπερβολικά ισχυρή η πίεση στις ιταλικές τράπεζες, η Ρώμη και οι Βρυξέλλες θα καταλήξουν σε συμβιβασμό.

Στην Ισπανία, τα βασικά πολιτικά κόμματα θα περάσουν το πρώτο μέρος του τριμήνου διαπραγματευόμενα τον σχηματισμό κυβέρνησης μετά τις εκλογές της 26ης Ιουνίου. Όταν σχηματιστεί κυβέρνηση, θα ανακοινωθούν αυξήσεις στις δημόσιες δαπάνες και μειώσεις στους φόρους, ασχέτως της πρόσφατης απειλής της Κομισιόν να επιβάλει κυρώσεις στη Μαδρίτη.

Η δημοσιονομική κατάσταση σε χώρες όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία θα δημιουργήσει μια ακόμα πηγή τριβών μεταξύ του Βορρά και του Νότου της Ευρώπης. Οι χώρες του Νότου θα πιέσουν για πιο ευέλικτους δημοσιονομικούς στόχους, ενώ οι χώρες του Βορρά θα πιέσουν για κυρώσεις κατά των χωρών αυτών που δεν υλοποιούν τις δεσμεύσεις.

Οι χώρες στη Νότια Ευρώπη θα αποφύγουν τις κυρώσεις, ή θα υποστούν συμβολικές μόνο τιμωρίες, με αντάλλαγμα να υποσχεθούν να εισάγουν μεταρρυθμίσεις στο μέλλον. Αυτό θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερες τριβές μεταξύ Βορρά και Νότου.

Παραμένει ο διαχωρισμός Ανατολής-Δύσης

Τους επόμενους τρεις μήνες θα συνεχιστεί επίσης ο διαχωρισμός Ανατολής-Δύσης στην Ευρώπη, καθώς οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης συνεχίζουν να αντιστέκονται στην επιρροή των Βρυξελλών και περνούν μέτρα που αποξενώνουν τους γείτονές τους στη Δύση.

Για τις χώρες της περιοχής αυτής, το Brexit αφαιρεί ένα σημαντικό αντιστάθμισμα προς τη γαλλο-γερμανική επιρροή στο μπλοκ και έναν υπερασπιστή των συμφερόντων των κρατών που βρίσκονται εκτός ευρωζώνης. Τους επόμενους μήνες, χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης θα γίνουν οι πιο ένθερμοι υπερασπιστές της εθνικής κυριαρχίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στην Ουγγαρία, η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν θα προχωρήσει με τα σχέδιά της για διενέργεια δημοψηφίσματος τον Οκτώβριο, αναφορικά με την πρόταση της Κομισιόν για την κατανομή των αιτούντων άσυλο σε όλη την Ευρώπη. Οι αρχές των Βρυξελλών θα επικρίνουν το δημοψήφισμα, όμως η ουγγρική κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει τις επικρίσεις αυτές για να αυξήσει την εγχώρια δημοφιλία της.

Η Πολωνία θα παραμείνει προσηλωμένη στη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ, θα ζητήσει μεγαλύτερη παρουσία της Συμμαχίας στην Ανατολική Ευρώπη και θα υπερασπιστεί τη σκληρή στάση έναντι της Ρωσίας.

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση της Βαρσοβίας θα συνεχίσει να εισάγει μέτρα που θα προκαλούν ανησυχία στη Δύση. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του τριμήνου, η Βαρσοβία θα αρχίσει να επιβάλλει φόρο στον τομέα των λιανικών πωλήσεων, έναν κλάδο στον οποίον κυριαρχούν οι ξένες επιχειρήσεις, και θα περάσει σχέδιο για μετατροπή των δανείων σε ξένο νόμισμα, σε ζλότι.

Η τελική εκδοχή του σχεδίου μετατροπής των δανείων θα έχει λιγότερο κόστος για τις τράπεζες απ' ό,τι οι αρχικές προτάσεις, όμως θα συνεχίσει να αναγκάζει τις τράπεζες, οι περισσότερες εκ των οποίων ελέγχονται από ξένες εταιρείες, να υποστούν απώλειες. Η πολωνική οικονομία θα δει ισχυρή ανάπτυξη φέτος, όμως οι κινήσεις αυτές προοδευτικά θα διαβρώσουν την επιχειρηματική εμπιστοσύνη και θα αποδυναμώσουν την οικονομία της χώρας.

Αποκλιμακώνεται η προσφυγική κρίση

Από τότε που τέθηκε σε ισχύ η συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας, με στόχο να σταματήσουν οι μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη (τον Μάρτιο), η μετανάστευση μέσω της Τουρκίας έχει μειωθεί σημαντικά. Η πτώση μπορεί να αποδοθεί όχι μόνο στη συνεργασία μεταξύ των τουρκικών και ευρωπαϊκών αρχών να σταματήσουν τη ροή μεταναστών προς την Ελλάδα, αλλά και στην αντίληψη που έχει περάσει στους αναζητούντες άσυλο ότι έχει γίνει πιο δύσκολο να φτάσουν στη Βόρεια Ευρώπη, λόγω των αυστηρότερων συνοριακών ελέγχων στις βασικές μεταναστευτικές οδούς.

Η συμφωνία θα τηρηθεί σε μεγάλο βαθμό το γ' τρίμηνο, όμως η συνέχειά του θα βρίσκεται διαρκώς υπό πίεση. Οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα παραμείνουν τεταμένες. Οι Βρυξέλλες θέλουν να διατηρηθεί η συμφωνία, όμως θέλουν η Άγκυρα να τηρήσει όλα τα απαιτούμενα κριτήρια προκειμένου να απελευθερωθεί η βίζα για τους Τούρκους πολίτες.

Η τουρκική κυβέρνηση επίσης θέλει να διατηρηθεί η συμφωνία, όμως είναι απρόθυμη να κάνει πίσω σε ζητήματα όπως οι αλλαγές που ζητά η ΕΕ στον αντιτρομοκρατικό νόμο. Επιπροσθέτως, η πρόσφατη απόφαση ελληνικών επιτροπών να αποτρέψουν τις απελάσεις αιτούντων άσυλο προς την Τουρκία θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν περισσότερους ανθρώπους να προσπαθήσουν να φτάσουν στην Ελλάδα. Εν τω μεταξύ, οι συνοριακοί έλεγχοι στη Βαλκανική μεταναστευτική οδό θα συνεχιστούν, όπως και οι συνοριακοί έλεγχοι στους βασικούς μεταναστευτικούς προορισμούς στη Βόρεια Ευρώπη.

Με την κατάσταση σχετικά σταθερή στο Αιγαίο, το μεγαλύτερο μέρος της μεταναστευτικής κινητικότητας θα έρθει από την οδό της κεντρικής Μεσογείου, που συνδέει τη Βόρεια Αφρική με τη Νότια Ιταλία. Καθώς θα βελτιώνονται οι καιρικές συνθήκες αυτό το τρίμηνο, θα φτάσουν στην Ιταλία περισσότεροι μετανάστες. Συνολικά, ο αριθμός των ανθρώπων που θα φτάσουν στην Ιταλία θα είναι πολύ χαμηλότερος από αυτόν που πλημμύρισε την Ελλάδα στο αποκορύφωμα της κρίσης πέρυσι.

Η ιταλική κυβέρνηση θα συνεχίσει να πιέζει για ενιαία προσέγγιση του ζητήματος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πιθανό να σημειώσει πρόοδο στα σχέδια για παροχή οικονομικής βοήθειας στις χώρες προέλευσης των μεταναστών, προκειμένου να αποθαρρύνει τη μετανάστευση, και είναι πιθανό να εγκριθούν εντός του τριμήνου προτάσεις για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ακτοφυλακής και συνοριοφυλακής. Την ίδια ώρα, οι γείτονες της Ιταλίας θα επαναφέρουν τους συνοριακούς ελέγχους, αν θεωρήσουν πως η ιταλική κυβέρνηση δεν κάνει αρκετά για να κρατήσει τους μετανάστες στο δικό της έδαφος.